"Reforma systemu podatkowego proponowana przez partie Zjednoczonej Prawicy w ramach programu +Polski Ład+ stanowić będzie jedną z najistotniejszych zmian w polskim systemie podatkowym wprowadzonych w ciągu ostatnich 30 lat" - ocenili autorzy raportu "Polski Ład: dystrybucyjne konsekwencje propozycji podatkowych Zjednoczonej Prawicy", przygotowanego przez fundację Centrum Analiz Ekonomicznych CenEA.
Ich zdaniem reforma połączy obniżenie opodatkowania dla dużej części gospodarstw domowych o niskich dochodach ze wzrostem opodatkowania dla tych o najwyższych dochodach.
Zgodnie z analizą CenEA, wprowadzenie w życie proponowanych rozwiązań podatkowych oznacza wzrost dochodów do dyspozycji o ponad 10 zł miesięcznie dla 10,9 mln polskich gospodarstw domowych (co stanowi 79 proc. wszystkich gospodarstw domowych podatników), zaś suma tych korzyści sięgnie 28,8 mld zł rocznie.
Jednocześnie 1,4 mln gospodarstw odczuje stratę w dochodzie do dyspozycji przekraczającą 10 zł na miesiąc. Obliczono, że na ogłoszonym pakiecie reform podatkowych przeciętnie skorzystają gospodarstwa domowe ze wszystkich decylowych grup dochodowych poza najwyższą, w przypadku której przeciętne straty wyniosą 1390 zł miesięcznie.
"Patrząc na rozkład korzyści i strat w wyniku proponowanych zmian podatkowych według wyszczególnionych grup rodzin, uwagę zwraca wysoki odsetek osób w wieku emerytalnym korzystających ze zmian. Dotyczy to zarówno osób w wieku 60+/65+ gospodarujących samodzielnie (94,3 proc. odniesie korzyści przekraczające 10 zł miesięcznie), jak i małżeństw w tym wieku (odpowiednio 95,1 proc.)" - napisano.
Zaznaczono, że w tej drugiej grupie 31,5 proc. małżeństw odniesie korzyści wynoszące pomiędzy 100 a 250 zł miesięcznie, natomiast w przypadku 61,1 proc. zyski przekroczą 250 zł miesięcznie.
"Dla porównania, na korzyści przekraczające 250 zł miesięcznie liczyć może jedynie 14,9 proc. rodziców samodzielnie wychowujących dzieci, 24,8 proc. małżeństw z dziećmi oraz 34,2 proc. małżeństw bez dzieci. Natomiast najwyższy odsetek rodzin, dla dochodów których proponowane zmiany będą miały negatywny efekt jest wśród małżeństw z dziećmi, wśród których 11,4 proc. poniesie straty w przedziale 10 – 250 zł miesięcznie, a kolejne 5,9 proc. odczuje spadek dochodów o więcej niż 250 zł miesięcznie" - wyliczono.
W ocenie ekonomistów z CenEA, proponowane zmiany z pewnością podniosą stopień progresywności polskiego systemu podatkowego i są jednym z niewielu przykładów pakietów reform w ostatnich latach, które połączą wprowadzenie korzyści podatkowych ze wzrostem opodatkowania dużej grupy populacji.
Dodano, że jak zwykle jednak przy okazji każdej wprowadzanej reformy w systemie podatkowym, a w szczególności w przypadku reformy o takim szerokim zasięgu, należy zadać pytanie, czy zmian o podobnym wpływie na progresywność systemu podatkowego nie dałoby się wprowadzić stosując inny zestaw instrumentów.
"W naszych dotychczasowych analizach wielokrotnie podkreślaliśmy, że system podatkowy powinien godzić cele redystrybucyjne i wpływ na decyzje dotyczące aktywności zawodowej. Ten drugi zestaw konsekwencji systemu podatkowego wydaje się szczególnie istotny na czas wychodzenia z gospodarczego kryzysu wywołanego pandemią COVID-19. Z tego punktu widzenia szczególną uwagę należałoby skupić na zmniejszaniu opodatkowania dochodów z pracy, w przypadku czego instrumentem skuteczniejszym od kwoty wolnej od podatku są koszty uzyskania przychodu" - zaznaczyli autorzy raportu.
Podkreślono, że grupą, która odniesie największe korzyści w wyniku proponowanych zmian w systemie podatkowym są rodziny osób w wieku emerytalnym, których głównym źródłem dochodu są świadczenia emerytalno–rentowe. Dzięki proponowanym zmianom dochody rodzin osób w wieku 60+/65+ wzrosną łącznie o 11,3 mld zł rocznie, co stanowi ponad połowę łącznych kosztów reformy w systemie PIT dla systemu finansów publicznych (jak podaje Ministerstwo Finansów – 21 mld zł rocznie).
"Problem ubóstwa i wykluczenia osób starszych w Polsce pozostaje nadal poważnym wyzwaniem dla polityki społeczno-gospodarczej. Jednak przy innych równoległych instrumentach wsparcia tej grupy, takich jak trzynasta i czternasta emerytura, należy rozważyć czy w obecnej sytuacji polityka podatkowa nie powinna raczej skupić się na gospodarstwach aktywnych zawodowo, w szczególności tych o niskich dochodach" - postulują autorzy raportu.
Według nich tak ukierunkowane reformy powinny łączyć z jednej strony podnoszenie wysokości kosztów uzyskania przychodu, a z drugiej korzystać z istniejących instrumentów umożliwiających zwiększenie dochodów netto za pośrednictwem zwrotnych ulg podatkowych dla pracowników o najniższych dochodach.
Polski Ład to firmowany przez partie tworzące Zjednoczoną Prawicę nowy program społeczno-gospodarczy na okres po pandemii. Proponowane zmiany w systemie podatkowym przewidują m.in. podniesienie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł i podniesienie progu podatkowego z 85,5 tys. zł do 120 tys. zł (zmiany te nie będą dotyczyć przedsiębiorców rozliczających się liniowym, 19 proc. PIT-em).
Zlikwidowania ma być możliwość odliczania od podatku składki zdrowotnej, którą w wysokości 9 proc. będą płacić także przedsiębiorcy. Zapowiedziano specjalną ulgę podatkową, z której będzie mogła skorzystać klasa średnia, pracownicy zarabiający do 11 tys. zł miesięcznie; dzięki temu ci, którzy mogliby stracić na zmianach przewidzianych w Polskim Ładzie, nie stracą.
CenEA informuje, że jest niezależną, apolityczną jednostką naukowo-badawczą skupiającą się na analizie konsekwencji polityki społeczno-gospodarczej, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Została założona przez Stockholm Institute of Transition Economics (SITE) i jest polskim partnerem FREE Network. Głównym kierunkiem badań naukowych CenEA są analizy na poziomie mikro, ze szczególnym uwzględnieniem badań rynku pracy, sytuacji materialnej gospodarstw domowych oraz procesu starzenia się populacji.
