- Do 2050 r. 10 mln zgonów rocznie?
- "Niestety w Polsce na nikim nie robi to wrażenia…"
- W 2022 r. wykupiono w Polsce 45 mln opakowań
- "Dramatem jest nadużywanie antybiotyków przez pacjentów i lekarzy POZ"
- Nowe antybiotyki są coraz droższe
Specjaliści w dziedzinie chorób zakaźnych, mikrobiologii i epidemiologii rozmawiali na ten temat w poniedziałek w Warszawie podczas debaty think tanku Medyczna Racja Stanu.
Do 2050 r. 10 mln zgonów rocznie?
Prof. Waleria Hryniewicz z Narodowego Instytutu Leków przypomniała, że już dwa lata temu w europejskim regionie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) odnotowano 500 tys. zgonów związanych z opornością mikroorganizmów na antybiotyki, z czego 110 tys. stanowiły infekcje, na które nie było dostępnego skutecznego antybiotyku. „W 2019 r. na świecie 5 mln ludzi zmarło z powodu infekcji antybiotykoopornych, z czego 1,27 mln w powodu braku możliwości jakiejkolwiek terapii” – powiedziała specjalistka.
Przypomniała, że zgodnie z raportem jednego z najwybitniejszych ekonomistów świata Brytyjczyka Lorda Jima O'Neilla – jeśli nie podejmiemy intensywnych działań, mikroorganizmy oporne na antybiotyki będą powodować do 2050 r. 10 mln zgonów rocznie. "Będzie to większa liczba niż z powodu chorób nowotworowych" - zaznaczyła prof. Hryniewicz. Dodała, że ekonomiczne konsekwencje tego problemu będą rosły w zastraszającym tempie.
"Niestety w Polsce na nikim nie robi to wrażenia…"
"Niestety w Polsce na nikim nie robi to wrażenia. Jesteśmy krajem, który nie ma jeszcze Narodowej Strategii Walki z Antybiotykoopornością, choć mają ją od dawna wszystkie kraje Unii Europejskiej" – podkreśliła mikrobiolog. Przypomniała, że istniejący wcześniej Narodowy Program Ochrony Antybiotyków został uznany za niepotrzebny.
W jej opinii do narastającej antybiotykoodporności przyczynia się przede wszystkim nieracjonalne stosowanie antybiotykoterapii, a Polska przoduje w tej kwestii w Europie i na świecie.
W 2022 r. wykupiono w Polsce 45 mln opakowań
Ekspertka Medycznej Racji Stanu Grażyna Mierzejewska przypomniała, że w Polsce stosujemy 30 razy więcej antybiotyków niż w wielu innych krajach UE. W 2022 r. wykupiono w naszym kraju 45 mln opakowań tych leków.
"Działania mające przeciwdziałać narastaniu antybiotykoodporności muszą być wielopoziomowe. (...) Jednym z najważniejszych działań jest podniesienie świadomości i edukowania, kiedy antybiotyk jest potrzebny, a kiedy nie" - tłumaczyła prof. Hryniewicz.
"Dramatem jest nadużywanie antybiotyków przez pacjentów i lekarzy POZ"
Dr Michał Sutkowski, rzecznik Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce przypomniał, że 80-95 proc. zakażeń jest wywoływanych przez wirusy, na które antybiotyki nie działają. "Dramatem jest nadużywanie antybiotyków przez pacjentów i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), jako panaceum" – ocenił.
"Poziom antybiotykooporności zależy przede wszystkim od poziomu konsumpcji. A Polska należy do pięciu krajów, które konsumują najwięcej antybiotyków w POZ" – powiedziała prof. Hryniewicz. Dlatego jej zdaniem edukacja powinna dotyczyć przede wszystkim lekarzy POZ, bo to oni najczęściej przepisują antybiotyki pacjentom.
Mikrobiolog przypomniała słowa jednego z amerykańskich lekarzy, że "ten, kto sięga po długopis, by wypisać niepotrzebny antybiotyk, przyczynia się do czyjejś śmierci". "Przepisywanie antybiotyków ma swoją konsekwencję epidemiologiczną dla nas wszystkich" – podkreśliła.
W jej ocenie, jeśli zaczniemy wdrażać edukację lekarzy POZ na temat antybiotykooporności, to sukces możemy uzyskać najwcześniej za kilkanaście lat. "Szwedom 20 lat zajęło obniżenie konsumpcji antybiotyków o 20-30 proc." – przypomniała specjalistka.
Nowe antybiotyki są coraz droższe
Prof. Andrzej Fal, prezes Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego, podkreślił, że oporność bakterii na dany antybiotyk prędzej czy później i tak się rozwinie.
"Za każdym razem, gdy na rynek wchodzi nowy antybiotyk, są już znane drobnoustroje oporne na niego" – zgodziła się prof. Hryniewicz. Dodała, że pojawiające się nowe antybiotyki są coraz droższe i kosztują kilkaset razy więcej niż dotychczasowe leki. To również ważny powód, dla którego powinniśmy zrobić wszystko, by spowolnić rozwój oporności na antybiotyki, oceniła specjalistka.
W opinii prof. Fala do lawinowego wzrostu antybiotykoodporności przyczyniają się również sami pacjenci. Po pierwsze wywierają oni presję na lekarzy, by otrzymać antybiotyk w przypadku infekcji, niezależnie od jej przyczyny. "Jedynie 2-4 proc. osób z infekcją oddechową wymaga antybiotyku, ale w Polsce otrzymuje go 40-60 proc. pacjentów. Tymczasem wiemy, że nie ma antybiotyku, który wykazywałby jakiekolwiek działanie na wirusa" – tłumaczył ekspert. Ponadto pacjenci samodzielnie stosują antybiotyki, które zostały wcześniej przepisane innemu domownikowi.
Nadużywanie antybiotyków przez weterynarzy, hodowców i rolników w Polsce
Trzeci bardzo istotny problem według prof. Fala stanowi nadużywanie antybiotyków przez weterynarzy, hodowców i rolników w Polsce, czyli pozamedyczne wykorzystywanie tych leków. Z danych, które przedstawił, wynika, że w Polsce ilość antybiotyków stosowanych w tych sektorach potroiła się w ciągu dekady. "Na świecie aż 70 proc. masy wszystkich antybiotyków zużywa się w hodowli i uprawie. Jest to istotne źródło budowania antybiotykoodporności" – powiedział specjalista.
To powoduje wprowadzanie do środowiska bakterii opornych na antybiotyki oraz spożywanie przez ludzi antybiotyków, które prowadzą do rozwoju oporności szczepów bakterii, bytujących w naszych organizmach.
"Dlatego nie osiągniemy celu, jeżeli równolegle z budowaniem świadomości wśród lekarzy i zmianami legislacyjnymi, zostawimy bez edukacji i weterynarzy, rolników i hodowców" – ocenił prof. Fal.
Wpływ ocieplenia klimatu i "pełzająca pandemia XXI wieku"
Prof. Hryniewicz podkreśliła, że do wzmocnienia oporności bakterii na antybiotyki przyczynia się między innymi ocieplenie klimatu. Powoduje ono migrację drobnoustrojów w rejony północne.
"Problem, jaki niesie ze sobą antybiotykooporność, dostrzeżono na poziomie europejskim. Komisja Europejska określiła go jako pełzającą pandemię XXI wieku" – przypomniała Mierzejewska.
Dlatego powołany został wspólnotowy program One Health, którego koncepcja opiera się na fakcie, że zdrowie ludzi jest ściśle powiązane ze zdrowiem zwierząt i ze środowiskiem. W ramach tego partnerstwa, którego działania rozpoczną się na przełomie 2024/25 roku, przewidziane są działania w zakresie ochrony antybiotyków i przeciwdziałania rozwojowi oporności bakterii na te leki.
Specjaliści obecni na debacie zwrócili uwagę, że w ramach przeciwdziałania rozwojowi antybiotykoodporności konieczne są działania edukacyjne w szkołach. Ważne jest również edukowanie w tym zakresie parlamentarzystów, zasugerował dr Sutkowski.
Co powinna zrobić Polska?
Prof. Hryniewicz oceniła, że w ramach walki z antybiotykoopornością powinno zostać cofnięte rozporządzenie ministra zdrowia z 1 września 2023 r., dzięki któremu antybiotyki będą nieodpłatne dla dzieci do 18. roku życia i dla seniorów po 65. roku życia. Dodała, że konieczne jest również lepsze finansowanie specjalistów chorób zakaźnych, ekspertów zajmującym się kontrolą zakażeń. "Lekarz mikrobiolog powinien być na stałe obecny na oddziale intensywnej terapii. Mamy trzy razy mniej izolatek w szpitalach niż wynosi średnia europejska, dlatego pacjenci z groźnymi infekcjami leżą na salach wieloosobowych" – wymieniała mikrobiolog.
Jak podsumowali specjaliści, aby walka z antybiotykoopornością była skuteczna, niezbędne jest podjęcie działań na szczeblu centralnym, w tym w resorcie zdrowia. Jednak efektywność tych działań byłaby jeszcze większa, gdyby miały one charakter międzyresortowy i polegałyby na współpracy Ministerstwa Zdrowia z Ministerstwem Edukacji i Nauki, Ministerstwem Rolnictwa i Ministerstwem Środowiska, podsumowali eksperci.