Socjopaci to osoby lekceważące normy i zwyczaje obowiązujące w danej społeczności, które nie liczą się z uczuciami innych osób i nie wykazują przy tym poczucia winy. Celowo manipulują otaczającymi ich ludźmi. Socjopatia nie jest chorobą psychiczną, a zaburzeniem osobowości wpisanym do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10.
Nie można się nią zarazić jak grypą czy wietrzną ospą. Nie jest też zaburzeniem wrodzonym, wynikającym np. z odmiennej budowy poszczególnych obszarów mózgu. W psychologii ten rodzaj zaburzenia określa się osobowością dyssocjalną. Kształtuje się ona w dzieciństwie pod wpływem doznanych trudności, przede wszystkim w relacjach z najbliższymi osobami dziecka, nadmierną krytyką, zaniedbaniem jego potrzeb oraz traumami.
Lieberman spędził większość kariery zawodowej na badaniu relacji międzyludzkich i zaburzeń osobowości. Swoją wiedzą dzielił się miedzy innymi z personelem amerykańskiej armii, a także agentami FBI i CIA. Jednym z najbardziej interesujących tematów jest socjopatia, termin używany do opisania antyspołecznego zaburzenia osobowości. Socjopaci mogą siać spustoszenie w twoim życiu i mogą być trudniejsi do zauważenia niż psychopaci, twierdzi Lieberman.
Typowe oznaki socjopaty
Inteligencja, urok osobisty i zmysł obserwacji pomagają socjopatom minimalizować ryzyko, że ich ofiara od razu zorientuje się, że ma przez nich kłopoty. Z drugiej strony socjopaci są zazwyczaj bardziej nieobliczalni i łatwiej wpadają we wściekłość, a co za tym idzie są bardziej niebezpieczni.
Oto niektóre z sygnałów, które mogą świadczyć o tym, że masz do czynienia z socjopatą:
Potrafią odróżnić dobro i zło, ale rozróżnienie to stosują tylko wobec siebie
Dla socjopaty to, co jest dobre, jest po prostu tym, co leży w ich własnym interesie. Jeśli dobrze im to służy, wierzą, że ich działania są całkowicie uzasadnione.
Oznacza to, że socjopaci nie odczuwają żadnych wyrzutów sumienia, bez względu na to, kto jest zraniony lub poszkodowany przez ich działania. Praktycznie nie odczuwają lęku, ani niepokoju. Ponieważ nie umieją i nie potrzebują nawiązywać głębszych relacji z innymi ludźmi, żyją bez strachu przed odłączeniem.
Charyzmatyczni manipulanci, którzy wiedzą jak przekonać do siebie każdego
Niektórzy socjopaci mają problem z kontrolą impulsów, łatwo ulegają złości. Mogą też prezentować w swoim zachowaniu szereg uzależniających i autodestrukcyjnych nawyków, przez co łatwiej jest przejrzeć ich grę.
Ale ci, którzy potrafią opóźnić gratyfikację i długo czekać na nagrodę, są najbardziej szkodliwi, ponieważ są skrupulatni i swoim zachowaniem potrafią oszukać otoczenie. Zazwyczaj robią wyjątkowo dobre pierwsze wrażenie. Potrafią przekonać innych ludzi, że są ciepli, empatyczni, a nawet altruistyczni. Jednak to tylko zasłona dymna, która ma ukryć prawdziwe zamiary i działania socjopatów.
Przesadnie kłamią, tworząc narrację dostosowaną do „oczekiwań” słuchacza
Socjopata nie zna siebie, często sam do końca nie wie kim jest, ani jaki jest. Na potrzeby różnych ludzi tworzy siebie na nowo. W relacji z innymi ludźmi zmienia maski, pod którymi, we własnym poczuciu, nie ma nic.
Oznacza to, że kiedy socjopaci kłamią, mogą brzmieć dość karykaturalnie, nieprawdziwie. Często używają słów przesadnie opisujących ich niewinność np. „Jestem w 100 proc. niewinny”. Przerzucają odpowiedzialność za swoje zachowanie na innych „To ona mnie do tego zmusiła” - może powiedzieć mąż oskarżony o ciężkie pobicie żony lub partnerki.
Wiedzą, jak zagotować krew w człowieku
Socjopaci wiedzą, jakie psychologiczne sztuczki wykorzystać, aby uzyskać kontrolę w relacji. Kiedy już osiągną pewien stopień uzależnienia swojej ofiary, będą dążyć do naruszenia stabilności emocjonalnej swojego „celu”.
Dlatego uwielbiają być nieprzewidywalni. Czasami to, że popadają ze skrajności w skrajność wynika z ich zaburzenia. Innym razem może mieć charakter czysto taktyczny.
Ich najgorsze cechy ujawniają się, gdy poczują, że tracą nad tobą kontrolę
Kiedy socjopata dowie się, że nie jesteś „posłuszny”, przejdzie w tryb ataku.
Pożegnaj się z fasadową grzecznością i przyzwoitością. Oskarżą cię o wszystko co najgorsze, podważą twoje kompetencje i zszargają twoje dobre imię. Przy okazji obsmarują wszystkich, którzy zechcą cię wspierać: przyjaciół, sąsiadów, członków rodziny, współpracowników.
Okazują fałszywą pokorę
Kolejnym cechą socjopatów jest fałszywa układność. Socjopaci mogą okazywać „wielką pokorę”, sprawiając, że otoczenie postrzega ich jako potulnych i skromnych.
Niewprawny obserwator może sądzić, że udało mu się zdemaskować socjopatę. Ale to tylko kolejna maska, którą łatwo przejrzeć, gdyż mają oni trudności z dostosowaniem i wrażeniem, jakie chcą wywrzeć na otoczeniu.
