Wytyczne dotyczące organizacji punktów drive-thru (DT) opracował zespół KPRM, Ministerstwa Zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Centrum e-Zdrowia. Podstawowe wymogi bezpieczeństwa zostały sporządzone przez MZ i GIS.
Jak wynika z informacji zamieszczonej na stronach resortu zdrowia, wytyczne te dedykowane są dla podmiotów zainteresowanych tworzeniem punktów DT, czyli: obecnych populacyjnych punktów szczepień, które chcą otworzyć dodatkowy punkt w formie DT, nowo tworzonych Punktów Szczepień Powszechnych, ewentualnie innych podmiotów przy współpracy z PWDL uczestniczącym w NPS (lub nowym PWDL w systemie szczepień).
Tworzenie punktów DT
Każdy punkt drive-thru powinien operować we współpracy z istniejącym punktem szczepień - prowadzonym przez podmiot wykonujący działalność leczniczą (PWDL). PWDL odpowiada za następujące czynności: zamówienia szczepionek w SDS: współpracujący PWDL poinformuje RARS o wzroście potencjału szczepień w związku z dodaniem punktu DT (RARS odpowiednio podwyższy wystawiane oferty), odbiór i przechowywanie szczepionek dedykowanych dla punktów DT (opcjonalnie), pomoc punktowi DT w zapisywaniu pacjentów (e-Rejestracja) i wypełnianiu e-kart szczepień (opcjonalnie) oraz rozliczenie wykonanych szczepień z NFZ.
Podmiot organizujący punkt DT odpowiada natomiast za: wybór i przygotowanie odpowiedniego miejsca spełniającego minimalne wymogi sanitarne oraz umożliwiającego sprawne przeprowadzenie szczepień, zapewnienie i przygotowanie kadry obsługującej szczepienia, zarządzanie zapisami pacjentów, zapewnienie bezpieczeństwa i sprawności wykonywanych szczepień, a także za zapewnienie środków ochrony osobistej dla kadry medycznej.
Zgodę na otwarcie punktu DT wydaje NFZ po zweryfikowaniu spełnienia wymogów formalnych, analizie zapotrzebowania na dodatkowy punkt szczepień w danej okolicy oraz wizytacji przed rozpoczęciem szczepień (włączając weryfikację odpowiedniego oznaczenia punktu szczepień).
Na stronach resortu zdrowia opisano też sposób organizacji punktów drive-thru. W punktach tych muszą być zachowane podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące w związku z epidemią COVID-19 (osłona ust i nosa, odpowiednie odstępy między pacjentami, członkami personelu medycznego i pracownikami administracyjnymi).
Przy tworzeniu punktów DT powinny zostać uwzględnione następujące czynniki: natężenie ruchu, łatwość w dotarciu do punktu szczepień, warunki pogodowe (m.in. kierunek i natężenie wiatru, nasłonecznienie), dopasowanie liczby zapisanych pacjentów do dostępnych miejsc parkingowych i dróg wewnętrznych dla pojazdów.
DT muszą być oznaczone tak jak punkty szczepień populacyjnych w celu zapewnienia jednolitych standardów w każdym punkcie szczepień. Wykorzystanie odpowiednich oznaczeń jest jednym z niezbędnych warunków włączenia DT do Narodowego Programu Szczepień. Wzory oznaczenia i materiały można znaleźć pod linkiem: https://www.gov.pl/web/szczepimysie/materialy-informacyjne-dla-szpitali-i-pacjentow-dotyczace-szczepien-przeciw-covid-19
Zgodnie z wytycznymi dostępnymi na stronach MZ, punkty drive-thru dedykowane są wyłącznie osobom przyjeżdżającym pojazdem dopuszczonym do ruchu drogowego (włączając motocykl).
Wymogi dla pacjentów
Jeśli chodzi o wymogi dla pacjentów, to powinni oni przed udaniem się na szczepienie do punktu DT wydrukować i wypełnić kwestionariusz wstępnego wywiadu przed szczepieniem. Szczepieni pacjenci i osoby towarzyszące muszą mieć osłonięte maseczką usta i nos. Do punktu DT należy przybyć nie wcześniej niż 10 min przed planowaną godziną szczepienia. Zakazane jest przy tym posiadanie zwierząt w pojazdach. Zaszczepieni kierowcy pojazdów powinni odczekać minimum 20 min. po szczepieniu na wyznaczonym parkingu poszczepiennym znajdującym się w pobliżu stanowiska szczepień.
Podczas kwalifikacji i wykonywania szczepienia pacjenci co do zasady znajdują się w swoim samochodzie. W wyjątkowych sytuacjach punkt DT powinien umożliwić szczepienie poza pojazdem - np. na miejscu siedzącym.
Miejsca parkingowe
Punkty DT powinny być zlokalizowane w miejscach z odpowiednio dużą powierzchnią na parkingi dla pojazdów, tak żeby każdemu pacjentowi zapewnić swobodne warunki do przemieszczania się i parkowania na poszczególnych etapach procesu szczepienia. Organizacja ruchu w obrębie punktów DT powinna być jednokierunkowa. Liczba przygotowanych miejsc parkingowych i zaplanowanych terminów w kalendarzu musi uwzględniać zakładane tempo szczepienia pacjentów oraz zalecany czas oczekiwania na parkingu poszczepiennym - minimum 20 min. w przypadku kierowców.
Przykładowo, punkt DT zakładający szczepienie pacjentów z 4 samochodów przez 20 minut na jednym stanowisku szczepień, potrzebuje: minimum 4 miejsc na parkingu poszczepiennym na 1 stanowisko szczepień, minimum 6 miejsc na pojazdy czekające w kolejce przed stanowiskiem szczepień.
Podstawowe elementy punktu DT obejmują: wydzielone miejsca na pojazdy z osobami oczekującymi w kolejce, wydzielone stanowiska szczepień, czyli miejsca na pojazdy ze szczepionymi pacjentami, wydzielone miejsca parkingowe pozwalające na postój pacjentom przez co najmniej 15 minut po szczepieniu (minimum 20 min. gdy szczepiony jest kierowca pojazdu), wydzieloną przestrzeń (pomieszczenie, kontener, namiot), przeznaczoną do udzielenia pierwszej pomocy (włączając pomoc w przypadku wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych), wydzieloną przestrzeń (pomieszczenie, kontener, namiot) przeznaczoną dla obsługi administracyjnej. DT powinien ponadto posiadać toalety dla pacjentów i personelu z umywalką w pobliżu punktu DT. Rekomendowane jest też zapewnienie wydzielonej strefy socjalnej dla pracowników punktu DT.
Badanie i kwalifikacja na szczepienie
Badanie kwalifikacyjne i szczepienie wykonywane są w tym samym miejscu - na tzw. stanowisku szczepień. Na stanowisku szczepień muszą być zapewnione wymagane warunki bezpieczeństwa (szczegółowe wymogi sanitarne dot. punktów DT znajdują się w części Minimalne wymogi Głównego Inspektora Sanitarnego i Ministerstwa Zdrowia). Punkty DT powinny przygotować odpowiednie rozwiązania aby ochronić osoby szczepione przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, które znacząco utrudniają wykonywanie szczepień lub zwiększają ryzyko z nim związane.
Punkt drive-thru powinien zapewnić odpowiednie osoby do obsługi i szczepienia pacjentów: osoby z uprawnieniami do kwalifikowania i wykonywania szczepień, osoby wykonujące czynności administracyjne (m.in. wypełnianie e-kart szczepień, porządkowanie kwestionariuszy wstępnego wywiadu przed szczepieniem i innych wymaganych dokumentów), osoby porządkujące ruch pojazdów na terenie punktu DT, osoby nadzorujące stan pacjentów na parkingu poszczepiennym. Opcjonalnie mogą posiadać także karetkę pogotowia.
Uprawnione do kwalifikowania do szczepień są osoby wykonujące zawód: lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, felczera, ratownika medycznego, higienistki szkolnej, fizjoterapeuty, farmaceuty, diagnosty laboratoryjnego oraz osoby, które kształcą się na piątym lub szóstym roku studiów na kierunku lekarskim albo na trzecim roku studiów I stopnia na kierunku pielęgniarstwo. Uprawnieni do przeprowadzania szczepień są z kolei: lekarze, lekarze dentyści, pielęgniarki, położne, felczerzy, ratownicy medyczni, fizjoterapeuci, farmaceuci, higienistki szkolne i diagności laboratoryjni. Osoby wykonujące niektóre z powyższych zawodów powinny uzyskać dokument potwierdzający posiadanie umiejętności kwalifikowania i (lub) wykonywania szczepień.
Szczepienia w punktach DT będą przeprowadzane przez zespoły szczepiące, w skład jednego zespołu wchodzi od jednej do czterech osób (jedna lub dwie osoby kwalifikujące i wykonujące szczepienia, przy czym obie te czynności mogą być wykonywane przez tę sama osobę plus ewentualnie do dwóch osób w administracji). W każdym punkcie szczepień musi być dostępna osoba z doświadczeniem w udzielaniu pierwszej pomocy: lekarz lub ratownik medyczny – co najmniej jeden lekarz lub ratownik medyczny na cztery zespoły szczepiące. Jeden zespół powinien być w stanie wykonać średnio minimum 100 szczepień dziennie.
Jak będzie wyglądał proces szczepienia?
Przykładowy proces szczepienia pacjentów powinien wyglądać następująco - pacjenci powinni mieć już wypełniony kwestionariusz wywiadu wstępnego przed szczepieniem, a po uzyskaniu zgody do wjazdu na teren punktu DT, pacjent ustawia się w kolejce samochodów do wskazanego stanowiska szczepień. Po odpowiedniej sygnalizacji pacjent podjeżdża na stanowisko szczepień, zatrzymując się przy osobie kwalifikującej i wykonującej szczepienie.
Na stanowisku szczepień pacjent zostaje zakwalifikowany do szczepienia i zaszczepiony w pojeździe (w wyjątkowych sytuacjach możliwe będzie podanie szczepionki poza pojazdem). Po zaszczepieniu pacjent odjeżdża na parking "poszczepienny", kierowca powinien czekać minimum 20 min. przed opuszczeniem punktu DT. Po odczekaniu wymaganego czasu, pacjent opuszcza teren punktu DT.
Wyposażenie punktów DT
Niezbędne wyposażenie punktów szczepień - zgodnie z wytycznymi GIS i MZ - obejmuje: sprzęt biurowy (dla administracji), a więc: stolik, krzesła, szafka lub pudełko na dokumentację medyczną, telefon, sprzęt komputerowy (laptop, drukarkę, dostęp do internetu), szafkę albo stolik na artykuły sanitarne i inne materiały medyczne, stolik lub tacę do przygotowania szczepionki.
Oprócz tego punkt DT musi posiadać: zestaw do udzielania pierwszej pomocy lekarskiej, w tym zestaw przeciwwstrząsowy (zestawy do przetaczania płynów infuzyjnych), aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, stetoskop, termometr, środki do odkażania i dezynfekcji, środki do dezynfekcji powierzchni dotykowych, lodówkę lub urządzenie chłodnicze (niezbędne urządzenia do przechowania szczepionek we właściwych warunkach).
Dodatkowo w punktach DT konieczne jest zapewnienie: co najmniej jednej umywalki z baterią z ciepłą i zimną wodą oraz dozownika z mydłem w płynie lub szybkiej i łatwej możliwości umycia rąk ciepłą wodą z mydłem, dozownika lub dozowników ze środkiem dezynfekcyjnym, pojemnika z ręcznikami jednorazowego użycia i pojemnika na zużyte ręczniki, toalety dla personelu i pacjentów w miejscu lub w pobliżu miejsca udzielania świadczenia, pojemników na odpady medyczne.
Punkt DT jest ponadto zobowiązany do zabezpieczenia odpadów medycznych i ich odbioru oraz utylizacji przez podmiot realizujący szczepienia. Zgodnie z wytycznymi, igły bezpośrednio po szczepieniu lub podaniu leków w iniekcji, ampułki i fiolki po zużytych szczepionkach oraz ampułkostrzykawki wrzuca się do plastikowego sztywnego, odpornego na przekłucie lub przecięcie, pojemnika jednorazowego użycia.
Z kolei fiolki z gumowymi korkami po zużytych szczepionkach, strzykawki jednorazowego użytku (bez igieł), szpatułki jednorazowego użytku i materiały opatrunkowe (gaziki, gaza, lignina, wata) zużyte w związku ze szczepieniem, udzielaniem pierwszej pomocy po dezynfekcji powierzchni dotykowych wrzuca się do pojemnika wyłożonego workiem jednorazowego użycia z folii polietylenowej koloru czerwonego.
Przechowywanie szczepionek i dokumentacja
Szczepionki przechowuje się wg zaleceń producentów dotyczących zarówno transportu, jak i przechowywania produktów immunologicznych, w tym również szczepionek, zapewniając temperaturę w przedziale od +2°C do +8°C jako warunek zachowania ich trwałości oraz skuteczności (jeśli produkt wymaga innych temperatur to muszą być zapewnione warunki przechowania zgodnie z CHPL).
Szczepionki są transportowane i przechowywane z zachowaniem łańcucha chłodniczego, który oznacza środki techniczne i rozwiązania organizacyjne służące utrzymaniu oraz monitorowaniu, zgodnych z zaleceniami wytwórcy warunków przechowywania, transportu i dystrybucji produktów immunologicznych w rozumieniu przepisów ustawy Prawo farmaceutyczne, w celu zachowania ich trwałości i zapobieżenia zmniejszeniu ich skuteczności.
Dokumentacja medyczna musi być - zgodnie z zaleceniami - przechowywana w sposób zapewniający zachowanie poufności wrażliwych danych osobowych (jest to ważne z uwagi na m.in. potwierdzenie przeprowadzenia badania kwalifikacyjnego, ew. przeprowadzenia konsultacji i badań dodatkowych w celu kwalifikacji ustalenia istnienia przeciwwskazań do szczepienia lub wskazań do czasowego odroczenia przeprowadzania szczepienia, zaszczepienia z odnotowaniem rodzaju i numeru seryjnego szczepionki, odtworzenie informacji na wypadek wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego).
Po przeprowadzonym szczepieniu osobie szczepionej wydawane jest zaświadczenie o przeprowadzonym szczepieniu ochronnym. Oprócz tego lekarz lub felczer zgłasza NOP (niepożądany odczyn poszczepienny) do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (w ciągu 24 godzin licząc od podejrzenia lub rozpoznania wystąpienia NOP). Powinien to zrobić za pośrednictwem aplikacji gabinet.gov.pl. Wyjątkowo, wyłącznie w przypadku niemożności zgłaszania NOP, można uczynić to za pośrednictwem ww. aplikacji, na Karcie zgłoszenia niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP), tj. według dotychczasowych sposobów zgłaszania NOP jednak nie dłużej niż do 31.12.2021 roku. (PAP)
autor: Marta Rawicz