rozwiń >

Masa spadkowa – co naprawdę obejmuje?

Masa spadkowa to ogół praw i obowiązków majątkowych, które przysługiwały spadkodawcy w chwili jego śmierci. Obejmuje ona zarówno aktywa, jak i pasywa – nie można przyjąć tylko wybranych składników spadku.

Do masy spadkowej zaliczają się m.in.:

  • nieruchomości i ruchomości,
  • oszczędności, papiery wartościowe, udziały w spółkach,
  • wierzytelności,
  • prawa autorskie majątkowe,
  • prawa wynikające z umów cywilnoprawnych,
  • niewypłacone wynagrodzenie ze stosunku pracy.

Co nie wchodzi do spadku? Składniki wyłączone z dziedziczenia

Nie wszystkie prawa i obowiązki przechodzą na spadkobierców. Do masy spadkowej nie wchodzą prawa ściśle związane z osobą zmarłego oraz te, które z mocy prawa przechodzą na inne osoby, niezależnie od dziedziczenia.

Wyłączone są m.in.:

  • prawo do emerytury i renty,
  • prawo do alimentów
  • służebności osobiste i prawo użytkowania,
  • odprawa pośmiertna z kodeksu pracy.

Zarówno świadczenie emerytalne, jak i alimenty mogą wchodzić w skład masy spadkowej, o ile były należne za życia spadkodawcy. Dotyczy to sytuacji, w której np. ZUS nie wypłacił emerytury w czasie, gdy spadkodawca jeszcze żył. Na tej samej zasadzie do masy spadkowej wchodzą wszystkie podobne prawa majątkowe.

Dziedziczenie długów – czy zawsze trzeba je spłacać?

W skład spadku wchodzą także zobowiązania zmarłego. Mogą to być np.:

  • niespłacone kredyty i pożyczki,
  • zaległości czynszowe,
  • niezapłacone podatki i opłaty wraz z odsetkami.

Oznacza to, że spadek może mieć charakter ujemny – wartość długów może przewyższać wartość pozostawionego majątku.

Jak sprawdzić, co wchodzi w skład spadku?

Pierwszym krokiem powinno być dokładne przejrzenie dokumentacji pozostawionej przez zmarłego: aktów notarialnych, wyciągów bankowych, korespondencji z urzędami czy wezwań do zapłaty.

Warto również skorzystać z Centralnej Informacji o Rachunkach Bankowych, aby ustalić wszystkie konta zmarłego.

Link dostępny tutaj.

W przypadku wątpliwości co do rzeczywistego majątku i zobowiązań, istnieje możliwość wystąpienia do sądu z wnioskiem o sporządzenie spisu inwentarza. Komornik, za wynagrodzeniem, ustali wówczas skład i wartość masy spadkowej.1

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – ochrona przed długami

Polskie prawo przewiduje mechanizm ochronny – możliwość przyjęcia spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza (art. 1012 Kodeksu cywilnego). W tym przypadku spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości wartości odziedziczonego majątku. Dzięki temu nie musi spłacać zobowiązań przewyższających wartość spadku.

Odrzucenie spadku – jak i kiedy można to zrobić?

Jeżeli analiza wykaże, że spadek jest obciążony długami, istnieje możliwość jego odrzucenia. Wymaga to złożenia stosownego oświadczenia przed notariuszem lub w sądzie – ustnie albo pisemnie z podpisem urzędowo poświadczonym.

Termin na odrzucenie spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Oświadczenie jest nieodwołalne.

W praktyce często zdarza się, że całe rodziny udają się wspólnie do notariusza, aby chronić przed długami nie tylko siebie, ale również dzieci i wnuki. Jeżeli wszyscy spadkobiercy odrzucą spadek, przechodzi on na Skarb Państwa.

Spóźnione odrzucenie spadku – co się dzieje po 6 miesiącach?

Brak oświadczenia w wymaganym terminie oznacza automatyczne przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca odpowiada wówczas za długi do wysokości wartości majątku, co w praktycemoże oznaczać brak jakiejkolwiek korzyści ze spadku.

W pewnych sytuacjach można próbować uchylić się od skutków prawnych, powołując się np. na błąd przy składaniu oświadczenia lub działanie pod wpływem groźby. W takim przypadku konieczne jest wystąpienie do sądu, który indywidualnie oceni okoliczności sprawy.

Czy wierzyciele mogą podważyć odrzucenie spadku?

Warto pamiętać, że jeżeli spadkobierca odrzuci spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, ci mogą w określonych przypadkach żądać uznania odrzucenia za bezskuteczne wobec nich. Mają na to 6 miesięcy od dnia powzięcia wiadomości o odrzuceniu, nie później jednak niż 3 lata od samego zdarzenia. Ostateczna decyzja będzie należała do sądu.

1Adwokat Iwo Klisz i Wspólnicy – Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 2025 poz. 1071)