Według Janosa Boki, wysłannika premiera Viktora Orbana do UE, na początku przyszłego tygodnia strona unijna odpowie na węgierskie propozycje dotyczące kluczowych reform sądownictwa. Jeśli zostaną zaakceptowane, węgierski parlament ratyfikuje je już w połowie kwietnia. Dzięki temu zniknie główna przeszkoda w odblokowaniu 5,8 miliarda euro z węgierskiego KPO.
„Jesteśmy bardzo blisko porozumienia” – powiedział w wywiadzie Boka, który jest także sekretarzem stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości. „Nie widzimy żadnych otwartych kwestii politycznych”.
Nieprzyjemna niespodzianka
UE zaskoczyła Orbana, zamrażając w zeszłym roku fundusze na odbudowę i próbując zmusić go do wycofania szeregu ustaw i zmian w konstytucji, które według KE podważają niezawisłość sądownictwa i rządy prawa.
W odrębnym procesie UE zatrzymała 22 miliardy euro z funduszy spójności w związku z obawami dotyczącymi takich kwestii jak niezależność sądownictwa i nieprzestrzeganie Karty praw podstawowych UE w kwestiach obejmujących prawa osób LGBTQ, wolność akademicką i prawo do azylu.
Decyzje te były zwieńczeniem sporu, w którym Orban nie tylko ostro skrytykował Brukselę za jej podejście do spraw węgierskich, ale też wykorzystał miliardy euro pomocy UE na sfinansowanie samozwańczej „pseudoliberalnej demokracji”.
Super przeszkody do pokonania
KE określiła 27 super kamieni milowych dla Węgier, uzależniające wypłatę środków z KPO od ich realizacji. Wśród nich znalazły się takie, które miały zabezpieczyć unijne fundusze przed defraudacją oraz cztery problemy dotyczące sądownictwa.
Boka powiedział, że prace nad pozostałymi żądaniami nie postępują „tak szybko, jak można by mieć nadzieję”, ponieważ „od czasu do czasu pojawiają się nowe obawy ze strony Komisji, co dodatkowo komplikuje proces”.
Wolne uniwersytety
Jedną z przeszkód są fundusze powiernicze, które rząd Orbána utworzył, by zarządzać uniwersytetami, którymi kierują lojalni członkowie partii Fidesz. Zarówno UE, jak i eksperci do spraw edukacji skrytykowali te instytucje jako próbę przejęcia przez Orbana kontroli nad wolnością akademicką na Węgrzech.
Reformy a pieniądze
Boka powiedział, że spodziewa się, że Węgry będą mogły uzyskać dostęp do funduszy z KPO w trzecim kwartale tego roku. „Ale w tym celu należy przyspieszyć proces zmian” – powiedział. Porozumienie w sprawie reform sądownictwa „pomogłoby znacznie w budowaniu niezbędnego zaufania politycznego”.
W ramach uzgodnionych z Komisją zmian, które mogą jeszcze wymagać poprawek, Węgry wzmocnią uprawnienia kierowanej przez sędziów Krajowej Rady Sądownictwa, w tym w zakresie jej zdolności do opiniowania niektórych orzeczeń i wyboru prezesa Sądu Najwyższego.
Budapeszt wprowadzi również system automatycznego przydziału spraw w Sądzie Najwyższym, aby ograniczyć ryzyko wydawania orzeczeń o charakterze politycznym, usunąć wszelkie przeszkody dla sędziów w kierowaniu pytań do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz ograniczyć możliwość składania przez władze publiczne skarg do Trybunału Konstytucyjnego, dodał Boka.
Powyższe zmiany mogą również pomóc Węgrom odblokować 22 miliardy euro przeznaczone na fundusze spójności, powiedział Boka. „Rozumiemy, że realizując te cztery super kamienie milowe, spełniamy również tak zwane graniczne warunki, które otworzyłyby możliwość dostępu do funduszy spójności UE” – powiedział Boka.