Polska bezkarność dłużników. Dlaczego wierzyciel jest bezradny, a wyrok sądu wart tyle co papier?

Egzekucja to finalny i najważniejszy etap postępowania prawnego. Jej nieskuteczność podważa sens istnienia całego wymiaru sprawiedliwości. Państwo powinno stać na straży bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, tymczasem tworzy i utrzymuje przepisy, które skutecznie paraliżują ten proces. Należą do nich m.in. zbyt szeroki katalog przedmiotów wyłączonych spod egzekucji, archaiczne regulacje dotyczące licytacji, a także nadmierne wymagania dotyczące wycen, które dodatkowo spowalniają proces.

Egzekucja komornicza. Fatalne statystyki, które szokują

Według publicznych danych przedstawicieli Krajowej Rady Komorniczej (KRK), średnia skuteczność egzekucji w Polsce wynosi około 25%. Już ta liczba budzi niepokój, ale pełna analiza pokazuje, że problem jest o wiele głębszy. Istnieją rewiry komornicze, w których skuteczność egzekucji jest wręcz symboliczna. Przykładowo, w rewirze Sądu Rejonowego w Strzyżowie skuteczność w pierwszej połowie roku nie przekroczyła 3%, podczas gdy jeszcze niedawno wynosiła ponad 26%. W rewirze Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia skuteczność egzekucji w 2024 r. wyniosła zaledwie 6%. Tak dramatyczne spadki nie są zjawiskiem odosobnionym. W Gryfinie z poziomu ponad 27% skuteczność spadła do zaledwie 8% w ubiegłym roku, a w Kartuzach z 22% do 13%.

Te liczby to nie tylko statystyki, ale świadectwo realnych problemów, z którymi zmagają się wierzyciele, którzy, dysponując wyrokiem sądu, nie mają szansy na odzyskanie swoich pieniędzy.

Główne przyczyny niskiej skuteczności egzekucji

Główna przyczyna bezradności komorników to nie ich nieudolność, a prawo, które staje po stronie dłużnika. Choć nie brakuje też opinii, że sama mentalność dłużników, którzy z dużą precyzją, a wręcz z wyrafinowaniem, przenoszą majątek na osoby trzecie, aby uniknąć egzekucji, jest także winna temu stanowi rzeczy. Problemem są przestarzałe przepisy, które nie nadążają za dynamicznymi zmianami w gospodarce.

Ochrona minimalnego wynagrodzenia: Choć ochrona płacy minimalnej jest zasadna, to w praktyce często prowadzi do sytuacji, w której dłużnik, zarabiający minimalną krajową, jest całkowicie chroniony przed egzekucją. Wierzyciel, który ma prawo do zaspokojenia swoich roszczeń, zostaje z niczym.

Szeroki katalog wyłączeń spod egzekucji: Artykuł 831 Kodeksu postępowania cywilnego zawiera długą listę przedmiotów, których komornik nie może zająć, m.in. zapasy żywności i opału na miesiąc, a także przedmioty niezbędne do wykonywania pracy. W dzisiejszych realiach, gdy większość majątku dłużnika może być ukryta w formie elektronicznej lub przeniesiona na osoby trzecie, te archaiczne przepisy są po prostu nieskuteczne.

Brak efektywnych narzędzi egzekucji elektronicznej: Mimo postępującej cyfryzacji, przepisy dotyczące egzekucji elektronicznej są w Polsce na bardzo niskim poziomie. Brakuje regulacji dotyczących możliwości przeprowadzania aukcji elektronicznych, co opóźnia i utrudnia sprzedaż zajętych ruchomości.

Brak pełnych i jednolitych danych: Pełną analizę statystyk komorniczych uniemożliwia także zróżnicowana praktyka sądów w zakresie zamieszczania danych. Niektóre sądy publikują jedynie roczne statystyki, inne tylko półroczne, a jeszcze kolejne nie publikują żadnych. Taki brak transparentności negatywnie wpływa na i tak już mocno osłabiony wymiar sprawiedliwości.

Co dalej? Nadzieja na reformę?

Problem minimalnej skutecznościegzekucji jest podnoszony od lat przez wierzycieli oraz komorników. Polityka nadmiernej ochrony dłużników stosowana przez ustawodawcę doprowadza do niemożliwości prowadzenia skutecznej egzekucji.

Co istotne, konieczność zmian jest zauważana przez Ministerstwo Sprawiedliwości, które w ostatnim czasie wdrożyło jakże potrzebne zamiany ustawowe w zakresie wieku wykonywania zawodu komornika oraz czasu wykonywania funkcji asesora. Zmiany te jednak, mimo iż jak najbardziej celowe i zasadne, nie wpłyną na sam proces egzekucyjny, który wymaga radykalnej i przede wszystkim pilnej reformy. W przeciwnym razie egzekucja pozostanie jedynie fasadową procedurą nie wypełniającą narzuconego jej celu w postaci odzyskiwania należności od dłużników na rzecz wierzycieli.

W obliczu tak fatalnych statystyk i nieskuteczności, polski system egzekucyjny wymaga pilnej i radykalnej reformy. Brak działań w tym kierunku może doprowadzić do jeszcze większego chaosu i bezprawia. Wierzyciele, którzy włożyli wysiłek i pieniądze w proces sądowy, muszą mieć realną szansę na odzyskanie swoich należności.

Wierzyciel dysponujący tytułem wykonawczym nie ma realnej szansy na odzyskanie przyznanej mu należności. Ten stan rzeczy pokazuje nie tylko słabość państwa, ale i tworzy absurdalną sytuację, w której dłużnik jest niemal ponad prawem. Nie ma to wiele wspólnego z demokratycznym państwem prawa.