Fundacja im. Heinricha Bölla, razem z Koalicją Żywa Ziemia oraz Polskim Klubem Ekologicznym w Krakowie, Kołem Miejskim w Gliwicach, przygotowała raport „Atlas pestycydów. Fakty na temat toksycznych substancji w rolnictwie”. Jedną z kwestii, której przyjrzały się badaczki i badacze, były działania korporacji dominujących w tej branży.
Pestycydowe królestwo
To bardzo stare firmy, założone nieraz jeszcze w XIX wieku, o rodowodzie, jak łatwo się domyślić, chemicznym i farmaceutycznym. Kiedyś było ich więcej, ale ich historia z przełomu XX i XXI wieku to głównie fuzje i inne formy wzajemnego wchłaniania; liczą się w tym momencie na rynku pestycydów tylko cztery: Grupa Syngenta, Bayer, Corteva i BASF. Jeszcze w 1993 roku kontrolowały 29 proc. rynku. W 2018 roku – już 70 proc.
Dlaczego tak się stało? To właśnie w latach 90. upowszechniła się inżynieria genetyczna, wkraczając przebojem do rolnictwa. Przedsiębiorcy działający w segmencie chemicznej ochrony roślin wpadli na pomysł nowego modelu biznesowego: połączenie sprzedaży pestycydów ze sprzedażą nasion. Zaczęli masowo przejmować i wchłaniać mniejsze firmy, które zajmowały się produkcją tych drugich. Współcześnie, od 2015 roku, dochodziło do kolejnych fuzji i w ten sposób wyłoniła się czwórka globalnych liderów.
Jakie pestycydy, takie nasiona
Bardzo niedobrze, że do tego doszło; niedobrze dla populacji ludzkiej i dla klimatu. Jak możemy przeczytać w omawianym raporcie: „Siła graczy i dalsze łączenie tych dwóch modeli biznesowych [sprzedaży pestycydów ze sprzedażą nasion – JN] ma wpływ na asortyment produktów i na rolnictwo na całym świecie: producenci nasion sprzedający pestycydy mają interes w tym, aby ich środki agrochemiczne były stosowane również w uprawach prowadzonych z ich nasion. Wiodący światowi dostawcy nasion i pestycydów skupiają się na hodowli selektywnej i genetycznej modyfikacji niewielkiej liczby roślin uprawnych, przede wszystkim soi i kukurydzy”.
Przede wszystkim soja i kukurydza – to powinno zabrzmieć groźnie. Czemu? Te nasiona to nie jest tylko skromny dodatek do głównej działalności pestycydowych graczy. Tak się składa, że na rynku nasion czterech największych graczy to… te same firmy. Mają 57 proc. udziału. Powtórzmy, niczym refren: Grupa Syngenta, Bayer, Corteva i BASF.
Glifosat, parakwat i neonikotynoidy
To teraz o tym, jak nas trują Grupa Syngenta, Bayer, Corteva i BASF. Choć to oczywiście „nie jest ich wina”, bo sytuacja prawna różnych substancji, m.in. tych nieco nowocześniejszych pestycydów, bywa skomplikowana finansowo ze względów m.in. patentowych. Na stare, dobre pestycydy patenty wygasły, więc stosowanie bazujących na nich mieszanek jest dużo tańsze. Najpowszechniej stosowane w nich substancje to: herbicyd glifosat, parakwat i neonikotynoidy. Co je łączy? Wszystkie są niebezpieczne. Pierwsze dwa dla ludzi, ostatnie głównie dla owadów zapylających, które, jak każde dziecko wie, są podstawą ludzkiego bezpieczeństwa żywnościowego.
A teraz uspokajająca wiadomość dla skrajnie nieempatycznych egoistów – akurat w Unii Europejskiej, ze względu na tak nielubiane przez rolników regulacje prawne zakazujące stosowania toksyn w rolnictwie, ww. firmy mają niewiele udziału.* W Niemczech – 12 proc., we Francji – 11 proc. Za to w Brazylii już 49 proc., w Indiach – 59 proc. W Afryce sprzedaje się póki co mało pestycydów, ale to dla branży bardzo wzrostowy rynek. To właśnie te regiony – Ameryka Południowa, Azja, Afryka – odpowiadają za fakt, że rynek rośnie średnio o 4 proc. rocznie. Tam regulacji nie ma praktycznie wcale. Dlatego mieszkańcy Globalnego Południa jako pierwsi poniosą i już ponoszą konsekwencje – zdrowotne, społeczne i klimatyczne.
*Co nie znaczy, że w naszych żołądkach, bo przecież jemy orzechy z Brazylii i mandarynki z Maroka.