Kogo dotyczy nowa ustawa
Ustawa dotyczy podmiotów działających w branży spożywczej i rolnictwie, tj. głównie producentów, przetwórców, pośredników i handlowców. Zgodnie z dyrektywą w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych (dyrektywa 2019/633) – pojęcie nabywcy zostało poszerzone o podmioty z sektora publicznego. Nowa regulacja rozszerza również definicję środka spożywczego m.in. o żywy inwentarz, pasze oraz nasiona i owoce oleiste. Obrót tymi produktami również trzeba będzie dostosować do projektowanej regulacji.
Kryteria występowania przewagi kontraktowej
W ustawie wskazano nowe kryteria występowania nierówności między przedsiębiorcami. Co do zasady przewaga kontraktowa ma miejsce w sytuacji znaczącej dysproporcji w potencjale ekonomicznym między zbywcą a nabywcą. Prawodawca wyznaczył progi wysokości obrotów rocznych, które powodują, że między kontrahentami powstaje przewaga kontraktowa. Taka sytuacja wystąpi między zbywcą a nabywcą, z których jeden przekracza 2 mln euro obrotów rocznych, a drugi nie. Kolejne wartości graniczne to: 10, 50, 150 i 350 mln euro.
Nowe zakazane praktyki
Obecnie obowiązująca ustawa wskazuje cztery przykładowe praktyki nieuczciwego wykorzystania przewagi kontraktowej. Nowy projekt wymienia aż siedemnaście działań, które będą w ten sposób kwalifikowane. Nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej będzie polegać w szczególności na:
- opóźnianiu zapłaty za dostawę towarów po 30. dniu od ich dostarczenia,
- anulowaniu przez nabywcę zamówienia produktów łatwo psujących się w terminie 30 dni przed dostawą,
- jednostronnej zmianie przez nabywcę warunków umowy w zakresie częstotliwości, miejsca, terminu i wielkości dostaw, standardów zamawianych produktów, zasad płatności i cen,
- zwrocie niesprzedanych produktów dostawcy bez zapłaty za nie,
- obniżaniu należnej zapłaty po dostarczeniu produktów np. przez żądanie rabatów na przyjęte produkty,
- żądaniu od dostawcy ponoszenia w całości lub części kosztów obniżek cen dostarczonych produktów w ramach promocji u nabywcy,
- ustalaniu terminów zapłaty niezgodnie z ustawą o tzw. przeciwdziałaniu zatorom płatniczym,
- żądaniu przez nabywcę dodatkowych płatności niezwiązanych z dostawą produktów,
- bezprawnym pozyskiwaniu tajemnicy przedsiębiorstwa dostawcy,
- żądaniu zapłaty od dostawcy za pogorszenie się stanu produktów już po tym, jak przeszły one na własność nabywcy lub na terenie jego obiektów (sklepów, magazynów),
- grożeniu podjęcia handlowych działań odwetowych za skorzystanie z praw umownych przez dostawcę,
- żądaniu rekompensaty od dostawcy za rozpatrzenie skarg konsumenckich przez nabywcę mimo braku winy dostawcy,
- żądanie przez nabywcę opłat za prowadzenie marketingu i reklamowanie dostarczonych produktów.
Niektóre praktyki (np. uczestniczenie w opłatach reklamowych lub marketingowych) można uznać za dozwolone, jeśli strony wprost wskażą w umowie, że nie traktują ich jako nieuczciwego wykorzystania przewagi kontraktowej.
Nad przestrzeganiem wprowadzonych przepisów ma czuwać UOKiK oraz Inspekcja Handlowa. Sankcją za ich naruszenie są kary pieniężne do wysokości 3% rocznego obrotu oraz zakaz stosowania nieuczciwych praktyk. Nowa ustawa wprowadza też instytucję dobrowolnego poddania się karze pieniężnej, co umożliwi obniżenie jej wysokości nawet o 50%.
Konkluzja
Nowa ustawa ma zapewnić szerszą ochronę mniejszym i słabszym podmiotom działającym na rynku rolnym i spożywczym. Obecnie więksi przedsiębiorcy jednostronnie narzucają kontrahentom niekorzystne warunki, wykorzystując swoją pozycję i przewagę ekonomiczną. Takie działania narażają zwłaszcza drobnych rolników na straty finansowe, a nawet na wyparcie z rynku. Nierównowaga tego rodzaju niekorzystnie wpływa na rozwój rolnictwa i prowadzi do nierównomiernego rozkładu zasobów i zysków. Aby zapewnić równowagę, zasadne jest wprowadzenie narzędzi ochronnych, które pozwolą mniejszym podmiotom na rozwój i harmonijną współpracę gospodarczą.
Autorka: Anastazja Niedzielska-Pitera, radca prawny w krakowskim oddziale Rödl & Partner
