To już pewne: będzie likwidacja podatku Belki. Rząd znosi znienawidzoną daninę

Znienawidzony podatek Belki hamulcem inwestycyjnym Polaków
Podatek od zysków kapitałowych – tzw. „podatek Belki”. Kto odpowiada za zamach na oszczędności Polaków?
Podatek Belki – aktualna stawka i podstawa opodatkowania
RPO do Ministra Finansów: podatek Belki „karą za oszczędzanie”
Jest rządowy projekt likwidacji podatku Belki
Zwolnienie z podatku do 100 tys. zł, a następnie 0,8–0,9% od nadwyżki
Ustawę może zawetować prezydent, jeśli uzna, że jego projekt lepiej spełnia oczekiwania Polaków
Kiedy ustawa może wejść w życie?

rozwiń >

Znienawidzony podatek Belki hamulcem inwestycyjnym Polaków

Według raportu CBOS, aż 46% Polaków nie posiada żadnych oszczędności, co oznacza, że znaczna część społeczeństwa nie widzi sensu w ich gromadzeniu. Jedną z głównych przyczyn takiego stanu rzeczy jest słynny „podatek Belki”. Wprowadzono go w 2002 r. jako doraźne rozwiązanie mające załatać dziurę budżetową, lecz – jak to w Polsce często bywa – prowizorka okazała się najtrwalsza.

Reklama

Podatek od zysków kapitałowych – tzw. „podatek Belki”. Kto odpowiada za zamach na oszczędności Polaków?

Podatek od zysków kapitałowych, potocznie zwany „podatkiem Belki”, został wprowadzony przez rząd Leszka Millera (SLD). Początkowo miał być rozwiązaniem tymczasowym, mającym zwiększyć dochody budżetowe z tytułu PIT w odpowiedzi na trudną sytuację finansową państwa w latach 2001–2002. W pierwszej wersji był to 20-procentowy zryczałtowany podatek od przychodów (odsetek i innych zysków kapitałowych) z rachunków bankowych oraz innych form oszczędzania i inwestowania środków pieniężnych. Do czasu jego wprowadzenia odsetki od lokat i rachunków bankowych były zwolnione z opodatkowania – z wyjątkiem kont związanych z działalnością gospodarczą.

Podatek Belki – aktualna stawka i podstawa opodatkowania

W 2004 r. podatek „ewoluował”: wprowadzono jednolitą stawkę 19% oraz rozszerzono katalog opodatkowanych dochodów, obejmując nim m.in. papiery wartościowe. Obecnie kwestie te reguluje ustawa o PIT (art. 30a i 30b). Przewiduje ona 19-procentowy zryczałtowany podatek od przychodów z kapitałów pieniężnych, takich jak:

odsetki od pożyczek,
odsetki od papierów wartościowych,
odsetki od lokat i rachunków bankowych (z wyłączeniem kont firmowych),
dywidendy i inne dochody z udziału w zyskach osób prawnych,
dochody z funduszy kapitałowych,
wypłaty z umów ubezpieczenia na życie lub dożycie,
środki wypłacone osobom wskazanym przez zmarłych członków OFE,
dochody członków pracowniczego funduszu emerytalnego,
dochody z likwidacji spółki osobowej lub zmniejszenia udziału kapitałowego, jeśli prowadzą do utraty prawa Polski do opodatkowania przyszłej sprzedaży majątku.

Z kolei art. 30b ustawy nakłada 19-procentowy podatek m.in. na:

sprzedaż papierów wartościowych i instrumentów pochodnych,
sprzedaż udziałów i akcji,
sprzedaż udziałów w spółdzielni,
umorzenie, odkupienie lub wykup tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych.

RPO do Ministra Finansów: podatek Belki „karą za oszczędzanie”

W styczniu 2024 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Finansów o zajęcie stanowiska w sprawie zasadności utrzymywania podatku Belki. Wskazał, że od lat jest on przedmiotem licznych skarg obywateli. Zdaniem wielu Polaków podatek ten utrudnia gromadzenie oszczędności i budowanie kapitału, szczególnie w warunkach wysokiej inflacji. Obywatele postrzegają go wręcz jako swoistą „karę za oszczędzanie”.

Ministerstwo Finansów w odpowiedzi z 6 lutego 2024 r. poinformowało, że prowadzi prace nad rozwiązaniami zwiększającymi skłonność Polaków do oszczędzania poprzez wprowadzenie preferencji podatkowych.

Podatek Belki próbowała znieść Konfederacja – jednak bezskutecznie. Partia zaproponowała projekt ustawy zakładający zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych dochodów z obligacji Skarbu Państwa i lokat bankowych do kwoty 100 tys. zł. Autorzy projektu argumentowali, że tak wysoka kwota wolna oznaczałaby faktyczną likwidację podatku dla większości oszczędzających. Projekt został jednak odrzucony już w pierwszym czytaniu 25 grudnia 2024 r.

Jest rządowy projekt likwidacji podatku Belki

Po licznych zapowiedziach, Ministerstwo Finansów opublikowało rządowy projekt likwidacji podatku Belki. Zaproponowano utworzenie specjalnego konta OKI, które miałoby działać podobnie do IKE, IKZE, OIPE, PPE czy PPK i korzystać ze zwolnienia z podatku od zysków kapitałowych – lecz tylko do określonych limitów.

OKI ma być dobrowolnym, osobistym rachunkiem z możliwością swobodnych wpłat i wypłat. Celem jest zachęcenie obywateli do samodzielnego i długoterminowego inwestowania. Koncepcja została zainspirowana szwedzkim programem kont oszczędnościowo-inwestycyjnych ISK (Investeringssparkonto), wprowadzonym w 2012 r., który stał się jednym z kluczowych elementów szwedzkiej polityki wspierania oszczędności i inwestycji. Szwecja jest dziś wskazywana jako rynek o jednym z najwyższych poziomów inwestycji detalicznych w UE.

Zwolnienie z podatku do 100 tys. zł, a następnie 0,8–0,9% od nadwyżki

Rząd liczy, że nowe rozwiązanie ułatwi obywatelom inwestowanie oraz zwiększy jego efektywność. Aby zachęcić Polaków do otwierania rachunków OKI, proponuje się zwolnienie z podatku od przychodów z kapitałów do kwoty 100 tys. zł – w odniesieniu do aktywów inwestycyjnych takich jak akcje, obligacje czy fundusze. Aktywa oszczędnościowe (lokaty, obligacje oszczędnościowe, gotówka) – mają zostać zwolnione z podatku do kwoty do 25 tys. zł.

Ważne

Część kapitału przekraczająca limity (25 tys. zł w części oszczędnościowej i 100 tys. zł w części inwestycyjnej) będzie nadal opodatkowana – według stawki 0,8–0,9%. Podatek będzie naliczany od sumy wartości przekraczających wskazane progi.

Ministerstwo Finansów liczy na dużą popularność programu – „Chciałbym, żeby w ciągu pierwszych trzech lat do OKI trafiło od 60 do 100 mld zł. Wówczas uznałbym, że program cieszy się dostatecznie dużym zainteresowaniem Polaków” – mówił minister finansów Andrzej Domański w sierpniu tego roku.

Propozycja rządu nie oznacza całkowitej likwidacji podatku Belki – w praktyce jedynie w ograniczonym zakresie umożliwia bezpodatkowe inwestowanie, a w jeszcze mniejszym stopniu oszczędzanie – wszystko nadal pod kontrolą fiskusa.

Ustawę może zawetować prezydent, jeśli uzna, że jego projekt lepiej spełnia oczekiwania Polaków

Zmiany w podatku Belki zapowiadał również prezydent Karol Nawrocki. W kampanii deklarował, że w pierwszym dniu urzędowania przedstawi projekt ustawy znoszącej ten podatek, przewidującej zwolnienie z opodatkowania zysków kapitałowych do 140 tys. zł rocznie. Projekt ten nie został jednak dotychczas opublikowany. Warto zaznaczyć, że propozycje prezydenta to inicjatywy ustawodawcze wynikające z konstytucyjnych kompetencji głowy państwa, lecz ostateczny kształt reformy zależy od woli większości parlamentarnej.