ZUS i KRUS pod presją. Seniorzy żądają zmian zasad renty wdowiej

Renta wdowia – brzmi jak osobne świadczenie, a w rzeczywistości jest tylko regułą zbiegu dwóch istniejących już praw: renty rodzinnej i własnej emerytury lub renty. To właśnie odróżnia ją od wszystkich innych świadczeń. Ustawodawca zdecydował, że wdowa lub wdowiec mogą otrzymać jedno świadczenie w całości, a drugie tylko w części. Na początek – 15 proc. (do końca 2026 r.), a od 2027 roku – 25 proc.

Dla wielu seniorów to ogromna ulga, bo dotąd musieli wybierać tylko jedno świadczenie. Ale równie wielu – jak wynika z petycji i skarg – czuje się pokrzywdzonych. Dlaczego? Bo ustawodawca wprowadził sztywne kryteria wieku i limit dochodowy, które w praktyce dzielą wdowy i wdowców na lepszych i gorszych.

Na skróty: najważniejsze liczby

• 804 tys. – tylu świadczeniobiorców w ZUS otrzymuje rentę wdowią
• 124 tys. – liczba rent wdowich w KRUS
• 1,287 mln – liczba złożonych wniosków do sierpnia 2025 r.
• 106 tys. – odmowy (ok. 10 proc. wniosków)
• 3 mld zł – łączna kwota wypłat do końca sierpnia 2025 r.
• 15% → 25% – wysokość drugiego świadczenia w zbiegu (od 2027 r. wyższa)
• 5636,73 zł brutto – próg dochodowy (3× minimalna emerytura)
• 2028 r. – planowany przegląd ustawy

Kto może otrzymać rentę wdowią?

Renta wdowia została wprowadzona ustawą z 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2024 poz. …). Zgodnie z art. 16 tej ustawy, świadczenie przysługuje tylko tym, którzy spełniają ściśle określone warunki.

Podstawowe kryteria:

• wiek – kobieta musi mieć ukończone 60 lat, mężczyzna 65 lat;
• małżeństwo – para musi pozostawać w małżeńskiej wspólności majątkowej do dnia śmierci jednego z małżonków;
• brak nowego związku – renta wdowia nie przysługuje po zawarciu kolejnego małżeństwa;
• nabycie prawa do renty rodzinnej – nie wcześniej niż w wieku 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna).

Ile wynosi renta wdowia?

Wysokość renty wdowiej zależy od zbiegu świadczeń. Mechanizm jest prosty:

• jedno świadczenie (korzystniejsze) wypłacane w całości,
• drugie – w części.

Tabela: wysokość świadczenia w zbiegu

Przykład: Wdowa z emeryturą 2 500 zł i rentą rodzinną 3 900 zł:

• wybiera rentę rodzinną (3 900 zł),
• otrzymuje dodatkowo 15% emerytury (375 zł),
• razem: 4 275 zł. Od 2027 r. będzie to 3 900 zł + 625 zł = 4 525 zł.

Krytyka renty wdowiej: wiek jako bariera

Jednym z najczęściej powtarzanych zarzutów wobec nowych przepisów jest kryterium wieku. Krytycy pytają, dlaczego wdowa, która straciła męża w wieku 54 lat i 6 miesięcy, nie dostaje wsparcia, a jej rówieśniczka – już tak. Podczas posiedzenia sejmowej Komisji Polityki Senioralnej przedstawiciele organizacji społecznych zwracali uwagę, że takie różnicowanie sytuacji seniorów może być uznane za naruszenie konstytucyjnej zasady równości. W ich ocenie przepisy sztucznie dzielą osoby o bardzo podobnych historiach życiowych i prowadzą do poczucia niesprawiedliwości.

Resort rodziny odpowiada, że kryterium wieku nie jest przypadkowe, ale stanowi kompromis między potrzebami społecznymi a możliwościami finansowymi państwa. Jak wyjaśniał Sebastian Kamiński, wicedyrektor Departamentu Ubezpieczeń Społecznych, ustawodawca celowo zawęził krąg uprawnionych, aby świadczenie trafiało przede wszystkim do osób w najtrudniejszej sytuacji materialnej.

Kryterium dochodowe – komu renta się nie należy?

Drugim „filarem sporu” jest limit dochodowy. Renta wdowia nie przysługuje osobom, których choć jedno ze świadczeń przekracza trzykrotność najniższej emerytury. W 2025 r. limit ten wynosi 5636,73 zł brutto.

Przedstawiciele środowisk senioralnych, m.in. Ogólnopolskiego Porozumienia Uniwersytetów Trzeciego Wieku, podkreślają, że obecny limit wyklucza osoby, które przez całe życie odprowadzały wysokie składki i dziś mają wyższe świadczenia. W ich opinii zasadne byłoby powiązanie tego progu nie z minimalną, ale np. ze średnią emeryturą.

Petycje i skargi – seniorzy walczą o zmiany

W 2025 r. do Sejmu trafiła petycja 77-2025, wcześniej – 1-2025. Obie domagały się obniżenia wieku uprawniającego do renty wdowiej. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) odpowiedziało jasno:

• zmiany nie są wykluczone,
• ale najbliższy przegląd dopiero w 2028 r.

Jednocześnie do Rzecznika Praw Obywatelskich napływają liczne skargi. Dotyczą one przede wszystkim:

• wymogu nabycia prawa do renty rodzinnej nie wcześniej niż 5 lat przed wiekiem emerytalnym,
• zróżnicowania sytuacji niemal identycznych wdów,
• ograniczenia sumy świadczeń do 3× minimalnej emerytury.

Koszty renty wdowiej dla budżetu

Nowa ustawa to nie tylko emocje społeczne, ale też ogromne obciążenie finansowe.

• 2025 r. – koszt szacowany na 3,2–4,2 mld zł,
• kolejne lata – wydatki mogą wzrosnąć nawet do 15,8 mld zł,
• liczba potencjalnych beneficjentów – ok. 2 mln osób.

Już w pierwszych miesiącach 2025 r. ZUS wypłacił prawie 3 mld zł, a KRUS odnotował sześciokrotny wzrost liczby wniosków w porównaniu z rokiem wcześniejszym.

Perspektywy zmian – dopiero 2028 rok

Resort rodziny nie prowadzi obecnie żadnych prac nad zmianami. Ale 2028 r. będzie kluczowy – zgodnie z ustawą, Rada Ministrów ma wtedy dokonać przeglądu wskaźników i zasad. To może być moment, w którym wróci debata o:

• obniżeniu wieku,
• zmianie limitu dochodowego,
• podwyższeniu procentu świadczenia w zbiegu.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej deklaruje, że analizuje wszystkie napływające postulaty i skargi dotyczące renty wdowiej. Resort zaznacza jednak, że każda zmiana w systemie emerytalnym pociąga za sobą poważne konsekwencje finansowe, dlatego pierwszy możliwy przegląd przepisów przewidziano dopiero na 2028 rok.

FAQ – najczęstsze pytania o rentę wdowią

Czy renta wdowia to nowe świadczenie?
Nie. To reguła łączenia renty rodzinnej z własnym świadczeniem emerytalnym lub rentowym.

Ile wynosi dodatkowe świadczenie?
Do końca 2026 r. – 15%, od 2027 r. – 25%.

Kto nie dostanie renty wdowiej?
Osoby, które:

• nie osiągnęły wieku 60/65 lat,
• przekroczyły limit 3× minimalnej emerytury,
• wstąpiły w nowy związek małżeński.

Kiedy możliwe są zmiany?
Najwcześniej w 2028 r., gdy rząd dokona ustawowego przeglądu.

Czy renta wdowia dotyczy też rolników?
Tak, w KRUS również obowiązuje, ale z nieco innymi zasadami.

Renta wdowia w obecnym kształcie to wsparcie dla części seniorów, ale jednocześnie źródło poczucia krzywdy dla innych. Na realne zmiany trzeba czekać do 2028 roku – i to właśnie wtedy rozstrzygnie się, czy system zostanie złagodzony, czy pozostanie w obecnym restrykcyjnym kształcie.