Rozmawiamy z Markiem Porzyckim

Reklama

Marek Porzyckiz Katedry Polityki Gospodarczej na Uniwersytecie Jagiellońskim

Reklama

Rozmawiamy z doktorem Markiem Porzyckim z Katedry Polityki Gospodarczej na Uniwersytecie Jagiellońskim

Skorzystajmy z doświadczeń krajów, które mają już euro Polska jest dużym krajem i niektóre kwestie trzeba przygotować z większym wyprzedzeniem, niż zrobiono to na Słowacji czy w Słowenii

Czy zmiany prawa w innych krajach były porównywalne z nowelizacjami, które musimy przeprowadzić w Polsce?

Zakres tematyczny i skala zmian prawnych we wszystkich krajach są podobne. Dlatego doświadczenia tych krajów są bardzo przydatne w identyfikacji kwestii, które wymagają zmiany w prawie polskim. Różnią się za to istotnie niektóre szczegóły. W każdym przypadku chodzi o dostosowanie do przyjęcia euro porządku prawnego danego państwa, a porządki te się różnią niekiedy w znacznym stopniu.

Czy inne państwa musiały zmieniać ustawę zasadniczą?

Konieczność zmian zależy od szczegółowości konstytucji, a zwłaszcza od tego, czy przewiduje ona prowadzenie przez krajowy bank centralny polityki pieniężnej i jego wyłączne prawo do emisji pieniądza – a te zagadnienia wchodzą w strefie euro w zakres kompetencji Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego. Słowacja i Słowenia nie musiały zmieniać konstytucji, bo przepisy mówiące o krajowych bankach centralnych są bardzo ogólne – przewidują w zasadzie tylko istnienie niezależnego banku centralnego, ale nic nie mówią o jego kompetencjach. Zmieniono konstytucję Litwy oraz Cypru z dużym wyprzedzeniem, bo w 2002 roku, jeszcze przed wejściem do UE.

Ile czasu zajęły prawne przygotowania do wprowadzenia wspólnotowej waluty?

W przypadku Słowenii pierwsze przygotowania zaczęły się jeszcze przed akcesją do UE w maju 2004 r. Już w czerwcu 2004 r. Słowenia weszła do ERM2, we wrześniu 2004 r. powołano specjalne jednostki w organach administracji rządowej mające zidentyfikować zakres potrzebnych zmian prawnych, a w styczniu 2005 r. opublikowano pierwszy kompleksowy plan wymiany pieniądza obejmujący także ogólny opis potrzebnych zmian prawnych. Data wprowadzenia euro w Słowenii to 1 stycznia 2007 r. Przygotowania na Słowacji trwały jeszcze dłużej – pierwsza strategia przyjęcia euro została przyjęta przez rząd już w lipcu 2003 r. Nad kompleksowym planem wymiany pieniądza pracowano od II połowy 2004 r., a opublikowany został w czerwcu 2005 r. Intensywne przygotowania na Cyprze rozpoczęto na przełomie 2004 i 2005 roku, a na Malcie w połowie 2005 r. Oba państwa przyjęły euro 1 stycznia 2008 r.

Na co powinniśmy zwrócić uwagę, patrząc na doświadczenia innych państw?

Warto rozważyć zaadaptowanie u nas kilku ciekawych pomysłów, które pojawiły się przy prawnych przygotowaniach w innych państwach członkowskich. Dobrym przykładem są różne sposoby walki z nadużyciami cenowymi. Ciekawe rozwiązanie zastosowała tu Malta – przedsiębiorcy mogli wziąć udział w nieobowiązkowym programie, który zakładał poddanie się dość rygorystycznemu monitoringowi cen. W zamian za to mieli prawo do umieszczania na swoich lokalach logo programu, które wskazywało konsumentom jednoznacznie, że u danego przedsiębiorcy nie muszą się obawiać nieuzasadnionych podwyżek. Jeszcze dalej idące środki, obejmujące nawet w pewnych sytuacjach administracyjne ograniczenia cen, zastosowała Słowacja. Mamy też zresztą własne doświadczenia z lat 90. – programy zwalczania nadużyć cenowych prowadzono w Polsce przy okazji denominacji złotego oraz wprowadzenia VAT. Ciekawe są też doświadczenia Słowacji z okresu podwójnego obiegu gotówkowego. Formalnie od pierwszego dnia obowiązywał nakaz wydawania reszty wyłącznie w euro, co dla wielu zwłaszcza mniejszych placówek handlowych wydaje się zbyt rygorystyczne i może prowadzić do problemów z brakiem drobnych nominałów. W obawie przed tymi problemami niektórzy drobni przedsiębiorcy na Słowacji zamknęli wręcz swoje sklepy na pierwsze dwa tygodnie stycznia. W końcu dość szybko przyjęto, że brak sprzeciwu klienta uznaje się za jego zgodę na otrzymanie reszty w koronach. Takie rozwiązanie, umożliwiające handlowi stosunkowo bezbolesne przejście na nową walutę, należałoby przyjąć też w Polsce. Główną rolę w szybkim ściągnięciu z obrotu gotówki w złotych powinny odegrać banki, a z placówek handlowych tylko te największe.

Czy porównując doświadczenia innych państw, powinniśmy brać pod uwagę wielkość krajów?

Tak. Warto pamiętać o tym, że Polska jest krajem wielokrotnie większym od innych nowych państw członkowskich, które do tej pory wprowadzały euro, w związku z czym będzie to u nas przedsięwzięcie o dużo większej skali pod względem czysto logistycznym. Niektóre kwestie muszą zostać przygotowane z większym wyprzedzeniem niż w państwach od Polski kilkanaście czy nawet kilkadziesiąt razy mniejszych.

Rozmawiała Katarzyna Wójcik-Adamska