Gospodarka rosyjska, z gasnącą dynamiką wzrostu, znajduje się w fazie pogłębiającej się stagnacji gospodarczej. Tempo przyrostu PKB po trzech kwartałach 2013 r. spadło do 1,3 proc. i zdaniem analityków na koniec roku może ukształtować się na poziomie 1–1,2 proc. Na tle pogarszających się wszystkich podstawowych wskaźników wzrostu gospodarczego, takich jak produkcja przemysłowa, inwestycje, płace i dochody realne, konsumpcja i in. niepokój zaczyna budzić dynamicznie zwiększający się nieprzerwanie od wielu lat poziom zadłużenia zagranicznego. Proces ten uległ znacznemu przyspieszeniu szczególnie w ostatnich dwóch latach. Od początku 2012 r. zadłużenie zagraniczne Rosji powiększyło się o ponad 1/3 (o 180,7 mld dol.).
Niepokój budzi nie tylko wysoka dynamika wzrostu zadłużenia w konfrontacji z odwrotnym trendem po stronie realnych procesów gospodarczych, ale również celowość i efektywność wykorzystania zagranicznych kredytów i pożyczek w kontekście niskiego i wciąż spadającego poziomu aktywności gospodarczej, jak również ich struktura podmiotowa oraz struktura czasowa spłaty. Przy istniejących uwarunkowaniach zasadne wydaje się pytanie, czy Rosja nie znajduje się na prostej drodze do popadnięcia w pętlę zadłużeniową z wszystkimi jej negatywnymi następstwami, których doświadczyło w przeszłości wiele krajów, w tym sama Rosja w latach 90. XX w., z finałem, jakim był kryzys z roku 1998.
>>> czytaj również: Koniec złudzeń na temat eurointegracji Ukrainy. Kijów boi się zemsty Rosji
Zadłużenie zagraniczne wciąż rośnie
Szybki wzrost zadłużenia zagranicznego towarzyszył gospodarce rosyjskiej od pierwszych lat XXI wieku. Zwiększyło się ono prawie pięciokrotnie, ze 146,3 mld dol. w roku 2001 do 719,6 mld dol. według stanu na 1 października 2013 r. Wzrasta mimo występowania wysokich nadwyżek i na rachunku obrotów bieżących, i w obrotach handlu zagranicznego. W ciągu trzech kwartałów 2013 r. zwiększyło się o ponad 83 mld dol. (tj. o ponad 13 proc. w porównaniu z poziomem z końca 2012 r., z 636,4 do 719,6 mld dol.), podczas gdy w tym samym okresie saldo obrotów bieżących, aczkolwiek znacząco gorsze niż w analogicznym okresie 2012 roku (61,5 mld dol.), wyniosło 29,5 mln dol. Mimo pogorszenia o 9,1 proc. na wysokim poziomie utrzymuje się dodatnie saldo bilansu handlowego, które po dziewięciu miesiącach 2013 r. osiągnęło poziom 133,5 mld dol.
Wysoka dynamika wzrostu zadłużenia zagranicznego Rosji w ubiegłym dziesięcioleciu utrzymywała się do końca III kwartału 2008 r., kiedy to osiągnęło swój maksymalny poziom 540,8 mld dol. Kryzys gospodarczy oznaczał zamknięcie międzynarodowego rynku kredytowego dla rosyjskich podmiotów przy konieczności spłaty wcześniej zaciągniętych kredytów.
Skutkowało to spadkiem zadłużenia zagranicznego Rosji w IV kwartale 2008 r. o 60,3 mld dol. Tendencja ta utrzymała się również w I kwartale 2009 r., kiedy to zadłużenie zagraniczne Rosji zmniejszyło się o dalsze 34,2 mld dol. W następnym okresie, w tym (w szczególności począwszy od roku 2011) nastąpił ponowny szybki przyrost zadłużenia. W okresie od 2011 r. do III kwartału 2013 r. wzrosło ono prawie o 50 proc. (z poziomu 488,9 mld dol. w roku 2010).
