Rozdzielność majątkowa a prawo do dziedziczenia i świadczeń po zmarłym małżonku

Ustanowienie rozdzielności majątkowej, często zwanej intercyzą, to formalny akt, który wyklucza istnienie majątku wspólnego. Każdy z małżonków gromadzi i zarządza swoim majątkiem osobistym, a ewentualne wspólne zakupy są traktowane jako współwłasność w określonych ułamkach. Choć taka umowa ma ogromny wpływ na kwestie majątkowe w trakcie trwania małżeństwa, jej skutki po śmierci jednego ze współmałżonków nie są tak jednoznaczne, jak mogłoby się wydawać.

Rozdzielność majątkowa a prawo do dziedziczenia

Jednym z najczęstszych pytań w kontekście rozdzielności majątkowej jest jej wpływ na dziedziczenie. Prawo spadkowe jest w tej kwestii bardzo precyzyjne: rozdzielność majątkowa w żaden sposób nie wpływa na prawo do dziedziczenia. Małżonek, który miał rozdzielność, wciąż jest pełnoprawnym spadkobiercą ustawowym, tak jakby takiej umowy nie było.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, małżonek dziedziczy w zbiegu z dziećmi zmarłego, a jego udział w spadku nie może być mniejszy niż jedna czwarta całości. Jeśli spadkodawca nie miał dzieci, do spadku powołani są małżonek i jego rodzice. Brak majątku wspólnego nie oznacza braku prawa do majątku osobistego zmarłego.

Prawo do zachowku po zmarłym małżonku

Podobnie jak w przypadku dziedziczenia ustawowego, prawo do zachowku jest niezależne od umowy o rozdzielności majątkowej. Prawo do zachowku wynika z bliskiego pokrewieństwa i jest gwarantowane przez prawo spadkowe, a nie prawo majątkowe małżeńskie. Jeśli małżonek zmarłego został pominięty w testamencie, wciąż przysługuje mu prawo do zachowku – czyli do roszczenia pieniężnego o równowartość części spadku, która by mu przysługiwała, gdyby dziedziczył z ustawy.

Renta rodzinna i zasiłek pogrzebowy – czy rozdzielność ma znaczenie?

Świadczenia z ubezpieczeń społecznych, takie jak renta rodzinna (zwana potocznie rentą wdowią) czy zasiłek pogrzebowy, są prawami, które również pozostają nienaruszone przez umowę o rozdzielności majątkowej.

• Renta rodzinna: Prawo do tego świadczenia zależy od spełnienia ściśle określonych warunków (wiek, niezdolność do pracy, wychowywanie dzieci), które są związane z faktem bycia w związku małżeńskim w chwili śmierci. Reżim majątkowy małżeństwa nie ma żadnego wpływu na prawo do renty rodzinnej. Jest to świadczenie z ubezpieczenia społecznego, a nie podział wspólnego majątku.

• Zasiłek pogrzebowy: Prawo do zasiłku pogrzebowego przysługuje osobie lub instytucji, która poniosła koszty pogrzebu. Jest to świadczenie o charakterze odszkodowawczym, a nie majątkowym. Zatem rozdzielność majątkowa nie ma tu żadnego zastosowania.

Świadczenia z OFE i subkonta ZUS – tu rozdzielność ma wpływ!

To właśnie w przypadku środków zgromadzonych w Otwartych Funduszach Emerytalnych (OFE) i na subkoncie w ZUS rozdzielność majątkowa ma kluczowe znaczenie. Zasady dziedziczenia tych środków różnią się od reguł spadkowych i są regulowane przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

• Wspólność majątkowa: W przypadku braku intercyzy, środki z OFE i subkonta w ZUS traktowane są jako część majątku wspólnego. Po śmierci jednego z małżonków, połowa tych środków jest automatycznie przekazywana na konto emerytalne wdowy/wdowca. Druga połowa podlega podziałowi na podstawie dyspozycji złożonych przez zmarłego lub wchodzi do masy spadkowej.

• Rozdzielność majątkowa: Jeśli małżonkowie mieli rozdzielność, małżonek nie otrzymuje automatycznie połowy środków z OFE i subkonta zmarłego. Całość zgromadzonych funduszy jest traktowana jako majątek osobisty zmarłego i w całości wchodzi do podziału na zasadach dziedziczenia lub zgodnie z dyspozycjami złożonymi przez zmarłego.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej to ważna decyzja, która wpływa na finanse małżonków w trakcie trwania związku. Jednak w przypadku śmierci jednego z nich, zakres jej skutków jest ograniczony. Choć eliminuje ona pojęcie majątku wspólnego, nie ma żadnego wpływu na podstawowe prawa, takie jak prawo do dziedziczenia ustawowego, prawo do zachowku, renty rodzinnej czy zasiłku pogrzebowego. Jedynym znaczącym wyjątkiem są środki zgromadzone w OFE i na subkoncie ZUS, które, w przypadku rozdzielności, są traktowane jako majątek osobisty i nie podlegają automatycznemu podziałowi między małżonków. Świadomość tych różnic jest kluczowa dla właściwego zabezpieczenia przyszłości po stracie bliskiej osoby.