rozwiń >

Co podlega, a co nie podlega podatkowi od spadków i darowizn?

Zasady dotyczące podatku od spadków i darowizn określa ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn.

Zgodnie z jej art. 1, podatkiem objęte jest nabycie rzeczy lub praw majątkowych tytułem dziedziczenia, a także uzyskanie majątku w drodze:

  • darowizny,
  • polecenia darczyńcy,
  • zasiedzenia,
  • nieodpłatnego zniesienia współwłasności,
  • zachowku (jeśli nie został wcześniej otrzymany w formie darowizny, dziedziczenia lub zapisu) lub
  • nieodpłatnej renty, użytkowania lub służebności.

Podatek dotyczy również nabycia:

  • praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie tzw. dyspozycji na wypadek śmierci,
  • jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (otwartych lub specjalistycznych) przekazanych w drodze dyspozycji uczestnika funduszu.

Nie każda forma nabycia majątku podlega jednak opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział liczne wyjątki, w których podatek nie jest należny. Zwolnione są m.in. przypadki:

  • gdy w dniu nabycia zarówno nabywca, jak i darczyńca lub spadkodawca nie mieli obywatelstwa polskiego ani miejsca stałego pobytu w Polsce,
  • nabycia praw autorskich, pokrewnych, wynalazczych, znaków towarowych, wzorów zdobniczych czy wierzytelności z tych praw,
  • dziedziczenia środków z programów emerytalnych (PPE, PPK, OFE, IKE, IKZE, OIPE, subkonta ZUS),
  • nabycia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej,
  • otrzymania laptopów lub bonów na ich zakup w ramach rządowych programów dla nauczycieli.

Poniżej tej kwoty podatku od spadków i darowizn nie trzeba płacić [kwota wolna od podatku]

Ważne

Podatku nie trzeba płacić, jeśli wartość nabytego majątku – po odliczeniu długów i ciężarów – nie przekracza kwoty wolnej od podatku.

Jej wysokość zależy od stopnia pokrewieństwa między nabywcą a darczyńcą lub spadkodawcą i wynosi:

  • 36 120 zł – dla I grupy podatkowej (małżonek, dzieci, rodzice, rodzeństwo, wnuki, dziadkowie),
  • 27 090 zł – dla II grupy (np. ciotki, wujowie, małżonkowie rodzeństwa),
  • 5733 zł – dla III grupy (osoby niespokrewnione).

Przy obliczaniu limitu uwzględnia się wartość wszystkich rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej samej osoby w ciągu 5 lat poprzedzających rok ostatniego nabycia.

Przykład

W 2016 r. ojciec podarował synowi motorower o wartości 1300 zł. W 2021 r. zmarł, pozostawiając mu 8000 zł na rachunku bankowym. Łączna wartość nabytego majątku to 9300 zł – poniżej limitu 36 120 zł. Syn nie musi więc zgłaszać nabycia ani płacić podatku.

Podatek od spadków i darowizn a grupy podatkowe – jaka jest ich rola w prawie?

Wysokość podatku zależy zarówno od wartości nabytego majątku, jak i od grupy podatkowej, do której zalicza się nabywcę. Prezentują się one następująco:

  • I grupa: małżonek, rodzice, dzieci, wnuki, dziadkowie, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa, pasierb, ojczym, macocha.
  • II grupa: dalsi krewni, np. ciotki, wujowie, małżonkowie rodzeństwa, kuzyni.
  • III grupa: wszystkie pozostałe osoby, w tym niespokrewnione.

Za zstępnych uważa się także osoby adoptowane i ich potomków, a za wstępnych – również rodziny zastępcze i osoby prowadzące rodzinne domy dziecka.

Ile trzeba zapłacić za przyjęty spadek lud darowiznę? Wysokość podatku od spadków i darowizn

Podatek oblicza się od nadwyżki ponad kwotę wolną. Stawki różnią się w zależności od grupy podatkowej.

Dla przykładu, w I grupie wynosi:

  • do 11 833 zł nadwyżki – 3%,
  • od 11 833 zł do 23 665 zł – 355 zł + 5% od nadwyżki,
  • powyżej 23 665 zł – 946,60 zł + 7%.

W II i III grupie stawki są odpowiednio wyższe (do 20% dla osób niespokrewnionych). Dla II grupy wygląda to następująco:

  • do 11 833 zł nadwyżki – 7%,
  • od 11 833 zł do 23 665 zł – 828 zł 40 gr + 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł
  • powyżej 23 665 zł – 1893 zł 30 gr + 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł

Dla III grupy:

  • do 11 833 zł nadwyżki – 12%,
  • od 11 833 zł do 23 665 zł – 1420 zł + 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł
  • powyżej 23 665 zł – 3313 zł 20 gr + 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł

Szczególne przypadki:

  • Zasiedzenie – stała stawka 7% bez kwoty wolnej.
  • Nieujawniona darowizna – jeśli podatnik ujawni ją dopiero w toku kontroli, stawka wynosi 20%.

Podatek od spadków i darowizn – kiedy powstaje obowiązek podatkowy

Moment powstania obowiązku podatkowego ma kluczowe znaczenie – to od niego liczy się termin na złożenie zeznania i zapłatę podatku.

Najczęściej obowiązek powstaje z chwilą:

  • uprawomocnienia się postanowienia sądu o nabyciu spadku,
  • zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza,
  • wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

W przypadku darowizny – z chwilą złożenia oświadczenia przez darczyńcę, a jeśli nie zachowano formy aktu notarialnego – z chwilą spełnienia świadczenia.

Jeśli majątek nabywany jest stopniowo, obowiązek podatkowy powstaje osobno przy każdej części.

Obowiązki podatnika związane z przyjęciem spadku lub darowizny

Podatnik powinien złożyć odpowiednie zeznanie podatkowe – SD-3 (lub SD-3 z załącznikiem SD-3/A, jeśli jest kilku spadkobierców).

Nie ma takiego obowiązku, jeśli:

  • nabycie jest zwolnione z podatku,
  • podatek pobrał notariusz,
  • majątek nie przekracza kwoty wolnej,
  • darowizna pieniężna została prawidłowo udokumentowana (np. przelewem),
  • spadek lub darowizna zostały potwierdzone aktem notarialnym.

Ważne

Zeznanie składa się w ciągu miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, dołączając dokumenty potwierdzające nabycie i ewentualne obciążenia majątku.

Podatek od spadków i darowizn. Możliwość zwolnienia z zapłaty podatku dla najbliższej rodziny

Ważne

Najbliżsi członkowie rodziny – tzw. grupa „zerowa” – mogą całkowicie uniknąć podatku od spadków i darowizn, o ile zgłoszą nabycie majątku w terminie 6 miesięcy.

Do tej grupy zaliczają się: małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha.

Zgłoszenia dokonuje się na formularzu SD-Z2 do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Zwolnienie ma jednak swoje ograniczenie, nie obejmuje ono bowiem spadków po osobach zmarłych przed 1 stycznia 2007 r.

Co zrobić, jeśli minie termin na zgłoszenie zwolnienia z podatku od spadków i darowizn? Nowe przepisy przewidują drugą szansę

Dotychczas przekroczenie terminu na zgłoszenie darowizny lub spadku oznaczało automatyczną utratę zwolnienia i konieczność zapłaty podatku – nawet jeśli opóźnienie wynikało z przyczyn niezależnych od podatnika.

Rząd planuje to zmienić, wprowadzając możliwość przywrócenia terminu. Nowe przepisy obejmą członków najbliższej rodziny oraz osoby dziedziczące przedsiębiorstwo lub jego część.

Ważne

Zgodnie z proponowanym art. 4c ust. 1, termin będzie mógł zostać przywrócony, jeśli podatnik uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Wówczas zastosowanie znajdą odpowiednie przepisy Ordynacji podatkowej (art. 162–163).

Jeżeli organ podatkowy wcześniej wydał decyzję o naliczeniu podatku, a sąd administracyjny ostatecznie przywróci termin, decyzja ta zostanie uchylona, a postępowanie umorzone. Analogicznie – jeśli decyzja nie została jeszcze wydana, postępowanie zostanie zakończone bez rozstrzygnięcia.

Wcześniej o taką zmianę postulował Rzecznika Praw Obywatelskich oraz sami podatnicy, którzy często tracili prawo do zwolnienia z przyczyn losowych.

Doprecyzowanie momentu powstania obowiązku podatkowego

Drugą ważną zmianą jest ujednolicenie momentu powstania obowiązku podatkowego przy nabyciu spadku. Do tej pory przepisy były niejasne – obowiązek formalnie powstawał w momencie przyjęcia spadku, choć w praktyce spadkobiercy często nie wiedzieli, że to już nastąpiło.

Ważne

Projekt zakłada, że obowiązek powstanie dopiero z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

Zmiana ta ma zapewnić spójność z Kodeksem cywilnym i uprościć życie podatników. Nowe przepisy obejmą również orzeczenia wydane za granicą – decyzje organów obcych państw będą traktowane jak akt poświadczenia dziedziczenia.

Ponadto doprecyzowano termin złożenia zeznania SD-3 w przypadkach, gdy podatnik utracił prawo do zwolnienia z powodu spóźnienia lub gdy wniosek o przywrócenie terminu został oddalony.

Zmiany w podatku od spadków i darowizn. Sejm rozpoczął prace nad projektem

Projekt ustawy został wniesiony przez Radę Ministrów do Sejmu 14 października 2025 r. i skierowany do Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 2024 poz. 1837)

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 2025 poz. 1071)