Czyje tak naprawdę są pieniądze w bankach? Tajniki funkcjonowania instytucji finansowych

6 marca 2016, 06:33

Spojrzenie na pasywa pozwala zrozumieć, skąd biorą się w bankach pieniądze na kredyty. W stosunkowo niewielkiej części – ok. 170 mld zł – to środki akcjonariuszy. Zdecydowana większość to pieniądze klientów. Dlatego banki czasem wolą odmówić kredytu: chcą ograniczyć ryzyko, że nie dostaną pieniędzy z powrotem i nie będzie dla deponentów. Kilkunastomiliardowe (w ub.r. 11,5 mld zł) zyski banków kłują w oczy. Te zarobki trzeba jednak odnieść do wielkości funduszy własnych (kapitałów) tego sektora. Wtedy okazuje się, że najważniejszy wskaźnik dochodowości, czyli stopa zwrotu z kapitału, w ubiegłym roku wynosiła już ok. 7 proc. i była najniższa od ponad 10 lat. Była też niższa niż w jakimkolwiek innym segmencie rynku finansowego (w domach maklerskich i TFI było 4–5 razy lepiej). / DGP

Dużo się o nich mówi – szczególnie ostatnio, ale wiedza o tym, jak funkcjonują, jest dość ograniczona. Jak to się dzieje, że są w stanie zarabiać ponad 10 mld zł rocznie? Odsłaniamy wnętrze banków.

Dużo się o nich mówi – szczególnie ostatnio, ale wiedza o tym, jak funkcjonują, jest dość ograniczona. Jak to się dzieje, że są w stanie zarabiać ponad 10 mld zł rocznie?

1 Czy to dużo, skoro bilans całego sektora sięga 1,6 bln zł (czyli niemal 90 proc. rocznego PKB Polski)? Czy banki mogą dawać kredyty? Skąd mają na nie pieniądze? Przy okazji, w związku z kredytami walutowymi – czy w bilansach banków da się gdzieś odnaleźć franki? Odsłaniamy wnętrze banków.
Wszystko, co banki otrzymały od swoich udziałowców, osób i firm przynoszących depozyty, a także od innych kontrahentów, a także cały majątek, w tym kwoty, jakie banki pożyczyły swoim klientom, widać w bilansie, czyli w zestawieniu aktywów i pasywów. W bilansie każdego podmiotu gospodarczego obie strony – aktywa i pasywa – muszą się równoważyć. Zobacz bilans sektora bankowego według stanu na koniec 2015 r.

Czy to dużo, skoro bilans całego sektora sięga 1,6 bln zł (czyli niemal 90 proc. rocznego PKB Polski)? Czy banki mogą dawać kredyty? Skąd mają na nie pieniądze? Przy okazji, w związku z kredytami walutowymi – czy w bilansach banków da się gdzieś odnaleźć franki? Odsłaniamy wnętrze banków.
<br>
Wszystko, co banki otrzymały od swoich udziałowców, osób i firm przynoszących depozyty, a także od innych kontrahentów, a także cały majątek, w tym kwoty, jakie banki pożyczyły swoim klientom, widać w bilansie, czyli w zestawieniu aktywów i pasywów. W bilansie każdego podmiotu gospodarczego obie strony – aktywa i pasywa – muszą się równoważyć. Zobacz bilans sektora bankowego według stanu na koniec 2015 r.

ShutterStock / schutterstock

Reklama

2 Najważniejszym składnikiem aktywów banków są kredyty. Daleko za nimi są papiery wartościowe – przede wszystkim obligacje skarbowe. Ostatnio rządowe obligacje nabrały znaczenia, ponieważ wprowadzony właśnie tzw. podatek bankowy nie obejmuje tej kategorii aktywów. Około 50 mld zł jest wart majątek banków, który bezpośrednio nie pracuje, np. aktywa trwałe.

Najważniejszym składnikiem aktywów banków są kredyty. Daleko za nimi są papiery wartościowe – przede wszystkim obligacje skarbowe. Ostatnio rządowe obligacje nabrały znaczenia, ponieważ wprowadzony właśnie tzw. podatek bankowy nie obejmuje tej kategorii aktywów. Około 50 mld zł jest wart majątek banków, który bezpośrednio nie pracuje, np. aktywa trwałe.

DGP

3 Ze 100 zł depozytu bank może udzielić 96,5 zł kredytu. Resztę kwoty musi utrzymywać w ramach rezerwy obowiązkowej

DGP

4 Transakcja swapowa
Czy kredyty walutowe faktycznie są udzielane w walucie obcej? Pozornie może to budzić wątpliwości. Ale tylko pozornie. Wiadomo, że polskie banki nie miały wielu miliardów franków na kredyty hipoteczne w tej walucie. Żeby je pozyskać, zaciągały długoterminowe pożyczki u swoich właścicieli.
Ale najczęściej zamieniały na franki depozyty złotowe poprzez transakcje swapowe. Dzięki temu spełniały rygorystyczne wymagania nadzoru (i zasad zarządzania bankiem), który zabrania występowania dużej otwartej pozycji walutowej (należności w innej walucie niż zobowiązania).

Transakcja swapowa<br>
Czy kredyty walutowe faktycznie są udzielane w walucie obcej? Pozornie może to budzić wątpliwości. Ale tylko pozornie. Wiadomo, że polskie banki nie miały wielu miliardów franków na kredyty hipoteczne w tej walucie. Żeby je pozyskać, zaciągały długoterminowe pożyczki u swoich właścicieli. <br>
Ale najczęściej zamieniały na franki depozyty złotowe poprzez transakcje swapowe. Dzięki temu spełniały rygorystyczne wymagania nadzoru (i zasad zarządzania bankiem), który zabrania występowania dużej otwartej pozycji walutowej (należności w innej walucie niż zobowiązania).

DGP

5 Najważniejsza część dochodów dla banków to odsetki, a dokładnie różnica między oprocentowaniem kredytów i depozytów. Chociaż stopy procentowe w Polsce są rekordowo niskie, to dochody odsetkowe w ub.r. nie zmalały. Wprawdzie oprocentowanie kredytów spadło, ale co najmniej tak samo mocno banki ścięły stawki depozytów. Efekt: koszty odsetek były w ub.r. o ponad połowę mniejsze niż w 2012 r. (a wartość depozytów, od których te odsetki płacono – wzrosła). Mimo to, jak wynika z danych BFG, marża odsetkowa, która jeszcze w 2008 r. wynosiła ok. 3 proc., ostatnio jest bliżej 2 proc.

Najważniejsza część dochodów dla banków to odsetki, a dokładnie różnica między oprocentowaniem kredytów i depozytów. Chociaż stopy procentowe w Polsce są rekordowo niskie, to dochody odsetkowe w ub.r. nie zmalały. Wprawdzie oprocentowanie kredytów spadło, ale co najmniej tak samo mocno banki ścięły stawki depozytów. Efekt: koszty odsetek były w ub.r. o ponad połowę mniejsze niż w 2012 r. (a wartość depozytów, od których te odsetki płacono – wzrosła). Mimo to, jak wynika z danych BFG, marża odsetkowa, która jeszcze w 2008 r. wynosiła ok. 3 proc., ostatnio jest bliżej 2 proc.

DGP

6 W jeszcze większym stopniu spadła marża prowizyjna. Konkurencja? Nie tylko. W ostatnich latach duże znaczenie miało ustawowe obniżenie prowizji od płatności kartowych. Koszty działania to pozycja, w której banki nie mają dużego pola do manewru. W ub.r. widoczny był tu wzrost – to efekt wyższej składki na Bankowy Fundusz Gwarancyjny (banki płaciły ją, jeszcze zanim komukolwiek przyszło do głowy, że nastąpi upadek spółdzielczego SK Banku). Więcej swobody jest, jeśli chodzi o tworzenie rezerw (choć uznaniowość jest tu ograniczona). W ub.r. odpisy na złe kredyty były najwyższe od 2010 r. Byłoby lepiej, gdyby nie rezerwy, które musiał zawiązywać SK Bank.

W jeszcze większym stopniu spadła marża prowizyjna. Konkurencja? Nie tylko. W ostatnich latach duże znaczenie miało ustawowe obniżenie prowizji od płatności kartowych. Koszty działania to pozycja, w której banki nie mają dużego pola do manewru. W ub.r. widoczny był tu wzrost – to efekt wyższej składki na Bankowy Fundusz Gwarancyjny (banki płaciły ją, jeszcze zanim komukolwiek przyszło do głowy, że nastąpi upadek spółdzielczego SK Banku). Więcej swobody jest, jeśli chodzi o tworzenie rezerw (choć uznaniowość jest tu ograniczona). W ub.r. odpisy na złe kredyty były najwyższe od 2010 r. Byłoby lepiej, gdyby nie rezerwy, które musiał zawiązywać SK Bank.

DGP

Reklama

7 W sumie firm zatrudniające co najmniej 50 osób wzięły kredyty bankowe i pożyczki i wartości 128 mld zł, z czego blisko połowa przypadła na sektor przetwórstwa przemysłowego.