Polscy eksperci opracowujący zestaw surowców najważniejszych dla przemysłu brali przede wszystkim pod uwagę kryteria ekonomiczne, takie jak wielkość zużycia poszczególnych nieenergetycznych surowców mineralnych w procesie produkcji, koszty ich pozyskania, wpływ na innowacyjność produktów oraz analizę cyklu życia (LCA –Life CycleAssessment) dla wybranych wyrobów. W ten sposób skonstruowano listę 25 surowców energetycznych, metalowych i niemetalowych. Znalazły się na nie przede wszystkim surowce deficytowe, zużywane na niewielką skalę, ale niezbędne dla rozwoju innowacyjnych technologii. Z bardziej rozpowszechnionych w Polsce surowców na liście znalazły się również miedź i srebro.

Im rzadsze, tym cenniejsze

Krzysztof Galos z Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk w artykule opublikowanym w „Polityce Surowcowej” podzielił listę surowców na trzy kategorie zależne od ich dostępności i możliwości wykorzystania.

Pierwszą z nich tworzą surowce kluczowe – takie, bez których prawidłowe funkcjonowanie gospodarki i starania, aby zaspokoić podstawowe potrzeby życiowe mieszkańców byłyby niemożliwe. Dlatego ważne jest zapewnienie stałego dostępu do tych surowców zarówno poprzez wykorzystanie źródeł krajowych, jak i import z odległych zakątków globu. Na polskiej liście surowców kluczowych znalazły się te kopaliny, których dostępne krajowe pokłady są w stanie zaspokoić zapotrzebowanie rodzimego przemysłu. Wśród nich są między innymi surowce energetyczne, minerały używane do produkcji nawozów sztucznych wykorzystywanych w rolnictwie, czy takie metale jak miedź, srebro i ołów. Jedynym polskim producentem tych metali jest KHGM, który pozyskuje te surowce w kopalniach na całym świecie.

Reklama

Do grupy surowców strategicznych zaliczono te związki, których krajowe wydobycie nie przekracza 10 proc., a więc nie jest w stanie zaspokoić potrzeb przemysłu oraz pozostałe surowce, których nie można pozyskiwać w kraju. W tym spisie znajdziemy deficytowe surowce odgrywające ważną rolę w kreowaniu i rozwoju gospodarki przyszłości i innowacyjnych technologii oraz te, które są niezbędne dla obronności, czy zapewnienia energetycznego bezpieczeństwa kraju.

Do trzeciej kategorii zaliczamy surowce krytyczne, czyli takie surowce kluczowe lub strategiczne, które najtrudniej jest pozyskać zarówno z zasobów naturalnych (kopaliny) jak i recyklingu. Dodatkowo ich wytworzenie może być bardzo kosztowne lub niebezpieczne dla ludzi i środowiska naturalnego, a przy tym ze względu na swoje wyjątkowe i unikalne właściwości bardzo trudno jest o ich zamienniki. Do tej kategorii należą produkowane w niewielkich ilościach przez KHGM platynowce.

Unia Europejska stawia na bezpieczeństwo i innowacje

„Lista surowców krytycznych nawiązuje do europejskiej listy surowców krytycznych, która bierze pod uwagę trudność dostępu do tych surowców, uwarunkowaną sytuacją polityczną.”- napisał Krzysztof Galos we wspomnianym artykule. Na liście surowców krytycznych Unii Europejskiej znalazły się: antymon, beryl, borany, kobalt, fluoryt, gal, german, ind, magnez, grafit, niob, fosforyty, platynowce, metale ciężkie i lekkie z grupy ziem rzadkich, krzem, wolfram oraz dodane w 2017 roku baryt, bizmut, fosfor, hafn, hel, skand, tantal i wanad.

Żadna gospodarka nie jest samowystarczalna, jeśli chodzi o surowce. Tak jest również w przypadku naszego kraju. Polska aby zaspokoić potrzeby rodzimego przemysłu, musi importować 100 proc. większości kopalin. Wyjątek stanowi siarka, na którą zapotrzebowanie całkowicie zaspokaja produkcja kopalni Osiek.

Każdy kraj ustala indywidualnie listę najważniejszych dla swojego bezpieczeństwa ekonomicznego surowców. Ze względu na stale zmieniającą się sytuację gospodarczą i rozwój nowych technologii, taka lista jest co kilka lat uaktualniana w oparciu o dane dotyczące aktualnej sytuacji na rynku surowcowym przy uwzględnieniu krótkoterminowych prognozy ekonomicznych. Możliwość w miarę swobodnej eksploatacji złóż i dostęp do tanich surowców jest jednym z tych czynników, które mają wpływ na poziom konkurencyjności gospodarki. Od wielu lat na polskiej liście kopalin kluczowych i strategicznych znajdują się: aluminium metaliczne, rudy cynku, rudy i koncentraty żelaza, fosforyty, surowce antymonu, surowce kobaltu, germanu, krzemu, magnezu, miedzi, niobu, ołowiu, platynowce, żelazostopy, tlenki i wodorotlenki glinu, magnezyt, sole potasowe, sól kamienna, wapienie przemysłowe (kamień wapienny).

Stworzenie listy surowców mineralnych ważnych dla rozwoju gospodarczego Polski jest jednym z najważniejszych elementów polityki surowcowej państwa. Dzięki niej można przygotować i prowadzić długofalowe działania, mające zapewnić bezpieczeństwo surowcowe kraju oraz dostęp do kopalin niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania przemysłu i wprowadzania kolejnych innowacji.