Dostałeś mieszkanie od teściów? Zanim się ucieszysz, zapłać podatek. Urzędy zgłaszają się po należność z odsetkami. Dlaczego?

Darowizna od najbliższej rodziny jest wolna od podatku – to przekonanie, które towarzyszy wielu osobom. I choć co do zasady jest ono prawdziwe, to jednak na gruncie przepisów, a szczególnie tych podatkowych, niezwykle istotne są szczegóły i wyjątki, a nie same zasady. Wiele osób boleśnie się o tym przekonało, gdy urząd skarbowy wezwał je do uiszczenia podatku wraz z odsetkami. Dlaczego tak się stało?

Urzędy zgłaszają się po podatek od darowizn wraz z odsetkami

Choć darowizna bez wątpienia zawsze cieszy, to jednak szczegóły dotyczące jej dokonania mają ogromne znaczenie – czy to ze względu na konsekwencje, jakie wywoła np. w zakresie zaliczenia jej do majątku osobistego, czy wspólnego małżonków, w zakresie przyszłego dziedziczenia po darczyńcy, czy też w zakresie powstania obowiązku podatkowego.
Obciążenie podatkiem od spadków i darowizn jest uzależnione przede wszystkim od tego, do jakiej grupy podatkowej zaliczają się darczyńca i obdarowany. I jak już wspomniano na wstępnie – faktycznie obowiązuje w tym zakresie zasada, zgodnie z którą im bliższa rodzina, tym niższy podatek (czy też brak podatku). Ustawodawca wyróżnił trzy grupy podatkowe. Do pierwszej z nich zaliczył: małżonka, zstępnych (np. syna, córkę, wnuki, prawnuki), wstępnych (np. matkę, ojca, dziadków), rodzeństwo, ojczyma, macochę, pasierba, zięcia, synową, teściów. Do drugiej: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków i małżonków innych zstępnych. Trzecia grupa to po prostu inni nabywcy. Jednak wbrew powszechnemu przekonaniu, przynależność do pierwszej, „najbliższej” grupy podatkowej nie oznacza automatycznie, że w przypadku dokonania darowizny nie trzeba będzie zapłacić podatku. Determinuje ona jedynie wysokość darowizny, której można dokonać bez konieczności opodatkowania. Została ona określona poprzez wyznaczenie kwot wolnych, które wynoszą:
- 36.120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 27.090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
- 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Mieszkanie lub dom od teściów trzeba opodatkować

Wartości kwot wolnych nie dotyczą jednak jednej darowizny, a łącznej wartości darowizn przekazanych w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Czy to oznacza, że w przypadku darowizn o wyższej wartości konieczna będzie zapłata podatku? Nie zawsze, jednak znów – istotne są szczegóły. Ustawodawca wyodrębnił bowiem w przepisach również tak zwaną zerową grupę podatkową, czyli taką, w przypadku której niezależnie od wartości darowizny nie trzeba będzie zapłacić podatku, o ile dopełni się określonych formalności. Jednak co istotne, zerowa grupa podatkowa, choć znów określana jako „najbliższa rodzina”, wcale nie jest równoznaczna pierwszej grupie podatkowej. Należą do niej bowiem jedynie: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Osoby te, aby uniknąć zapłaty podatku muszą po pierwsze, zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego oraz w przypadku gdy przedmiotem nabycia są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę 36.120 zł, udokumentować ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Tym co często wprowadza podatników w błąd jest jak już wskazano, potoczne postrzeganie zarówno grupy zerowej, jak i pierwszej jako grupy „najbliższej rodziny”, a także fakt, że ustawodawca w regulacjach dotyczących grupy zerowej odniósł się do kwoty wolnej od podatku właściwej dla pierwszej grupy podatkowej, czyli 36.120 zł. Tymczasem grupa zerowa jest grupą węższą i nie obejmuje zięcia, synowej i teściów. Oznacza to, że darowizna dokonana pomiędzy tymi osobami będzie podlegała opodatkowaniu w części przekraczającej wartość 36.120 zł! W konsekwencji, jeśli z uwagi na sytuację panującą w rodzinie teściowie zdecydują się dokonać darowizny na rzecz zięcia czy synowej, a nie na rzecz córki czy syna, należy pamiętać o tym, że po przekroczeniu określonej przez ustawodawcę wartości, będzie ona podlegała opodatkowaniu. Będzie tak również wówczas, gdy darowizna zostanie dokonana na rzecz syna i synowej, czy zięcia i córki. Z takimi przypadkami mamy często do czynienia w przypadku darowizn obejmujących dom czy mieszkanie. Należy wówczas pamiętać o tym, że o ile syn czy córka po dopełnieniu niezbędnych formalności, nie będą musieli w takim przypadku opodatkować darowizny, o tyle zięć i synowa zapłacą podatek od jej wartości przekraczającej 36.120 zł.