rozwiń >

Czy premia roczna („trzynastka”) wynika z ustawy?

„Trzynastka” od lat kojarzy się z pracownikami sfery budżetowej i stanowi istotne, dodatkowe wsparcie finansowe. Choć czasem spotyka się ją również w firmach prywatnych, to właśnie w sektorze publicznym jest ona świadczeniem ustawowym.

Reguluje ją ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. Zgodnie z nią trzynastka przysługuje m.in. pracownikom urzędów, sądów, trybunałów, jednostek samorządowych, a także biur poselskich czy senatorskich.

Kto trzynastki nie dostaje?

Nie wszyscy pracujący „dla państwa” mogą jednak liczyć na premię roczną. Z ustawy wyłączeni są m.in. żołnierze, funkcjonariusze służb mundurowych (takich jak Policja, ABW, Straż Graniczna, CBA, SOP czy Straż Pożarna), a także osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe. Trzynastka nie przysługuje również pracownikom Państwowych Instytutów Badawczych – obowiązują ich odrębne przepisy.

Ponadto prawo do premii można utracić, np. w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności, stawienia się do pracy w stanie nietrzeźwości czy rozwiązania umowy z winy pracownika.

Kiedy pracownik nabywa prawo do trzynastki?

Zasadą jest, że pełna premia przysługuje po przepracowaniu całego roku u danego pracodawcy. Jeśli pracownik przepracował co najmniej pół roku, może otrzymać świadczenie w proporcjonalnej wysokości. Ustawa przewiduje jednak liczne wyjątki. Próg sześciu miesięcy nie obowiązuje m.in. w przypadku:

  • urlopów związanych z rodzicielstwem,
  • urlopu zdrowotnego czy naukowego,
  • przejścia na emeryturę lub rentę,
  • rozpoczęcia pracy w trakcie roku przez nauczycieli oraz nauczycieli akademickich.

Do stażu uprawniającego do trzynastki wlicza się także urlop wypoczynkowy.

Wypłata premii rocznej. Przed świętami czy po świętach?

Choć dodatkowe pieniądze przed świętami byłyby ogromnym wsparciem dla wielu rodzin, termin wypłaty jest z góry określony – do końca marca roku następującego po tym, którego premia dotyczy. Tylko w przypadku likwidacji zakładu pracy trzynastkę wypłaca się w dniu rozwiązania umowy.

Premia roczna dla pracowników kultury. Co zakłada projekt?

Obecnie w Sejmie procedowany jest poselski projekt ustawy dotyczący instytucji kultury. Zakłada on przywrócenie premii rocznej pracownikom muzeów, bibliotek, domów kultury, BWA, centrów sztuki i wielu innych placówek.

To właśnie ta grupa – blisko 90 tysięcy osób – została pozbawiona trzynastek w 2000 roku, kiedy zlikwidowano możliwość prowadzenia przez instytucje kultury gospodarki finansowej na zasadach zakładów budżetowych. Od tamtej pory pracownicy kultury byli jedną z nielicznych dużych grup zawodowych finansowanych ze środków publicznych, które nie miały prawa do premii rocznej.

Projekt, przygotowany przez Lewicę i firmowany m.in. przez Marszałka Sejmu Włodzimierza Czarzastego, ma przywrócić im to świadczenie i zakończyć trwający od lat stan nierównego traktowania. Według dostępnych danych koszt wypłaty trzynastek w instytucjach kultury szacuje się na 560–600 mln zł rocznie. Przeciętne wynagrodzenie w tym sektorze jest o ponad 14% niższe niż średnia krajowa, co dodatkowo podkreśla wagę projektowanej zmiany.

Kiedy można spodziewać się pierwszej wypłaty premii rocznej?

Jeżeli projekt przejdzie całe postępowanie legislacyjne i otrzyma podpis Prezydenta, nowe przepisy mają zacząć obowiązywać 1 stycznia 2026 r. Oznacza to, że pierwsze środki trafią do pracowników w pierwszych miesiącach 2027 r. – zgodnie z zasadami wypłaty premii rocznej.

Podstawa prawna:

Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. 2025 poz. 560)

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej RPW/38283/2025