Najem senioralny - cele nowego rządowego projektu skierowanego do seniorów

Celem projektu jest wprowadzenie nowego rozwiązania – najmu senioralnego. Ma on zapewnić starszym osobom możliwość zamieszkania w miejscu, które nie ogranicza ich samodzielności ani poczucia godności.

Jak czytamy w założeniach projektu, wraz z wiekiem wielu seniorów traci sprawność fizyczną. Codzienne czynności, takie jak zakupy, spacer czy zejście po schodach, stają się coraz trudniejsze. Osoby mieszkające w lokalach bez wind czy z innymi barierami często są uwięzione we własnych domach, co prowadzi do samotności, pogorszenia zdrowia i szybszej utraty samodzielności. W takich sytuacjach państwo musi zapewnić pomoc – w formie opieki lub nawet pobytu w domu pomocy społecznej. Często jednak wystarczyłoby zapewnić takiej osobie dostęp do odpowiedniego mieszkania, dostosowanego do ich potrzeb.

Najem senioralny ma być odpowiedzą na ten barier architektonicznych - np. brakiem infrastruktury dostosowanej dla osób niepełnosprawnych, brakiem windy, stromymi schodami. Pozwoli starszym osobom, również tym posiadającym własne mieszkania, zamienić je na lokale dostosowane do ich potrzeb –bezpieczne, sprzyjające samodzielnemu życiu.

Obecnie gminy mogą wynajmować mieszkania komunalne osobom starszym, ale tylko tym, które nie posiadają prawa własności do swojego mieszkania (te osoby już dziś otrzymują z zasobów komunalnych gminy mieszkanie bez barier.) Tymczasem największy problem dotyczy osób posiadających mieszkania, które nie są przystosowane do ich potrzeb.

W Polsce żyje dziś 9,9 milionów osób po 60. roku życia – to ponad 26% społeczeństwa. W 2012 r. populacja tej grupy osób wyniosła nieco powyżej 8 mln osób i stanowiła 20,9% ludności ogółem W 2050 roku seniorzy będą stanowić aż 40% ludności. Propozycja rządu ma pozwolić im jak najdłużej żyć niezależnie i godnie – we własnym, bezpiecznym mieszkaniu.

Najem senioralny - szczegóły programu

Najem senioralny ma umożliwić seniorom zamieszkanie w wygodnym i bezpiecznym mieszkaniu, które nie ogranicza ich samodzielności.

Nowe rozwiązanie opiera się na współpracy z gminą. Seniorzy, którzy mają własne mieszkanie, będą mogli:

  • wynająć swoje mieszkanie gminie,
  • a w zamian zamieszkać w mieszkaniu z zasobu gminy, dostosowanym do potrzeb osób starszych (np. bez barier).

Co ważne:

  • Senior zachowuje prawo własności swojego mieszkania – nie musi go sprzedawać ani przekazywać.
  • Po rezygnacji z najmu senioralnego, mieszkanie wraca do właściciela.
  • W przypadku śmierci – mieszkanie wchodzi w skład spadku.

W odróżnieniu od zwykłych umów najmu mieszkań komunalnych, seniorzy nie muszą spełniać kryteriów dochodowych, ponieważ celem jest nie pomoc finansowa, ale wsparcie w codziennym życiu i zachowaniu niezależności.

Dzięki temu rozwiązaniu starsze osoby, które nie mogą samodzielnie funkcjonować w swoich dotychczasowych mieszkaniach, będą miały szansę na godne i samodzielne życie w nowym miejscu – bez konieczności przeprowadzki do domu opieki.

Seniorzy w Polsce żyją w niedostosowanych lokalach mieszkalych

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego1 (GUS) wynika, że w 2023 r. wśród gospodarstw domowych składających się wyłącznie z osób w wieku 60 lat i więcej - 39,0% z nich zamieszkiwało w domach jednorodzinnych, a 60,8% – w budynkach wielorodzinnych. W miastach aż 75,6% takich gospodarstw mieszkało w budynkach wielorodzinnych, podczas gdy na wsi zdecydowana większość seniorów (84,8%) zamieszkiwała domy jednorodzinne.

Gospodarstwa osób starszych na wsi są nadal przeciętnie wyposażone w podstawowe instalacje techniczno-sanitarne w porównaniu z gospodarstwami miejskimi - choć jak zaznacza GUS, sytuacja ta stopniowo się poprawia. Największe dysproporcje na niekorzyść wsi dotyczą dostępu do ustępu spłukiwanego.

Analizując ocenę warunków mieszkaniowych osób starszych w miastach i na wsi, warto zauważyć, że w miastach częściej występują bariery architektoniczne utrudniające dostęp do mieszkań. Brak wind, mieszkanie na ostatnim piętrze kamienicy, brak infrastruktury dla osób niepełnosprawnych - problem ten dotyczył aż 29,5% gospodarstw z przynajmniej jedną osobą w wieku 60 lat i więcej w miastach oraz 15,5% takich gospodarstw na wsi. Z kolei na wsi częściej wskazywano, że mieszkania położone są w rejonach o słabej infrastrukturze – dotyczyło to 9,1% gospodarstw z osobami starszymi, wobec 1,5% w miastach.

Na kiedy planowane jest przyjęcie projektu?

Obecnie trwają prace nad projektem ustawy w Ministerstwie ds. Polityki Senioralnej. Osobą odpowiedzialną za przedłożenie projektu Radzie Ministrów jest Marzena Okła-Drewnowicz - Minister do spraw Polityki Senioralnej. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to II kwartał 2025 roku.

1Sytuacja osób starszych w Polsce w 2023 r. - Raport GUS z 2023 r.