Nowe przepisy uderzą w portfele Polaków już od 2026 r. MF podnosi opłatę cukrową i podatek od wygranych

Rząd nie zamierza się wycofywać z kontrowersyjnych podwyżek. W opublikowanym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych Ministerstwo Finansów zapowiedziało znaczne podniesienie opłaty cukrowej oraz zwiększenie podatku od wygranych. Dokument zawiera obszerne uzasadnienie, w którym resort argumentuje, że zmiany są niezbędne zarówno dla zdrowia Polaków, jak i dla stabilności finansów publicznych. Nowe przepisy miałyby wejść w życie już 1 stycznia 2026 roku, a rząd zastrzega, że przewidziano skrócone vacatio legis ze względu na pilną potrzebę przeciwdziałania narastającym problemom zdrowotnym i gospodarczym.

„Polacy tyją w zastraszającym tempie” – resort zdrowia chce skuteczniejszej opłaty od napojów słodzonych

Najobszerniejszą część projektu zajmują zmiany w ustawie o zdrowiu publicznym, które mają dotyczyć art. 12f. Jak podkreślono w uzasadnieniu: „Zmiany proponowane w art. 12f powinny umożliwić bardziej skuteczną realizację celu, jaki przyświecał wprowadzeniu opłaty od środków spożywczych, tj. stymulowania prozdrowotnych wyborów konsumenckich, poprzez ograniczenie dostępności ekonomicznej napojów słodzonych.”

Resort zwraca uwagę, że nadmierne spożycie łatwo dostępnych i tanich produktów zawierających cukier powoduje poważne obciążenie dla systemu ochrony zdrowia. Jak wskazano: „Nadmierne korzystanie z łatwo dostępnych i słodkich produktów żywnościowych powoduje realne koszty związane z leczeniem chorób takich jak cukrzyca, choroby układu krążenia oraz szereg innych bezpośrednio związanych z chorobą otyłościową.”

Według raportu Najwyższej Izby Kontroli, sytuacja jest alarmująca. „Polacy tyją w zastraszającym tempie. W Polsce na otyłość choruje ok. 9 mln dorosłych osób. W latach 2020–2022 z tego powodu w naszym kraju było leczonych prawie 800 tys. pacjentów, którym udzielono łącznie 2,2 mln świadczeń. W ciągu trzech lat objętych kontrolą NIK liczba pacjentów zwiększyła się o połowę. O ponad 40% wzrosła liczba świadczeń udzielonych z powodu choroby otyłościowej.”

Według danych OECD, jeśli trend się nie odwróci, „do 2050 r. przez choroby związane z otyłością Polacy będą żyć o blisko 4 lata krócej. Według szacunków OECD w ciągu 30 lat z powodu chorób wywołanych otyłością Polska straci ok. 108 mld zł (4,1% PKB), tj. średnio ok. 3,6 mld zł rocznie (ok. 0,14% PKB).”

Rząd podkreśla, że wspieranie działań ograniczających koszty leczenia jest inwestycją w zdrowie i finanse państwa. Jak czytamy: „Wspieranie działań, które mogą realnie przyczynić się do ograniczenia środków wydatkowanych na leczenie stanowi zarówno inwestycję w zdrowie Polaków, jak i ochronę budżetu państwa.”

Słodkie napoje coraz tańsze w relacji do zarobków. Rząd: podwyżka jest konieczna, bo obecne stawki już nie działają

W uzasadnieniu czytamy, że obowiązująca wysokość opłaty cukrowej, wprowadzona w 2021 roku, nie spełnia już swojej roli. Resort wyjaśnia: „Obowiązująca wysokość opłaty została przyjęta w 2021 r. i znacząco odbiega od aktualnych cen napojów. Tym samym jest niewystarczająca, aby wpłynąć na zachowania konsumentów oraz realizować cele zdrowotne przyjęte przy wprowadzaniu opłaty.” W pierwszym roku po wprowadzeniu podatku odnotowano spadek sprzedaży napojów gazowanych o 19%, ale w kolejnych latach sprzedaż powróciła do wcześniejszych poziomów.

Resort zauważa, że niski udział opłaty cukrowej w cenie produktu sprawia, iż nie spełnia ona funkcji behawioralnej. „W napoju typu „cola” o pojemności 330 ml, którego aktualna cena wynosi ok. 4,20 zł, należna opłata od środków spożywczych to zaledwie 0,30 zł. Z kolei wysokość należnej opłaty od napoju energetycznego o pojemności 250 ml, zawierającego 11 g cukru oraz kofeinę i taurynę, to zaledwie 0,23 zł, podczas gdy cena tego napoju to ok. 4,99 zł.”

Dlatego rząd proponuje znaczne podwyższenie stawek:

• z 0,50 zł do 0,70 zł za zawartość cukrów w ilości równej lub mniejszej niż 5 g w 100 ml napoju lub przy jakiejkolwiek ilości substancji słodzących,
• z 0,05 zł do 0,10 zł za każdy gram cukru powyżej 5 g w 100 ml.

Szczególnie drastyczna zmiana dotyczy napojów energetycznych – opłata za kofeinę lub taurynę ma wzrosnąć z 0,10 zł do aż 1 zł. Jak podkreślono w uzasadnieniu: „Propozycja ta uwzględnia dodatkowe ryzyko, jakie jest związane ze spożywaniem napojów energetycznych, które zawierają kofeinę lub taurynę.” Rząd przekonuje, że podniesienie opłat to nie kara dla konsumentów, lecz narzędzie zdrowotne, spójne z Narodowym Programem Zdrowia na lata 2021–2025.

Podatek od wygranych także w górę. MF: przychody te mają charakter incydentalny, więc nie zasługują na tak niskie stawki

Druga część projektu dotyczy zmian w ustawie o PIT i obejmuje art. 30 ust. 1 pkt 2 oraz art. 21 ust. 1 pkt 6a i 68. Obecnie wygrane w konkursach, grach i zakładach wzajemnych są opodatkowane 10-procentowym podatkiem ryczałtowym. Rząd planuje jednak podniesienie tej stawki do 15%.

W uzasadnieniu wskazano: „Za podwyższeniem stawki podatku przemawia fakt, że obecna stawka (10%) jest relatywnie niska na tle obciążeń dochodów/przychodów z innych tytułów. Jednocześnie przychody objęte tym podatkiem mają wyjątkowy i incydentalny charakter, a ponadto nie należą do podstawowych źródeł przychodów osiąganych przez podatników podatku PIT.”

Resort dodaje: „Nie ma tym samym uzasadnienia aksjologicznego do stosowania wobec nich tak niskiej stawki. Z uwagi na incydentalny charakter omawianego podatku podwyższenie stawki nie wpłynie negatywnie na dochody gospodarstw domowych.”

Zwolnienia z podatku pozostaną bez zmian – wygrane do 2280 zł w grach liczbowych i do 2000 zł w konkursach medialnych, naukowych, sportowych czy artystycznych będą wciąż nieopodatkowane.

Rząd tłumaczy: Polska jest pod procedurą nadmiernego deficytu, musimy szukać nowych źródeł dochodu

W uzasadnieniu projektu rząd otwarcie przyznaje, że jednym z głównych powodów wprowadzenia zmian jest sytuacja budżetowa kraju. Jak zapisano: „Ze względu na objęcie Polski procedurą nadmiernego deficytu od 2024 r. polski rząd zobowiązał się do obniżenia w ciągu czterech lat deficytu budżetowego do poziomu 3 proc. PKB, odpowiednio do utrzymania długu publicznego na referencyjnym poziomie nieprzekraczającym 60% PKB.”

Ministerstwo Finansów argumentuje, że bez stabilnych finansów publicznych nie da się zapewnić bezpieczeństwa kraju. „Bez stabilnych finansów publicznych Polski oraz pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej trudno jest zagwarantować bezpieczeństwo regionu. Niezbędne jest zatem szukanie rozwiązań zwiększających dochody państwa, które pozwolą na swobodne realizowanie m.in. wysokich niezbędnych wydatków militarnych.” Rząd nie ukrywa więc, że podwyżki podatków mają charakter nie tylko zdrowotny, ale i fiskalny – chodzi o wzmocnienie budżetu w trudnym czasie.

Więcej biurokracji i kosztów dla firm. Mikro i mali przedsiębiorcy będą musieli się dostosować

Resort przyznaje, że zmiany odczują także przedsiębiorcy. „Należy liczyć się ze zwiększeniem obciążeń, w tym dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw.”

Firmy produkujące napoje słodzone zapłacą więcej z tytułu opłaty od środków spożywczych, a organizatorzy gier i konkursów – z tytułu podatku od wygranych. Jak czytamy: „Płatnicy ci będą musieli dostosować swoje systemy informatyczne do zmienionej stawki podatku, według której będą pobierać podatek od wygranych lub nagród.”

Nowe przepisy od 2026 roku. Rząd chce działać szybko: „konieczność niezwłocznego przeciwdziałania zjawiskom społecznym”

Projekt zakłada wejście ustawy w życie z dniem 1 stycznia 2026 r. Rząd wyjaśnia, że tak krótki termin jest podyktowany pilnością problemu otyłości oraz koniecznością zapewnienia stabilności finansów publicznych. W uzasadnieniu czytamy: „Projekt ustawy przewiduje skrócone vacatio legis z uwagi na konieczność niezwłocznego przeciwdziałania narastającym zjawiskom społecznym związanym z dynamicznym wzrostem otyłości wśród dzieci, młodzieży oraz dorosłych obywateli.”

Autorzy projektu zapewniają, że dokument jest zgodny z prawem Unii Europejskiej. „Projekt ustawy nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej. Projekt ustawy nie zawiera przepisów technicznych (...) w związku z czym nie będzie podlegał notyfikacji technicznej.” Projekt został udostępniony w serwisie Rządowego Centrum Legislacji: „Z chwilą przekazania go do uzgodnień z członkami Rady Ministrów oraz konsultacji publicznych i opiniowania został udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Rządowego Centrum Legislacji, w serwisie Rządowy Proces Legislacji.”

Cukier, energetyki, nagrody – wszystko droższe. Rząd przekonuje, że to konieczne dla zdrowia i stabilności państwa

Choć projekt ustawy nie pozostawia złudzeń, że ceny napojów słodzonych i energetycznych wzrosną, a uczestnicy konkursów i gier zapłacą większy podatek, Ministerstwo Finansów przekonuje, że to konieczny krok.

Jak wskazano w uzasadnieniu: „Wspieranie działań, które mogą realnie przyczynić się do ograniczenia środków wydatkowanych na leczenie, stanowi zarówno inwestycję w zdrowie Polaków, jak i ochronę budżetu państwa.” Nowa ustawa ma zatem nie tylko regulować zachowania konsumenckie, ale też pomóc w walce o lepszą kondycję finansów publicznych.