Wprawdzie pieniądze szczęścia nie dają, ale to, jak ludzie radzą sobie z kryzysem finansowym ma ogromny wpływ na ich ogólne samopoczucie. Złe nawyki dotyczące zarządzania rodzinnym budżetem mogą odbić się negatywnie na ich przyszłości finansowej i związkach w życiu osobistym.
Echa z czasów dzieciństwa
Nasza postawa wobec pieniędzy, ich posiadania, zarabiania i wydawania kształtuje się w dzieciństwie. Dorastanie w niestabilnym finansowo gospodarstwie domowym, obserwowanie jak rodzice radzą lub sobie nie radzą w tej niezwykle trudnej sytuacji może ukształtować przekonania dotyczące pieniędzy. W efekcie tego regularne płacenie rachunków, czy nadmierne oszczędzanie będzie problemem niezależnie do tego, jak duży sukces finansowy dorosły człowiek odniesie.
„Każdy dzień to sytuacja kryzysowa, gdy jesteś biedny. Zawsze może przyjść ten jeden zły rachunek, przez który wszystko można stracić,” – powiedział Mars Nevada, dyrektor artystyczny agencji reklamowej, Delyanne Barros, prowadzącej podcast CNN Diversifying. Życie w ciągłym zagrożeniu brakiem podstawowych środków do życia i bycie tego świadomym jako dziecko niszczy poczucie bezpieczeństwa. Pozostawia ślady w psychice, z którymi bardzo trudno jest sobie poradzić również w życiu dorosłym.
Dzieci mogą uwewnętrzniać stres i niepokój, gdy widzą, jak ich rodzice zmagają się z problemami finansowymi, twierdzi Ed Coambs, terapeuta, doradca finansowy i autor książki „The Healthy Love & Money Way: How The Four Attachment Styles Impact Your Financial Well-Being”(„Zdrowa droga miłości i pieniędzy: jak cztery style przywiązania wpływają na twoje finansowe samopoczucie”).
Objawami braku poczucia bezpieczeństwa mogą być nawracające bóle głowy lub brzucha, ale też złe zachowanie w szkole. Biedniejszym dzieciom trudniej znaleźć się wśród rówieśników, zwłaszcza w czasach gdy jednym z wyznaczników statusu w grupie są markowe gadżety czy ciuchy. W skrajnych przypadkach mogą one stać się ofiarami przemocy ze strony kolegów i koleżanek ze szkoły, co tylko nasili problemy z i tak już niską samooceną.
Kupuję, więc jestem
Sposób, w jaki radzimy sobie z pieniędzmi w wieku dorosłym, może być emocjonalną reakcją na powyższe stresory, uważa Coambs. Wówczas mogą pojawić się trudne do zrozumienia przez partnera zachowania jak choćby zbyt oszczędne wydawanie pieniędzy, czy krytykowanie wydatków partnera. Albo na odwrót. Osoba, która w dzieciństwie doświadczyła problemów finansowych w rodzinie, jako dorosły może zbyt lekceważąco do podchodź zarządzania domowym budżetem, wydając pieniądze jakby nie było żadnej przyszłości.
Niezdrowy stosunek do pieniędzy, szkodzący zarówno zdrowiu finansowemu jak i związkom z ludźmi, mogą wywołać również inne traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa, które nie mają nic wspólnego z pieniędzmi. Coambs wymienia wśród nich między innymi brak poczucia miłości ze strony najbliższych lub bycie wykorzystywanym seksualnie. .
Wtedy ktoś kto buduje swoją wartość wydając zbyt dużo pieniędzy, może popaść w trudną do zatrzymania spiralę zadłużenia. Oprócz tego naraża się na bolesną krytykę ze strony partnera, która może uruchomić dobrze znane z dzieciństwa poczucie zagrożenia odrzuceniem. Strach przed nieprzyjemnymi uczuciami może przerodzić się w mur tajemnic, które jak wypłyną, mogą zniszczyć nawet najlepszy związek.
Trauma finansowa w wieku dorosłym
Czasem zdarza się, że poważne problemy finansowe dotykają ludzi dorosłych. Jednym ze szczególnie nieprzyjemnych sytuacji są oszustwa finansowe między małżonkami. Zdradzany współmałżonek dowiaduje się nie tylko o niewierności drugiej strony, ale musi jeszcze skonfrontować się z faktem, że zdradzający małżonek wydał na trzecią osobę dużo wspólnych pieniędzy.
„To tak traumatyczne [doświadczenie], że może przyćmić zdradę seksualną. To podwójny cios”- twierdzi Debra Kaplan, terapeutka i autorka "Battle of the Titans: Mastering the Forces of Sex, Money, and Power in Relationships" (Bitwa Tytanów: Opanowanie siły seksu, pieniędzy i władzy w związkach).
Ludzie, którzy stracili zaufanie po "zdradzie finansowej" mogą zacząć całkowicie unikać ryzyka również w kwestiach związanych z pieniędzmi. Wówczas odzywa się w nich wewnętrzny głos, który mówi: „Jak mam zaufać? Nie mogę już ufać, ponieważ wierzyłem tej osobie. Nie wiem, co jest prawdziwe,” powiedziała Kaplan.
Zdrowa miłość do pieniędzy
Pierwszym krokiem do uzdrowienia finansów osobistych jest przyznanie się przed samym sobą, że ma się problem w tej sferze. To pomoże wybrać właściwą ścieżkę pomocy. Czasem wystarczy kilka spotkań ze specjalistą, który podpowie jak planować wydatki. Zdarza się jednak, że problemy z pieniędzmi są napędzane emocjami wynikającymi z traumatycznych doświadczeń i wówczas pomocna okaże się szczera rozmowa z psychologiem.
W Polsce usługi wpierające zarządzanie finansami osobistymi są raczej mało rozpowszechnione. Najczęściej warsztaty z planowania budżetu domowego organizują NGOsy. Wiedzę na ten temat mają również pracownicy socjalni pracujący z rodzinami w trudnej sytuacji życiowej i finansowej. Popularne są także blogi i książki, których autorzy prezentują różne pomysły i tricki pomocne w życiu codziennym.
Zdrowy stosunek do zarabiania i wydawania pieniędzy uszczęśliwi wiele osób. Nie tylko zapewni im przyjemność z przemyślanych zakupów, ale również może dać początek oszczędnościom, które - dobrze inwestowane - pomogą sfinansować studia dzieci lub stworzą dodatkowe zabezpieczenie na czas emerytury.
