Jak działa obecny system sprzedaży państwowych nieruchomości?

Zasady sprzedaży nieruchomości państwowych reguluje ustawa o gospodarce nieruchomościami. Cenę ustala się na podstawie wartości rynkowej, a sprzedaż może odbywać się w trybie przetargowym lub – w określonych przypadkach – bez przetargu.

W przetargu obowiązują następujące zasady:

  • w pierwszym przetargu cena wywoławcza nie może być niższa niż wartość nieruchomości,
  • w drugim można ją obniżyć, maksymalnie o 50%,
  • jeśli oba przetargi zakończą się bez rozstrzygnięcia, dopuszcza się rokowania, w których cena nie może spaść poniżej 40% wartości.

W przypadku sprzedaży bezprzetargowej cena również powinna odpowiadać wartości rynkowej – od tej zasady występują jednak wyjątki, a jednym z nich jest sytuacja, gdy nabywcą jest kościół lub związek wyznaniowy kupujący nieruchomość na cele sakralne. Wówczas możliwe jest zastosowanie bonifikaty, czyli możliwości znacznego obniżenia ceny nieruchomości.

Petycja o zniesienie bonifikat dla kościoła

W petycji złożonej w Senacie zaproponowano usunięcie przepisu pozwalającego na udzielanie bonifikat przy sprzedaży państwowych nieruchomości kościołom i związkom wyznaniowym. Autor wniosku argumentuje, że państwo – zgodnie z Konstytucją RP – powinno zachować neutralność światopoglądową i nie może faworyzować żadnej religii kosztem innych.

Zdaniem wnioskodawcy sprzedaż majątku publicznego poniżej jego wartości oznacza realną stratę dla budżetu, a uzyskane środki mogłyby zostać przeznaczone na edukację, ochronę zdrowia, infrastrukturę czy pomoc społeczną. Zwraca on także uwagę na ryzyko nadużyć – nieruchomości nabyte z bonifikatą na cele sakralne mogą w przyszłości zostać wykorzystane w działalności komercyjnej.

Argumenty za zniesieniem bonifikaty na zakup nieruchomości przez kościół

Autor petycjipowołuje się przede wszystkim na zasadę równości oraz neutralności światopoglądowej państwa. Uprzywilejowanie kościoła jako jednej grupy podmiotów może być postrzegane jako naruszenie konstytucji. Podkreślają także, że majątek publiczny powinien służyć wszystkim obywatelom, a sprzedaż z dużymi bonifikatami oznacza mniejsze wpływy do budżetu, które mogłyby zostać przeznaczone na cele społeczne.

Dodatkowo wskazuje, że wiele instytucji kościelnych dysponuje znacznym majątkiem i stabilnymi źródłami finansowania. Brak skutecznej kontroli nad tym, jak później wykorzystywane są tanio nabyte nieruchomości, zwiększa ryzyko nadużyć.

99% zniżki na zakup nieruchomości przez kościół - bonifikata w praktyce

Jak podaje OKO.press, według raportu Stowarzyszenia SOISH w latach 2015–2021 powiaty sprzedały kościołom 31 nieruchomości o łącznej wartości 30,4 mln zł za zaledwie 4,3 mln zł – czyli średnio za 14% ich wartości rynkowej. Najwyższa bonifikata wyniosła 99,9%, a najniższa 60%.

Szczególnie wysokie zniżki otrzymał Kościół katolicki – nieruchomości warte 16,9 mln zł kupiono z bonifikatami sięgającymi średnio 89%.W Toruniu parafia nabyła teren wart 372 tys. zł, płacąc jedynie 1% tej kwoty. Podobny rabat otrzymał baptystowski zbór, kupując nieruchomość o wartości 313 tys. zł. OKO.press podkreśla, że takie przypadki nie są odosobnione, lecz stanowią element powszechnej praktyki stosowania ulg na cele sakralne przez samorządy.

Co dalej z petycją?

6 sierpnia 2025 r. petycja trafiła do Komisji Petycji Senatu, która zdecyduje o dalszym procedowaniu propozycji. Jeżeli zmiana przepisów zostanie przyjęta, kościół i związki wyznaniowe będą musiały kupować nieruchomości państwowe na takich samych zasadach jak pozostali nabywcy – bez preferencyjnych bonifikat.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2024 poz. 1145).