W polskim systemie oświaty pracuje blisko 720 tysięcy nauczycieli – wynika z danych udostępnionych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN)

Zdecydowaną większość tej grupy, bo aż 84,2 proc., stanowią kobiety. Średni wiek nauczycielki w Polsce to 45 lat, natomiast nauczyciela – 47 lat. Jak podaje MEN, według stanu na 30 września 2023 r., w szkołach i placówkach oświatowych zatrudnionych było 719 589 osób, w tym 606 035 kobiet i 113 554 mężczyzn.

Najbardziej sfeminizowanym segmentem edukacji pozostają przedszkola – pracuje w nich 118 011 nauczycielek i nauczycieli, z czego aż 115 904 to kobiety, a jedynie 2107 to mężczyźni. Oznacza to, że nauczycielki przedszkolne stanowią aż 98,2 proc. wszystkich zatrudnionych w tym typie placówek.

W liceach ogólnokształcących pracuje 54 904 nauczycieli, w tym 39 721 kobiet i 15 183 mężczyzn – kobiety stanowią więc 72,3 proc. kadry. Z kolei w technikach zatrudnionych jest 7410 nauczycieli, w tym 4854 kobiety i 2556 mężczyzn, co daje udział kobiet na poziomie 65,5 proc.

Resort edukacji zaznacza, że nauczyciele często pracują w więcej niż jednej placówce – na przykład osoba zatrudniona w liceum może równocześnie prowadzić zajęcia w technikum, szkole branżowej czy podstawowej. Dlatego też danych dotyczących poszczególnych typów szkół nie należy sumować, ponieważ mogą one obejmować te same osoby.

Wrzesień przyniósł korzystne zmiany dla nauczycieli. Nowe świadczenia od 1 września

Nie jest tajemnicą, że przez lata reformy oświaty często sprowadzały się do szukania oszczędności kosztem nauczycieli. Tym razem jednak, przynajmniej w części, miało być inaczej. Od 1 września 2025 r. weszły bowiem w życie część przepisów nowelizujących Kartę Nauczyciela. W pakiecie znalazło się wiele rozwiązań długo oczekiwanych przez środowisko oświatowe, w tym:

  • zwiększenie nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy (od 1.01.2026 r.),
  • wprowadzenie nagrody za 45 lat pracy (od 1.01.2026 r.),
  • podniesienie odpraw dla przechodzących na emeryturę, rentę lub świadczenie kompensacyjne (od 1.01.2026 r.),
  • skrócenie okresu zatrudnienia nauczyciela początkującego na czas określony do roku,
  • przyznanie prawa do urlopu dla poratowania zdrowia tuż przed przejściem na emeryturę,
  • możliwość przedłużenia kadencji dyrektora bez konkursu (za zgodą kuratora),
  • ujednolicenie pensum do 18 godzin tygodniowo dla nauczycieli zawodowych (od 1.09.2026 r.),
  • a także wprowadzenie "jasnych" zasad wynagradzania za godziny ponadwymiarowe,

Ustawodawca zlikwidował również tzw. "godziny czarnkowe", które – jak podkreślał ZNP – były martwym przepisem i nie poprawiły współpracy szkoły z rodzicami.

Nowe zasady wynagradzania za godziny ponadwymiarowe – sprzeciw ZNP

Najwięcej kontrowersji wzbudziły nowe zasady wynagradzania za godziny ponadwymiarowe. Zgodnie z przepisami wynagrodzenie przysługuje głównie za faktycznie przeprowadzone zajęcia. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy:

  • zamiast lekcji nauczyciel prowadzi zajęcia opiekuńcze lub wychowawcze,
  • lekcje indywidualne nie odbyły się z przyczyn niezależnych od nauczyciela, a był on gotowy do pracy.

W wielu szkołach dotychczas wypłacano wynagrodzenie również za inne przypadki niezrealizowanych godzin, co obecnie budzi poczucie straty i niesprawiedliwości. Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) od początku apelował o przywrócenie rozwiązania sprzed 1992 r., zgodnie z którym nauczyciel zachowywał prawo do wynagrodzenia, jeśli lekcja nie odbyła się z przyczyn od niego niezależnych (np. wycieczka klasy czy nieobecność ucznia na nauczaniu indywidualnym).

Jak podkreślił Prezes ZNP, Sławomir Broniarz:

„Jedyną instytucją odpowiedzialną za chaos i niepokój jest Ministerstwo Edukacji Narodowej. To resort kształtuje prawo i ponosi za nie odpowiedzialność.”

Związek przypomina, że problem sygnalizował już w kwietniu 2025 r., a we wrześniu ponownie alarmował ministerstwo.

MEN odpowiada Związkowi Nauczycielstwa Polskiego i broni nowych zasad

Resort edukacji przekonywał, że przepisy porządkują system i ujednolicają zasady, które wcześniej różniły się między szkołami. Nowelizacja miała zapobiegać sytuacjom, w których wypłacano dodatki mimo niewykonanej pracy.

Jednocześnie MEN wskazał, że w zamian nauczyciel może otrzymać:

  • doraźne zastępstwo rozliczane według tej samej stawki,
  • zajęcia opiekuńcze zgodne z potrzebami uczniów.

Według MEN, doprecyzowano również zasady organizacji pracy w tygodniach z dniami wolnymi, nieobecnościami i niestandardowym planem zajęć.

Zobacz również:

Rzeczniczka Praw Dziecka: w wielu szkołach obowiązują zakazy wychodzenia do toalety w trakcie lekcji. To naruszenie praw ucznia i jego godności. Jak radzić sobie z takimi sytuacjami?

Będą dodatkowe pieniądze dla nauczycieli: jest projekt zmian Karty Nauczyciela

W odpowiedzi na liczne sygnały i narastające napięcia, 4 listopada 2025 r. do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela, mający na celu uwzględnienie postulatów ZNP. Zakłada on, że nauczyciele otrzymają wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe zawsze, gdy byli gotowi do pracy, a lekcje nie odbyły się z przyczyn od nich niezależnych.

Dotyczy to m.in.:

  • wycieczek i wyjść szkolnych,
  • nieobecności uczniów na zajęciach indywidualnych,
  • czy decyzji organizacyjnych szkoły.

Wychodząc naprzeciw postulatom nauczycieli, w projekcie ustawy proponuje się, aby wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe przysługiwało nie tylko w przypadkach określonych obecnie w art. 35 ust. 3e ustawy, lecz w każdej sytuacji, gdy niezrealizowanie przez nauczyciela przydzielonych godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, a nauczyciel był gotowy do ich przeprowadzenia.

W praktyce oznacza to, że nauczyciel otrzyma wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe m.in. w przypadku nieodbycia zajęć z powodu okoliczności leżących po stronie szkoły, a nie nauczyciela – na przykład nieobecności ucznia objętego indywidualnym nauczaniem, wyjazdu klasy na wycieczkę, udziału uczniów w wydarzeniu organizowanym poza szkołą itp.

Warunkiem uzyskania prawa do wynagrodzenia pozostaje gotowość nauczyciela do realizacji zajęć w tym czasie.

Nowe zasady mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 25 lipca 2025 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2025 poz. 1160)