Publikacja raportu Open Budget Survey 2021 jest częścią międzynarodowego programu badawczego mającego na celu kompleksową ocenę narodowych systemów zarządzania finansami publicznymi z punktu widzenia kryteriów przejrzystości i angażowania obywateli w procesy budżetowe. To ósma edycja raportu.
W badaniu wzięto pod uwagę trzy kryteria: dostęp obywateli do informacji i transparentności procedur budżetowych, społeczną partycypację oraz jakość instytucjonalnego nadzoru nad wydatkowaniem publicznych środków. "Prowadzone w jego ramach analizy służą m.in. przygotowaniu syntetycznego indeksu transparentności budżetowej stanowiącego podstawę międzynarodowych porównań, w tym także budowy rankingu krajów (Open Budget Index)" - poinformowali autorzy raportu.
"Badania wykazały znaczne słabości systemów budżetowych w świecie" - stwierdzili autorzy. "Najsłabiej wypadła partycypacja publiczna, ze średnią oceną publicznej partycypacji w procesach budżetowych wynoszącą 14 na 100 pkt" - napisano. "Żaden ze 120 badanych krajów nie przekroczył pułapu 61 pkt, oznaczającego zapewnianie właściwych warunków publicznej partycypacji" - podkreślił OBP.
W obszarze nadzoru instytucjonalnego łączny globalny średni wynik wyniósł 52 na 100 pkt. "Jedynie w 29 ze 120 badanych krajów legislatura stosuje odpowiednie praktyki nadzoru, a w 76 krajach dotyczy to także instytucji kontrolnych (audytu)" - wymienia OBP. Zdaniem autorów publikacji "procedury budżetowe w większości krajów nie są wystarczająco przejrzyste". Globalny średni wynik to 45 na 100 pkt
"Około 70 procent badanych krajów nie ma wystarczającego poziomu przejrzystości budżetu. Blisko 1/3 kluczowych dokumentów budżetowych nie jest publicznie dostępna" - napisano w raporcie. "W opublikowanych dokumentach często brakuje istotnych informacji, w tym na temat wykonania budżetu, zadłużenia i ryzyka fiskalnego, wydatków na walkę z ubóstwem i wydatków według płci" - wyjaśniono.
W obecnym rankingu transparentności budżetowej (Open Budget Index) czołowe miejsca zajęły kraje, które uzyskały powyżej 80 na 100 możliwych punktów: Gruzja (87), RPA (86), Szwecja (85), Nowa Zelandia (85), Meksyk (82) i Norwegia (81). Polska, z 60 punktami, uplasowała się na 36 miejscu kwalifikując się do grupy krajów o ograniczonym dostępie do informacji budżetowej.
"Choć zdobyta (przez Polskę - PAP) liczba punktów jest taka sama jak w poprzedniej edycji (OBS 2019), to jednak odnotowany spadek o 4 miejsca w rankingu świadczy o relatywnym regresie i braku działań na rzecz poprawy transparentności procedur budżetowych" - skomentowali autorzy raportu. Podkreślono jednak, że przeciętna światowa wartość indeksu wyniosła 45 pkt, a w krajach OECD, do których należy Polska, 67 pkt.
W ocenie OBP Polska osiągnęła "dobry wynik" (82 /100 pkt) w zakresie oceny jakości instytucjonalnego nadzoru nad wydatkowaniem publicznych środków. "Z kolei w ocenie zakresu społecznej partycypacji w procesach budżetowych zdobyła 22 pkt/100 czyli tyle, ile wyniosła przeciętnie w krajach OECD. Przeciętna w grupie badanych krajów wyniosła 12 pkt." - wskazano.
Program badawczy OBS ma ogólnoświatowy charakter obejmując 120 krajów ze wszystkich kontynentów. Jak wyjaśniono w informacji, jest koordynowany przez niezależną organizację pozarządową Open Budget Partnership, zajmującą się promocją idei społeczeństwa obywatelskiego, z siedzibą w USA. Prace badawcze w poszczególnych krajach są realizowane przez niezależne instytucje i ekspertów z sektora organizacji pozarządowych bądź sfery nauki. Program zasadniczo realizowany jest w cyklu dwuletnim począwszy od 2006 r. (PAP)
Autorka: Ewa Nehring
