Od darowizny od małżonka też trzeba zapłacić podatek. Urząd zgłosi się po niego nawet wtedy, gdy macie wspólność majątkową

Grupy podatkowe i opodatkowanie darowizn

Tematyka dotycząca opodatkowania darowizn cieszy się szczególnym zainteresowaniem podatników w dwóch kontekstach – opodatkowania darowizn między najbliższymi członkami rodziny oraz możliwości odliczenia dokonanych darowizn od podatku dochodowego. W pierwszym przypadku najistotniejsze dla podatników jest zazwyczaj to, w której grupie podatkowej znajdują się strony umowy darowizny oraz to, do jakiej wartości darowizna może korzystać ze zwolnienia od podatku. Co do zasady wysokość podatku, który trzeba zapłacić od darowizny jest bowiem uzależniona przede wszystkim od tego, do jakiej grupy podatkowej zaliczają się darczyńca i obdarowany. Ustawodawca wyróżnił na gruncie ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn trzy takie grupy. Do pierwszej z nich zaliczają się: małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb, zięć, synowa, teściowie. Do drugiej zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków i małżonkowie innych zstępnych. Trzecia grupa to po prostu inni nabywcy.

W praktyce darowizn dokonuje się oczywiście najczęściej pomiędzy najbliższymi członkami rodziny, czyli w I grupie podatkowej. W tym przypadku kwota wolna od podatku jest najwyższa, co automatycznie oznacza, że to właśnie tym najbliższym osobom można przekazać najwyższą darowiznę bez konieczności zapłaty podatku. I tak, kwota wolna określona przez ustawodawcę to:
- 36.120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 27.090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
- 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Zwolnienie od podatku dla członków najbliższej rodziny

Jednak pomimo określenia przez ustawodawcę kwot zwolnienia właściwych dla poszczególnych grup podatkowych, nie jest tak, że każda darowizna o wyższej wartości będzie podlegała opodatkowaniu. W przepisach określono bowiem również tzw. zerową grupę podatkową, czyli taką, w przypadku której dopełnienie określonych formalności sprawia, że niezależnie od wartości darowizny, podatku nie trzeba płacić. Zerowa grupa to małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macoch. Te osoby, aby uniknąć konieczności zapłaty podatku od darowizny o wyższej niż wskazane wartości, powinny:
1) zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, oraz
2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę 36.120 zł – udokumentować ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Na tle takiego brzmienia przepisów, a przede wszystkim wobec tego, że w regulacjach tych pojawiają się małżonkowie, pojawia się wątpliwość – czy w sytuacji, gdy mąż przekaże darowiznę żonie lub żona przekaże ją mężowi, muszą oni dokonać wspomnianych formalności, niezależnie od tego, czy są objęci wspólnością ustawową?

Wspólność ustawowa a podatek od darowizny

Co do zasady w sytuacji wspólności ustawowej z prawnego punktu widzenia nie ma możliwości dokonania darowizny przez jednego małżonka na rzecz drugiego z majątku wspólnego. Małżonkowie nie mogą bowiem dokonywać darowizn z majątku wspólnego, którego są właścicielami w takim samym stopniu. Należy jednak pamiętać o tym, że nawet w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami występuje ustawowa wspólność majątkowa, każde z nich może nadal dysponować majątkiem odrębnym. Co wchodzi w jego skład? Na przykład przedmioty nabyte przed powstaniem tej wspólności, czy też nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny. Mogą go również powiększać różnego rodzaju odszkodowania, czy prawa autorskie. Oznacza to, że pomimo trwania wspólności majątkowej jest możliwe, aby małżonkowie dokonywali między sobą darowizn. Może do tego dojść w trojaki sposób:
1. z majątku osobistego jednego z małżonków do majątku osobistego drugiego małżonka,
2. z majątku osobistego jednego z małżonków do majątku wspólnego małżonków (rozszerzenie wspólności majątkowej),
3. z majątku wspólnego małżonków do majątku osobistego jednego z nich (choć ta opcja wzbudza na gruncie prawa cywilnego pewne wątpliwości).

Gdy dochodzi do takich sytuacji, to znajdują do nich zastosowanie przedstawione już ogólne reguły dotyczące możliwości skorzystania ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, a więc małżonkowie, po przekroczeniu wartości darowizny w wysokości 36.120 zł, mogą nadal korzystać ze zwolnienia od podatku, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.