Nie wyrzucisz już plastikowych butelek do żółtych pojemników. Odpadów będziesz musiał pozbyć się osobiście

System kaucyjny – rewolucja dla konsumentów już od 1 października

System kaucyjny zacznie obowiązywać 1 października 2025 roku. W założeniu ma wspierać recykling i ponowne wykorzystanie opakowań. Od tego dnia w sklepach pojawią się napoje w opakowaniach objętych systemem, oznaczonych wyraźnym symbolem kaucji wraz z jej wysokością. W praktyce oznacza to jedno – napoje będą droższe, chyba że ktoś zdecyduje się poświęcić czas i wysiłek, by udać się do punktu zbiórki i odzyskać pobraną wcześniej kaucję za zwrócone butelki.

System kaucyjny w Polsce został formalnie wprowadzony przez ustawę z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw. Pierwotnie miał obowiązywać od 1 października 2025 r., jednak ostatecznie został przesunięty o kilka miesięcy.

Izba Branży Komunalnej: to źle przeprowadzona reforma

Izba Branży Komunalnej (IBK) bije na alarm. W najnowszym apelu ostro krytykuje system kaucyjny, który ma wejść w życie 1 października. Zdaniem ekspertów to reforma źle przygotowana, która nie tylko nie przyniesie oczekiwanych efektów ekologicznych, ale także obciąży finansowo miliony Polaków. IBK zwraca uwagę na niewłaściwie przeprowadzoną kampanię informacyjną, chaos legislacyjny oraz ostrzega przed wzrostem cen i odpływem kapitału z gmin do prywatnych koncernów.

Zapoznaj się z pełną treścią komunikatu:Apel Izby Branży Komunalnej do Premiera Donalda Tuska

Polska dołącza do grona krajów z systemem kaucyjnym

System kaucyjny nie jest niczym nowym – działa w wielu krajach Europy. Pionierem była Szwecja (1984 r.), później system wprowadziły m.in. Norwegia (1999 r.) i Dania (2002 r.). W Niemczech automaty kaucyjne są dziś standardem w supermarketach. Polska będzie drugim co do wielkości krajem w UE, który wprowadzi takie rozwiązanie.

Ile wyniesie kaucja za plastikowe butelki, puszki i szkło? Stawki na 2025 rok

Wysokość kaucji zależeć będzie od rodzaju opakowania:

• 0,50 zł – plastikowe butelki PET do 3 litrów,
• 0,50 zł – puszki metalowe,
• 1 zł – butelki szklane jednorazowe do 1,5 litra (od 1 stycznia 2026 r.).

Jak rozpoznać, które opakowania objęte są kaucją a które nie? Ważne oznaczenia na etykietach

Opakowania mają być czytelnie oznaczone. Na butelkach i puszkach pojawi się wyraźny symbol systemu kaucyjnego wraz z informacją o wysokości kaucji.

Gdzie oddać butelki i puszki? Lista punktów zbiórki i operatorów systemu

Nie do żółtego worka, lecz do specjalnych punktów zbiórki. Aby otrzymać zwrot kaucji, opakowania trzeba będzie oddać osobiście.

Punktami zbiórki będą:

• wszystkie sklepy powyżej 200 m², które sprzedają napoje w opakowaniach objętych systemem,
• mniejsze sklepy, jeśli oferują napoje w szklanych butelkach wielokrotnego użytku (np. piwo),
• inne sklepy, które dobrowolnie przystąpią do systemu,
• automaty kaucyjne (także poza sklepami),
• wyznaczone punkty zbiórki.

Co istotne, nie będzie jednego operatora systemu – działać będzie aż 7 firm:

• ZWROTKA S.A.,
• POLKA S.A.,
• OK Operator Kaucyjny S.A.,
• EKO-Operator S.A.,
• RESELEKT S.A.,
• KAUCJA.PL – Krajowy System Kaucyjny S.A.,
• Polski System Kaucyjny S.A.

Wielu operatorów to różne zasady obsługi i różne automaty, co może być utrudnieniem – szczególnie dla seniorów.

Zwrot kaucji: bon na zakupy czy gotówka? Prawa konsumenta w systemie kaucyjnym

Wiele sklepów i automatów będzie proponować zwrot kaucji w formie bonu na zakupy. Należy jednak pamiętać, że konsument zawsze ma prawo zażądać zwrotu gotówki.

Sklep nie może zmusić klienta do przyjęcia bonu zamiast pieniędzy. Jeśli automat wydrukuje bon, można go wykorzystać na zakupy albo wymienić na gotówkę przy kasie.

Czy do zwrotu kaucji będzie wymagany paragon?

Do oddania butelki nie będzie potrzebny paragon. Oznacza to, że nawet osoby zbierające śmieci w ramach wolontariatu będą mogły odzyskać kaucję i przy okazji zarobić. Informacja o naliczonej kaucji znajdzie się jednak na paragonie - jako osobna pozycja.

Ponadto, kaucja nie powinna być opodatkowana podatkiem VAT, chociaż w tej kwestii przepisy są bardzo niejasne i mogą budzić wątpliwości interpretacyjne.

Czy kaucja podniesie rachunki za śmieci? Wyjaśniamy, jak to działa

Kaucja to osobna opłata i nie ma nic wspólnego z rachunkami za wywóz śmieci. Opłaty śmieciowe nadal ustala gmina – zazwyczaj na podstawie ilości zużytej wody, powierzchni lokalu albo w formie stałej stawki od gospodarstwa domowego.

Ile miesięcznie zapłaci przeciętna rodzina? Praktyczne wyliczenia kosztów kaucji

Rodzina, która codziennie wypija dwie butelki 1,5-litrowej wody mineralnej, zapłaci miesięcznie 30 zł kaucji. Jeśli dodatkowo kupuje inne napoje w butelkach czy puszkach, kwota ta będzie jeszcze wyższa. Przy zakupie 4 butelek wody, soku, passaty pomidorowej w szklanej butelce - wysokość kaucji może przekroczyć nawet 100 zł miesięcznie.

Aby odzyskać pieniądze, trzeba zebrać puste opakowania i zanieść je do punktu zbiórki. Warunkiem ich przyjęcia jest brak zgnieceń i czytelny kod kreskowy. Każde opakowanie należy osobno umieścić w automacie.

To proces czasochłonny i uciążliwy – zwłaszcza dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami, które będą musiały transportować całe worki pustych butelek, często komunikacją miejską. Ci, którzy nie znajdą na to sił ani czasu, po prostu zapłacą więcej.

Kto na tym zyska? Podwyżki dla konsumentów, dodatkowe przychody dla producentów

System kaucyjny to także wyzwanie dla producentów napojów, którzy będą musieli zmienić etykiety i procesy produkcyjne, ponosząc dodatkowe koszty. Rząd zapewnia, że klienci tego nie odczują, ponieważ kaucja jest zwracana. W praktyce jednak firmy mogą próbować przerzucić część wydatków na konsumentów, np. poprzez podwyżki cen.

Nieodebrane kaucje teoretycznie powinny zmniejszać wkład producentów w system, ale w praktyce mogą stać się dla nich dodatkowym źródłem zysku. Brak jasnych unijnych regulacji pozostawia tu pole do różnych interpretacji.

Czy system kaucyjny rozwiąże problem zaśmiecania plastikiem?

Jest na to duża szansa. Plastikowe butelki po napojach to jedne z najczęściej spotykanych śmieci w lasach, parkach i na plażach. Dzięki kaucji część z nich nie trafi do kosza ani do rowu, lecz do recyklingu.

Cele recyklingowe: 77% butelek do 2025 roku, 90% do 2029 roku – ambitne plany UE

Firmy wprowadzające napoje w opakowaniach będą musiały osiągnąć określone poziomy selektywnej zbiórki:

• od 2025 r. – minimum 77%,
• od 2029 r. – aż 90%.

System ma również wspierać wykorzystanie surowców z recyklingu. Już od 2025 roku butelki jednorazowe z tworzyw sztucznych będą musiały zawierać 25% recyklatu, a od 2030 r. – 30%.

Dzięki systemowi producenci zyskają dostęp do czystego materiału z recyklingu, odpowiedniego do kontaktu z żywnością. Obecnie wiele zużytych butelek i puszek nie nadaje się do ponownego wykorzystana.

Podstawa prawna:

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (tzw. dyrektywa SUP),
• Tekst jednolity ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi,
• Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw,
• Ustawa z dnia 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw,
• Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 9 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłat produktowych dla poszczególnych rodzajów opakowań,
• Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 24 grudnia 2024 zmieniające rozporządzenie w sprawie stawek opłat produktowych dla poszczególnych rodzajów opakowań,
• Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 8 lipca 2024 r. w sprawie wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym,