Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Pytanie do Ministerstwa Finansów
Redakcja forsala skierowała do Ministerstwa Finansów pytanie: „proszę o informację, jakie działania planuje lub już podejmuje Ministerstwo Finansów w celu ustabilizowania perspektywy ratingowej Polski oraz ograniczenia ryzyka jej dalszego pogorszenia?”
Skąd negatywna perspektywa ratingowa
Wydział komunikacji MF w swojej odpowiedzi podkreśla, że: „obecna sytuacja fiskalna w Polsce to efekt decyzji rządu o koniecznych, znaczących inwestycjach w zwiększenie zdolności obronnych Polski, zgodnie z zaleceniami Rady UE, a także konsekwencja trendów w gospodarce.”.
/>
W praktyce oznacza to, że skokowy wzrost wydatków państwa na armię, uzbrojenie i infrastrukturę obronną, bezpośrednio obciążył polski budżet. Jednocześnie na dochody państwa negatywnie wpływa szybsza od zakładanej dezinflacja. MF wskazuje, że inflacja w 2024 r. wyniosła 3,6 proc., wobec 6,6 proc. zapisanych w ustawie budżetowej, a w 2025 r. ma sięgnąć 3,7 proc., przy planowanych 5 proc. Oznacza to wolniejszy nominalny wzrost wpływów podatkowych, a w konsekwencji słabsze dochody budżetu państwa. Resort zwraca też uwagę na zachowania gospodarstw domowych. „Zgodnie z danymi Eurostatu stopa oszczędności gospodarstw domowych w Polsce, w I kwartale br. osiągnęła (poza rokiem covidowym) rekordowe poziomy od blisko 25 lat.”. Wyższe oszczędzanie oznacza słabszą konsumpcję, a więc mniejsze wpływy z podatków dla budżetu.
Deficyt pod kontrolą, ale stopniowo
Ministerstwo Finansów przyznaje, że w przyjętej „Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych na lata 2026–2029 zaprezentowany został scenariusz, zakładający brak dodatkowych działań konsolidacyjnych”. Jednocześnie zapowiada korektę tej ścieżki: „rząd jednak będzie podejmował działania na rzecz ograniczenia deficytu, czego konsekwencją będzie niższa od zakładanej w Strategii ścieżka długu”.
Polska pozostaje objęta unijną procedurą nadmiernego deficytu (EDP), co oznacza obowiązek regularnego raportowania do Komisji Europejskiej. Jak podkreśla MF
"Polska jako kraj objęty procedurą nadmiernego deficytu musi dwa razy w roku (wiosną i jesienią) raportować Komisji Europejskiej nt. działań podejmowanych dla realizacji, zatwierdzonej przez Radę UE w styczniu br., ścieżki wydatków netto. Ścieżka ta umożliwi stopniowe obniżenie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych poniżej 3% PKB oraz utrzymanie długu sektora na bezpiecznym poziomie w średnim okresie."
/>
Uszczelnianie podatków i racjonalizacja wydatków
W październiku 2025 r. rząd przyjął dokument opisujący konkretne działania konsolidacyjne o wartości 0,4 proc. PKB, ujęte już w projekcie budżetu na 2026 r. Dodatkowe rozwiązania mają koncentrować się „na usprawnieniu procesów egzekucji administracyjnej” oraz „uszczelnieniu systemu podatkowego w wybranych sektorach gospodarki”.
Jednocześnie MF zapowiada racjonalizację wydatków i zwiększenie ich przejrzystości. Jak wskazuje resort, „w celu realizacji ścieżki ograniczania deficytu, obok działań wzmacniających stronę dochodową, będą także podejmowane działania racjonalizujące wydatki państwa oraz działania zwiększające przejrzystość i efektywność wydatków. Zaliczyć do nich można utworzenie Rady Fiskalnej, która od 2026 r. będzie pełnić rolę niezależnej instytucji fiskalnej oraz zinstytucjonalizowanie przeglądów wydatków, w tym wzmocnienie roli Rady Ministrów”.
Co to oznacza dla obywateli
Dla obywateli zapowiadane działania mogą oznaczać brak gwałtownych, jednorazowych cięć, ale raczej stopniowe „zaciskanie pasa”. Uszczelnienie podatków i skuteczniejsza egzekucja należności zwiększą presję na firmy i osoby zalegające z daninami. Z kolei racjonalizacja wydatków może przełożyć się na wolniejsze tempo wzrostu części programów publicznych.
Z punktu widzenia ratingów kluczowe będzie to, czy Polska zdoła trwale obniżyć deficyt poniżej unijnego progu 3 proc. PKB. Ewentualne obniżenie ratingu oznaczałoby dla państwa wyższe koszty obsługi długu, czyli droższe finansowanie potrzeb pożyczkowych na rynkach międzynarodowych. Pośrednio także presję na budżet i ograniczenie przestrzeni do nowych wydatków publicznych. Jak podkreśla MF, procedura nadmiernego deficytu pozostaje otwarta, a Komisja Europejska ponownie oceni sytuację wiosną przyszłego roku, po publikacji danych za 2025 r.
Pełna treść odpowiedzi MF na pytanie forsal.pl
Panie Redaktorze,
obecna sytuacja fiskalna w Polsce to efekt decyzji rządu o koniecznych, znaczących inwestycjach w zwiększenie zdolności obronnych Polski, zgodnie z zaleceniami Rady UE, a także konsekwencja trendów w gospodarce. Szybsza od oczekiwanej dezinflacja (zarówno w 2024 r. 3,6% vs 6,6% założonej w ustawie budżetowej na 2024 r.; oraz prawdopodobnie 3,7% w 2025 r. vs 5,0% założonej w ustawie budżetowej na 2025 r.), w połączeniu z utrzymującymi się wysokimi stopami procentowymi, zwiększa skłonność społeczeństwa do oszczędzania, tym samym ograniczając konsumpcję i dochody podatkowe. Zgodnie z danymi Eurostatu stopa oszczędności gospodarstw domowych w Polsce, w I kwartale br. osiągnęła (poza rokiem covidowym) rekordowe poziomy od blisko 25 lat.
W Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych na lata 2026-2029 zaprezentowany został scenariusz, zakładający brak dodatkowych działań konsolidacyjnych. Rząd jednak będzie podejmował działania na rzecz ograniczenia deficytu, czego konsekwencją będzie niższa od zakładanej w Strategii ścieżka długu.
Polska jako kraj objęty procedurą nadmiernego deficytu musi dwa razy w roku (wiosną i jesienią) raportować Komisji Europejskiej nt. działań podejmowanych dla realizacji, zatwierdzonej przez Radę UE w styczniu br., ścieżki wydatków netto. Ścieżka ta umożliwi stopniowe obniżenie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych poniżej 3% PKB oraz utrzymanie długu sektora na bezpiecznym poziomie w średnim okresie.
21 października 2025 r. Rada Ministrów przyjęła Informację o działaniach podjętych przez Polskę w celu realizacji zalecenia Rady w ramach procedury nadmiernego deficytu (dalej Informacja), gdzie szczegółowo zostały przedstawione działania już zawarte w projekcie ustawy budżetowej na 2026 rok wynoszące 0,4% PKB. Ponadto, zaprezentowane zostały dodatkowe rozwiązania stanowiące pozytywny czynnik ryzyka dla prognozy przedstawionej w projekcie ustawy budżetowej na 2026 rok oraz w Strategii. Będą się one koncentrowały na dwóch kluczowych kierunkach. Po pierwsze, na usprawnieniu procesów egzekucji administracyjnej poprzez skrócenie czasu reakcji organów oraz zwiększeniu liczby stosowanych środków egzekucyjnych. Po drugie, na wprowadzeniu zmian mających na celu uszczelnienie systemu podatkowego w wybranych sektorach gospodarki.
Informacja zawiera również prognozowane tempo wzrostu wydatków w latach 2024-2026, które zgodnie z szacunkami MF będzie wyższe od tempa zaleconego przez Radę UE, jednak odchylenie to (wynoszące 0,4% PKB) będzie się mieściło w przyznanej Polsce w lipcu br. elastyczności na wydatki obronne (tzw. krajowej klauzuli wyjścia). Podobną ocenę przedstawiła KE w pakiecie jesiennym, opublikowanym w listopadzie 2025 r. Tym samym Komisja utrzymała zawieszenie EDP w przypadku Polski. Oznacza to, że na ten moment nie będą podejmowane dalsze kroki, ale procedura pozostaje otwarta (tzn. deficyt nie został trwale obniżony poniżej 3% PKB). Kraje, których EDP jest zawieszone pozostają zobowiązane do przestrzegania rekomendacji Rady, a Komisja ponownie oceni sytuację wiosną przyszłego roku, po pojawieniu się danych za 2025 rok.
W celu realizacji ścieżki ograniczania deficytu, obok działań wzmacniających stronę dochodową, będą także podejmowane działania racjonalizujące wydatki państwa oraz działania zwiększające przejrzystość i efektywność wydatków. Zaliczyć do nich można utworzenie Rady Fiskalnej, która od 2026 r. będzie pełnić rolę niezależnej instytucji fiskalnej oraz zinstytucjonalizowanie przeglądów wydatków, w tym wzmocnienie roli Rady Ministrów.
W kolejnych latach ograniczanie deficytu i długu sektora wymuszać będzie zestaw krajowych i unijnych reguł budżetowych. Stabilizująca reguła wydatkowa, zawarta w art. 112aa ustawy o finansach publicznych, poprzez automatyczny mechanizm korygujący zapewnia spójność ex ante tempa wzrostu wydatków SRW netto (bez kosztów obsługi długu i działań dyskrecjonalnych z tytułu podatków lub składek) z rekomendowanym przez Radę UE maksymalnym tempem wzrostu wydatków netto. W zależności od kształtowania się sytuacji budżetowej, wzrostu gospodarczego i faktycznych skutków już zaplanowanych działań, przedstawiane będą odpowiednie środki zapewniające realizację wymogów SRW w Sprawozdaniach z wdrażania Średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego na lata 2025-2028 (dalej Plan) oraz projektach ustaw budżetowych na kolejne lata.
