Ten, kto włada wyspami, panuje na morzu i jest w stanie zarządzać morskimi szlakami transportowymi w regionie – wskazał politolog Jukka Tarkka, autor wielu opracowań na temat Alandów.
Archipelag ma strategiczne znaczenie dla szlaków morskich między Zatoką Fińską a Szwecją, a także szlaków prowadzących od południa przez szwedzką Gotlandię na północ Bałtyku.
Polityczne i dyplomatyczne działania władz Finlandii, podjęte w celu wejścia kraju do NATO po rosyjskiej agresji na Ukrainę, podniosły kwestię demilitaryzacji Wysp Alandzkich oraz statusu rosyjskiego konsulatu działającego od dziesięcioleci w stolicy archipelagu, Mariehamn.
"Ta militarna luka powinna zostać wypełniona" – powiedział były szef fińskiego wywiadu wojskowego Pekka Toveri w czwartek w programie telewizji MTV. Podkreślił, że jeśli Rosja działa agresywnie w swoim najbliższym sąsiedztwie, to taki zdemilitaryzowany obszar, na którym nie może być stałych oddziałów czy fortyfikacji, rodzi pytania.
Demilitaryzacja Wysp Alandzkich została ustanowiona na podstawie międzynarodowych porozumień zawartych w 1921 i 1940 roku. Na podstawie umów Finlandia została zobowiązana do obrony obszaru. W Mariehamn funkcjonuje rosyjski konsulat, którego jednym z zadań jest nadzór nad demilitaryzacją oraz utrzymywaniem braku umocnień. Placówkę ustanowiono po fińsko-sowieckiej wojnie zimowej (1939-1940). Stroną umowy był ZSRR. "Według wielu to porozumienie jest już przestarzałe i powinno przestać obowiązywać" – podkreślił Toveri.
"To zupełnie niezrozumiałe i naiwne akceptować zobowiązanie do obrony obszaru, którego nie można umocnić ani przygotować do obrony taka samo jak gdzie indziej" – uważa z kolei Charly Salonius-Pasternak, główny badacz Fińskiego Instytutu Spraw Zagranicznych. Jeśli Finlandia przystąpiłaby do NATO, to w każdym przypadku obrona Wysp Alandzkich będzie sprawą nie tylko Finlandii, ale wszystkich członków Sojuszu – wskazał ekspert na łamach serwisu Verkkouutiset.
"To paradoksalne, że do zadań Rosji należy czuwanie nad tym, czy Finlandia przestrzega porozumień" – dodał Salonius-Pasternak.
Utrzymywanie rosyjskiego konsulatu w Mariehamn to "naruszenie suwerenności Finlandii" – pisał Jukka Tarkka w mediach społecznościowych. Według niego placówkę powinno się zamknąć, a czas był ku temu w ostatnich tygodniach, gdy wiele krajów UE zdecydowało się wydalić rosyjskich dyplomatów. Istotne jest, aby konsulat "nie stał się powodem niezręcznych rozmów w trakcie negocjacji Finlandii z NATO o członkostwie" – zauważył.
W opublikowanym w środę, oficjalnym rządowym raporcie na temat polityki bezpieczeństwa Finlandii (raport ten jest formalną podstawą dla parlamentu w procesie ewentualnego przystąpienia kraju do NATO) stwierdzono, że obecny "międzynarodowy status Wysp (Alandzkich) nie stoi na przeszkodzie zacieśnieniu współpracy wojskowej z różnymi podmiotami", "siły zbrojne są przygotowane na ich obronę", a "fińska straż przybrzeżna utrzymuje obecność funkcjonariuszy cywilnych na wyspach i w razie potrzeby jest w stanie szybko zwiększyć swoje zasoby".
Zamieszkane przez blisko 30 tys. ludzi Wyspy Alandzkie są autonomiczną prowincją Finlandii, z własnym parlamentem i rządem. Archipelag jest prawie całkowicie zamieszkany przez ludność szwedzkojęzyczną. Na obszarze tym obowiązuje całkowity zakaz prowadzenia manewrów i przelotów wojskowych. Pierwotnie demilitaryzacja została ustanowiona w XIX w. traktatem paryskim z 1856 r. Status ten był następnie potwierdzany w kolejnych dziesięcioleciach.