Zmiany dla nauczycieli od 2026 r. – nowe odprawy i zasady zatrudniania

Od 2026 roku nauczycieli czeka szereg zmian w przepisach, które mogą znacząco wpłynąć na ich decyzje zawodowe, długość kariery i sposób zatrudniania. Nowelizacja Karty nauczyciela to odpowiedź na coraz większe braki kadrowe, wypalenie zawodowe i potrzebę modernizacji oświaty. Sprawdzamy, co dokładnie się zmieni – i czy to wystarczy, by zatrzymać nauczycieli w szkołach.

Nowe odprawy emerytalne dla nauczycieli od stycznia 2026 r.

Jedna z kluczowych zmian wprowadzanych od 1 stycznia 2026 roku dotyczy odpraw dla nauczycieli odchodzących na emeryturę. Nowelizacja Karty nauczyciela (Dz.U. z 2024 r. poz. 986 ze zm.) przewiduje zróżnicowanie wysokości odprawy w zależności od stażu pracy. Zgodnie z nowymi przepisami:

• nauczyciel z minimum 10-letnim stażem otrzyma odprawę w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia,
• przy stażu minimum 15 lat będzie to trzymiesięczne wynagrodzenie,
• a dla nauczycieli z co najmniej 20-letnim stażem — sześciomiesięczna pensja.

Dotąd odprawy były niższe i nie odzwierciedlały w pełni długości kariery zawodowej. Ta zmiana ma zachęcić nauczycieli do dłuższej pracy w zawodzie i stanowi formę rekompensaty za wieloletnie zaangażowanie. Warto zaznaczyć, że odprawy emerytalne są świadczeniem jednorazowym, wypłacanym przy przejściu na emeryturę lub rentę.

Nagrody jubileuszowe po 40 i 45 latach pracy w oświacie

Nowelizacja Karty nauczyciela przewiduje także podwyższenie nagród jubileuszowych dla najbardziej doświadczonych pedagogów. Obecnie nagrody te wypłacane są co pięć lat i stanowią istotny element motywacyjny. Od 2026 r.:

• po 40 latach pracy nauczyciel otrzyma wyższą niż dotychczas nagrodę jubileuszową,
• po 45 latach zatrudnienia przysługiwać będzie jeszcze wyższe świadczenie, mające charakter gratyfikacji za wyjątkowo długi staż.

Celem tych rozwiązań jest nie tylko finansowe docenienie nauczycieli z ogromnym doświadczeniem, ale też zatrzymanie ich w zawodzie. Doświadczeni nauczyciele pełnią bowiem ważną rolę mentorską i są kluczowi dla stabilności kadry pedagogicznej.

Koniec godzin czarnkowych. Obowiązek zniesiony od 2026 r.

Zniesienie obowiązkowych tzw. godzin czarnkowych, czyli godzin dostępności nauczycieli dla rodziców i uczniów, to długo oczekiwana decyzja. Art. 42 ust. 2f Karty nauczyciela zostaje uchylony. Dotychczas przepis ten nakładał na pedagogów obowiązek cotygodniowego spotkania z opiekunami uczniów, często bez realnego zainteresowania z ich strony.

Resort edukacji argumentował, że większość nauczycieli deklarowała brak odwiedzin w tych godzinach. Zniesienie obowiązku:

• zmniejszy biurokratyczne obciążenie kadry,
• pozwoli nauczycielom na efektywniejsze wykorzystanie czasu,
• zmniejszy frustrację wynikającą z nieodpłatnej pracy.

Zmiana ta pokazuje próbę uproszczenia i odformalizowania codziennej pracy nauczycieli w zakresie kontaktów z rodzicami.

Mniej konkursów na dyrektorów szkół i przedszkoli

Od 2026 roku łatwiej będzie utrzymać ciągłość zarządzania placówką. Organy prowadzące – np. gminy – będą mogły przedłużyć kadencję dyrektora szkoły lub przedszkola bez potrzeby ogłaszania konkursu. Wystarczy:

• pozytywna opinia kuratora oświaty,
• akceptacja związków zawodowych,
• oraz zgoda rady szkoły lub rady pedagogicznej.

Rozwiązanie to ma na celu zmniejszenie rotacji na stanowiskach kierowniczych, co w wielu środowiskach było oceniane jako destabilizujące. Przedłużenie współpracy z doświadczonym dyrektorem bez konkursu może zwiększyć efektywność zarządzania i ciągłość projektów edukacyjnych.

Więcej godzin na zlecenie dla specjalistów w przedszkolach i szkołach

Nowelizacja przepisów od września 2025 roku zwiększy limit godzin pracy na umowę zlecenie dla nauczycieli specjalistów w niepublicznych placówkach. Chodzi o:

• logopedów,
• psychologów,
• pedagogów,
• terapeutów.

Nowy limit to 9 godzin tygodniowo (zamiast obecnych 4). Ma to umożliwić:

• zapewnienie lepszej dostępności wsparcia specjalistycznego,
• zwiększenie elastyczności zatrudnienia,
• wyrównanie szans między placówkami publicznymi i prywatnymi.

Zmiana ta odpowiada na pilną potrzebę uzupełniania braków kadrowych w zawodach wspierających uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Próba deregulacji zatrudnienia w przedszkolach zakończona wycofaniem

Rządowy pomysł umożliwienia zatrudniania w przedszkolach osób bez kwalifikacji pedagogicznych – za zgodą kuratora oświaty – wywołał szeroką falę sprzeciwu. Związki zawodowe, eksperci i środowiska nauczycielskie jednogłośnie krytykowali ten kierunek zmian jako groźny dla jakości edukacji.

Rząd wycofał projekt z dalszego procedowania. Główne zarzuty wobec propozycji to:

• brak gwarancji odpowiedniego przygotowania pedagogicznego,
• ryzyko obniżenia standardów opieki i edukacji,
• niebezpieczeństwo stworzenia nierównych warunków dla dzieci w różnych placówkach.

Zamiast deregulacji rząd zapowiedział prace nad systemowymi rozwiązaniami wspierającymi zatrudnienie w przedszkolach.

Kontekst zmian: braki kadrowe i strukturalne problemy oświaty

Zmiany w Karcie nauczyciela należy rozpatrywać w szerszym kontekście – kryzysu kadrowego w polskim systemie edukacji. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w roku szkolnym 2023/2024 w Polsce brakowało ponad 10 tys. nauczycieli. Największe niedobory dotyczyły:

• psychologów szkolnych,
• pedagogów specjalnych,
• nauczycieli przedmiotów ścisłych.

Problem pogłębiają: niskie płace, brak prestiżu zawodu i duża odpowiedzialność. Eksperci od lat apelują o systemową reformę wynagrodzeń i ścieżek awansu zawodowego, które mogłyby realnie zatrzymać kadry w oświacie.

Czy zmiany wystarczą, by zatrzymać nauczycieli w zawodzie?

Nowe przepisy są krokiem we właściwym kierunku, ale nie rozwiążą najważniejszego problemu – niskiego poziomu wynagrodzeń. W badaniu CBOS z marca 2025 r.:

• aż 68% nauczycieli jako główny powód rozważania odejścia z zawodu wskazało niską płacę,
• 43% skarżyło się na brak stabilności zatrudnienia,
• 29% deklarowało wypalenie zawodowe jako czynnik decydujący.

Eksperci wskazują, że bez trwałej reformy finansowania edukacji, w tym zwiększenia subwencji oświatowej, zmiany punktowe – nawet pozytywne – nie wystarczą do zatrzymania nauczycieli w systemie.

Podstawy prawne i źródła

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz.U. 2024 poz. 986)
• Projekt ustawy z 2025 r. (druk nr 10-RPW-23029-2025)