W I kwartale 2009 r. PKB spadł o 13,8 proc. (licząc rok do roku), deficyt budżetowy powiększył się 13-krotnie, a inwestycje zagraniczne zmalały o połowę. Drugi kwartał był już znacznie lepszy. Zahamowane zostały najbardziej niekorzystne tendencje. Indeks produkcji przemysłowej w kwietniu obniżył się o 18 proc., a nie o 20 proc., jak w poprzednich trzech miesiącach, stopień wykorzystania mocy produkcyjnych w tureckim przemyśle przetwórczym wzrósł w maju do 70,4 proc. wobec 66,8 proc. miesiąc wcześniej. Było to jednak w dalszym ciągu niewiele w stosunku do maja 2008 r. – 82,4 proc.
Prognozy gospodarcze Turcji na cały 2009 rok są w tej sytuacji dość rozbieżne, ale większość z nich mówi o spadku PKB o 4,5–5,5 proc. Jakiekolwiek ostatecznie wyniki by były, głęboki tegoroczny spadek PKB będzie kontrastował z silnym tempem wzrostu gospodarki tego kraju w poprzednich sześciu latach. Przeciętna stopa wzrostu PKB w tym okresie wyniosła ok. 6 proc. rocznie.
Negocjacje z MFW
Reklama
Wielu ekonomistów uważa, że jednym z najważniejszych warunków poprawy koniunktury w tym kraju będzie odnowienie porozumienia z MFW w sprawie kredytu stand-by. Poprzednie wygasło ponad rok temu. Obecnie mówi się, że Turcja będzie potrzebowała 13-20 mld dol. wsparcia ze strony Funduszu w ciągu 18 miesięcy. Pozwoliłoby to na zneutralizowanie skutków szybkiego wzrostu deficytu budżetowego, zmniejszyłoby zapotrzebowanie rządu na kredyt, w sytuacji gdy banki redukują akcję kredytową dla sektora prywatnego. Zmniejszyłoby to presję na wzrost stóp procentowych i zwiększyło dopływ kapitału z zagranicy.
Negocjacje z MFW trwają i nie wiadomo, czym się zakończą. Zastrzyk finansowy bardzo by się przydał, ale pomoc Funduszu nie jest bezwarunkowa. Jednym z największych krytyków polityki MFW jest turecki premier Recep Tayyip Erdogan, który zarzuca tej instytucji schematyczne podejście i stawianie potencjalnym odbiorcom kredytów zbyt surowych warunków. W przypadku Turcji jest to m.in. sugestia, żeby rząd zredukował wydatki na inwestycje.
Nie tylko premier jest zdania, że kraj może poradzić sobie bez pomocy MFW. Wiele osób zwraca uwagę, że Turcja zdecydowanie lepiej niż większość krajów rozwijających się przetrzymała kryzys finansowy. To m.in. dzięki rygorystycznym regulacjom sektora finansowego tureckie banki miały stosunkowo mało toksycznych aktywów, a od jesieni 2008 roku w tym kraju nie upadł żaden bank. W związku z tym rząd nie musiał przeznaczać dużych pieniędzy na ratowanie instytucji finansowych.
Bliskie kontakty z klientem
Jednym z największych polskich eksporterów na rynek turecki jest firma ZAK z Kędzierzyna-Koźla. – Sprzedajemy tam jeden z naszych alkoholi oxo-2eh. Na rynek turecki regularną sprzedaż rozpoczęliśmy w 2003 roku. Obecnie nasz udział w rynku alkoholi oxo w tym kraju wynosi ok. 40 proc. W 2008 roku stanowiło to 5 proc. przychodów naszej firmy – mówi Sabina Nowosielska, dyrektor handlu i marketingu ZAK. Zdaniem Nowosielskiej jest to rynek perspektywiczny.
– Powstają tam nowe centra produkcyjne, m.in. przetwórstwa tworzyw sztucznych. Jako przykład wymienię Gazantiep, na wschodzie kraju, bo tam rozpoczęliśmy już dostawy. Mając ugruntowaną pozycję w Turcji, łatwiej nam było wejść na sąsiednie rynki, np. do Syrii. Próbną partię naszych wyrobów już tam dostarczyliśmy. Rozpoczynając współpracę z klientami na rynku tureckim, trzeba pamiętać, że ważne jest utrzymywanie bliskich i stałych kontaktów z nimi. – Wszystkich ich systematycznie odwiedzamy. Staramy się być u każedgo nich co najmniej raz w roku. Dzięki temu nasz produkt nie jest anonimowy, jest kojarzony z ZAK – podkreśla dyr. Nowosielska.
Wieloletnie bliskie kontakty pomagają przetrwać trudniejszy okres. W przypadku ZAK problem pojawił się na przełomie 2008 i 2009 roku, kiedy to kilka partii alkoholi oxo na rynek turecki dostarczył producent arabski – zwykle sprzedający do Chin, oferując produkt w cenie naszego surowca. – Podjęliśmy walkę o klienta. Zaowocowały nam wieloletnie kontakty handlowe – ocenia dyr. Nowosielska.
13,8 proc. wyniósł spadek tureckiego PKB w I kwartale 2009 rok do roku
VADEMECUM INWESTORA
Podatki
Podatek dochodowy od osób fizycznych
W Turcji obowiązuje progresywny podatek od osób fizycznych. Stawki:
● 15 proc. – przy rocznych dochodach do 8700 TRY,
● 20 proc. – od części dochodu w przedziale 8700–22 000 TRY,
● 27 proc. – od części dochodu w przedziale 22 000–50 000 TRY,
● 35 proc. – od części dochodu powyżej 50 000 TRY.
Podatek dochodowy od przedsiębiorstw
Standardowa stawka podatku od spółek (CIT) wynosi 20 proc.
VAT
Podstawowa stawka wynosi 18 proc. Są też stawki zredukowane: 8 proc. i 1 proc. Stawką 8 proc. objęta jest większość artykułów żywnościowych, artykułów odzieżowych i lekarstw. Stawkę 1 proc. stosuje się m.in. do gazet i czasopism. Nie ma prawnie określonego limitu obrotów, od którego zaczyna się obowiązek rejestracyjny do VAT.
Ubezpieczenia społeczne
Obowiązują składki:
● płacone przez pracownika w wysokości
– 14 proc. w systemie SSK (system opieki społecznej dla pracowników sektora prywatnego i pracowników fizycznych sektora publicznego),
– 1 proc. – na fundusz bezrobocia, oraz
● płacone przez pracodawcę w wysokości
– 19,5 proc. – w systemie SSK,
– 2 proc. – na fundusz bezrobocia.
Rejestracja firm
Podstawowe czynności przy tworzeniu spółek z o.o. i spółek akcyjnych to złożenie wniosku w rejestrze handlowym właściwej terytorialnie izby handlowej oraz ogłoszenie rejestracji spółki w Dzienniku Rejestru Handlowego publikowanym przez Turecką Unię Izb i Giełd Towarowych w Ankarze.
Do rejestracji potrzebne są: statut (akt założycielski) sporządzony w formie aktu notarialnego i uwierzytelnione notarialnie wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania spółki, bankowe poświadczenie jednego z banków państwowych o utworzeniu depozytu w wysokości 0,1 proc. kapitału założycielskiego, bankowe poświadczenie wpłaty kapitału zakładowego lub jego części oraz kopia umowy wynajmu lub własności nieruchomości w Turcji.
Należy zarejestrować firmę w urzędzie skarbowym, regionalnym zakładzie ubezpieczeń społecznych, inspekcji pracy oraz inspekcji ubezpieczeń społecznych.
Formy prawne firm
Do najczęściej stosowanych należą:
● spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z minimalnym kapitałem zakładowym w wysokości 5 tys. TRY (ok. 2,3 tys. euro) i liczbą udziałowców od 2 do 50 (osoby prawne lub fizyczne).
● spółka akcyjna (Anonim Şirket-A.Ş.) z minimalnym kapitałem zakładowym 50 tys. TRY (ok. 23 tys. euro) i co najmniej 5 udziałowcami (osoby prawne lub fizyczne),
● spółki partnerskie
– komandytowa (złożona z osób fizycznych i/lub prawnych oraz kolektywna. Obydwie nie wymagają minimalnego kapitału założycielskiego.
Regulacje importu
Turcja i UE tworzą unię celną na prawie wszystkie towary przemysłowe (z wyjątkiem węgla i stali) i przetworzone towary rolne.
Dokumenty handlowe
Do najważniejszych należy zaliczyć:
● oryginał faktury handlowej lub faktury pro forma sporządzonej w j. tureckim, angielskim lub francuskim,
● zgłoszenie celne, wzorowane na dokumencie SAD,
● świadectwo pochodzenia,
● list przewozowy,
● certyfikaty.
Minimalna miesięczna płaca w Turcji wynosi 638 TRY, czyli ok. 300 euro.
Rozstrzyganie sporów
Rozstrzyganie sposób handlowych trwa w Turcji 420 dni, czyli tyle, ile przeciętnie w krajach regionu, wymaga przeprowadzenia 35 procedur, a koszt stanowi średnio 18,8 proc. wartości zadłużenia.
