Ucznia można będzie nie klasyfikować już po przekroczeniu 25% nieusprawiedliwionych nieobecności, zamiast dotychczasowych 50%. Najważniejsze założenia projektu UD222

Jedną z kluczowych zmian jest połączenie funkcji szkolnego rzecznika praw uczniowskich z rolą opiekuna samorządu uczniowskiego. Jak tłumaczy MEN, celem jest ograniczenie liczby szkolnych stanowisk i zapewnienie, by rzecznika wybierali wyłącznie uczniowie, a nie rada szkoły.

Resort uszczegółowił też katalog praw i obowiązków uczniów, przenosząc je na poziom ustawowy, co ma wzmocnić gwarancje uczniowskie w systemie edukacji.

Rady szkół dopiero od 2028 roku

Po licznych uwagach ze strony środowisk oświatowych MEN zdecydowało się odroczyć obowiązek powoływania rad szkół i placówek o dwa lata – do 1 września 2028 r.

W tym czasie ministerstwo chce obserwować, jak funkcjonują rady tworzone dobrowolnie, by na tej podstawie ocenić zasadność wprowadzenia obowiązku w przyszłości.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu: Planuje się, aby z dniem 1 września 2028 r. tworzenie rad szkół lub placówek stało się obowiązkowe. Istnienie w szkole lub placówce reprezentatywnego gremium, w skład którego wchodzą uczniowie, nauczyciele i rodzice pozytywnie wpłynie na działalność szkoły lub placówki. Zwiększy to bowiem szkolną samorządność oraz pokaże realną sprawczość na poziomie szkolnym przede wszystkim grupie uczniowskiej. Obecność rad szkół lub placówek pokaże też, że uczniowie, nauczyciele i rodzice są sobie równi – i dlatego zasiadają w radzie szkoły lub placówki w równej liczbie. Wskazać ponadto trzeba, że wzmocnienie pozycji prawnej rad szkół jest wypełnieniem postulatów obecnych w naukowym i branżowym piśmiennictwie od wielu lat

Niezależni rzecznicy praw uczniów

Projekt zakłada wzmocnienie niezależności Krajowego i wojewódzkich rzeczników praw uczniowskich, którzy zyskają status wyższych stanowisk w służbie cywilnej. Kierownictwo MEN ani kuratoria nie będą mogły wydawać im wiążących poleceń.

Z projektu usunięto przepisy dające Krajowemu Rzecznikowi prawo udziału w postępowaniach sądowych i dyscyplinarnych nauczycieli – to efekt postulatów związków zawodowych.

„Środki oddziaływania wychowawczego” zastąpią „działania wychowawcze”

Resort zdecydował się także na zmianę nazewnictwa – dotychczasowe „środki oddziaływania wychowawczego” zostały zastąpione pojęciem „działań wychowawczych”.

Najdalej idące działania wobec ucznia niepełnoletniego będą musiały być uzgadniane z jego rodzicami. Zmiana ta wynika z wniosków organizacji młodzieżowych.

Nauczyciele bez statusu funkcjonariuszy publicznych

MEN zrezygnowało z nadania nauczycielom i wychowawcom statusu funkcjonariuszy publicznych, podtrzymując obowiązujące zasady ochrony w czasie pełnienia obowiązków służbowych. To rozwiązanie uwzględnia postulaty związków zawodowych i dyrektorów szkół.

Najważniejsze założenia projektu UD222

Projekt nowelizacji zakłada m.in.:

• wprowadzenie do prawa oświatowego pojęcia „społeczności szkolnej”,
• ustawowe określenie katalogów praw i obowiązków ucznia,
• stworzenie systemu działań wychowawczych i kar wraz z procedurami ich wymierzania,
• powołanie sieci rzeczników praw uczniowskich na poziomie krajowym, wojewódzkim, a fakultatywnie także samorządowym i szkolnym,
• uregulowanie statusu uczniów pełnoletnich, w tym zasad usprawiedliwiania nieobecności i oceniania,
• zaostrzenie zasad dotyczących wagarów – ucznia można będzie nie klasyfikować już po przekroczeniu 25% nieusprawiedliwionych nieobecności, zamiast dotychczasowych 50%.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu: Przewiduje się, że projekt ustawy wywoła pozytywne skutki społeczne. Członkowie społeczności szkolnych będą bowiem mogli zapoznać się z katalogami praw i obowiązków uczniowskich – wyliczeniami zebranymi w jednym miejscu, a nie znajdującymi się w różnych miejscach systemu prawnego, w tym w aktach prawnych o różnej hierarchicznie mocy. To z pewnością zwiększy poziom przestrzegania praw i wolności uczniów, a także ułatwi uświadamianie ich na ten temat. Oparcie katalogu praw i wolności ucznia o normę charakteru semiimperatywnego pozwoli ponadto zapewnić jednolite minimum (standard) na poziomie całego kraju.

Z drugiej zaś strony zebranie uczniowskich obowiązków w jeden katalog na poziomie ustawy pomoże uczniom zapoznać się z nimi i wywiązywać się z nich (dzięki pozyskanej wiedzy, jakie dokładnie są ich obowiązki). Nauczycielom zaś z tożsamego powodu łatwiej będzie te obowiązki egzekwować. Ponadto, zmiana ta przyniesie pozytywny skutek społeczny w postaci oparcia katalogu obowiązków uczniowskich o regulację ustawową, w zgodzie z klauzulą limitacyjną, o której mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Kolejny etap: ankieta dla środowiska szkolnego

W najbliższych tygodniach MEN zaprezentuje ankietę, w której nauczyciele, uczniowie i dyrektorzy będą mogli zgłosić dodatkowe uwagi przed rozpoczęciem prac legislacyjnych w Sejmie.