Bezrobocie, ubóstwo, śmieciówki i dyplomy w kieszeni. Jak żyje się młodym w Europie?

1 Największy odsetek młodych w wieku 20-29 lat z wykształceniem wyższym w UE notuje się na Cyprze. W 2014 roku aż 46,8 proc. osób z tej grupy wiekowej mogło poszczycić się dyplomem uczelni wyższej. Dwa kolejne miejsca w zestawieniu zajmują Irlandia (38,4 proc.) oraz Francja (37,9 proc.). Co ciekawe, na ostatniej pozycji w zestawieniu uplasowały się Niemcy. Tutaj tylko 16,2 proc. osób w wieku 20-29 lat ma wykształcenie wyższe. W całej Unii odsetek ten sięga obecnie 27,1 proc. i ciągle rośnie. Nie w każdym kraju przybywa jednak osób z dyplomem uczelni wyższej. Jak wynika z danych Eurostatu, udział młodych absolwentów studiów w tej grupie wiekowej w porównaniu z 2013 rokiem spada w Niemczech, Irlandii, Grecji, Słowacji i Hiszpanii, a w Czechach i Estonii stoi w miejscu.

W Polsce odsetek młodych z wykształceniem wyższym sięga 30,1 proc., do daje nam 11. miejsce w rankingu Eurostatu. Dla porównania, w 2006 roku dyplom wyższej uczelni miało w kieszeni tylko 15,5 proc. Polaków w wieku 20-29 lat. Wśród młodych coraz częściej pojawia się jednak pogląd, że wartość dyplomu wyższej uczelni na rynku pracy wyraźnie spada. Według badań CBOS, takie przekonanie deklaruje prawie 60 proc. Polaków.

Z Diagnozy Społecznej 2015 wynika, że stopa zwrotu ze zdobycia dyplomu magistra wynosi dziś jedynie 35,5 proc., czyli najmniej od 2009 r. W 2013 roku było to 40 proc. Najmniej opłaca się tytuł licencjata – stopa zwrotu to 5,5 proc. W przypadku doktoratu jest to 36,7 proc., przy czym w tym przypadku spadek wskaźnika jest największy i wynosi ponad 10 proc. wobec poprzedniego roku. Więcej o opłacalności wyższego wykształcenia przeczytasz tutaj.

2 Niechlubny tytuł europejskiego lidera pod względem stopy bezrobocia wśród młodych dzierży Grecja. W tym dotkniętym przez kryzys państwie, w 2014 roku bez pracy pozostawało tu ponad 44,3 proc. młodych w wieku 20-29 lat. Choć wskaźnik ten spadł z poziomu 47,4 proc. w 2013 roku, bezrobocie wciąż jest w Grecji ogromnym problemem i zmusza młodych, zdolnych Greków do emigracji. Jak wynika z szacunków Eurostatu, w latach 2009-2014 aż 20 281 wysoko wykwalifikowanych Greków szukała pracy za granicą. W latach prosperity przed kryzysem było to jedynie 2552 osób. Wysoka stopa bezrobocia mocno utrudnia zawodowy start także młodym mieszkańcom innych krajów południa Europy. W Hiszpanii bezrobocie w omawianej grupie wiekowej sięga 37 proc., we Włoszech – 30,4 proc., w Chorwacji – 29 proc., a na Cyprze – 28 proc.

W Polsce wskaźnik wynosi 15,8 proc. i jest nieznacznie niższy niż unijna średnia na poziomie 16,2 proc. Choć sytuacja na polskim rynku pracy coraz bardziej się poprawia, młodzi wciąż chcą emigrować z kraju – głównym powodem są zbyt niskie wynagrodzenia oferowane przez rodzimych pracodawców. Jak wynika z ostatniego raportu firmy Work Service , chęć zarobkowego wyjazdu z kraj deklaruje ponad 3 mln Polaków, z czego ponad połowa to ludzie do 34. roku życia.

Najniższe w Europie bezrobocie młodych w wieku 20-29 lat notuje się w Norwegii (5,3 proc.), wśród krajów UE – w Szwajcarii (6,3 proc.) i w Niemczech (6,3 proc.).

3 Czołówka europejskiego rankingu stopy bezrobocia długoterminowego wśród osób w wieku 20-29 lat prezentuje się podobnie jak w przypadku zwykłej stopy bezrobocia. Przypomnijmy, że o bezrobociu długoterminowym mówimy, gdy trwa ono dłużej niż 12 miesięcy.

Na podium państw z najwyższym wskaźnikiem znalazła się Grecja (29,8 proc. – ponad 4 razy tyle, co unijna średnia), Włochy (18 proc.) i Chorwacja (16,6 proc.). Tuż za nią plasuje się Hiszpania (16,4 proc.). Stopa bezrobocia długoterminowego wśród młodych Polaków w wieku 20-29 lat wynosi 5,8 proc. Podobne wskaźniki notuje się w Rumunii i Francji.

Bezrobocie długoterminowe wśród młodych jest zaś praktycznie niezauważalne w Norwegii (1 proc.) oraz w Austrii i Finlandii (po 1,4 proc.). Niskimi wskaźnikami (1,5 proc.) mogą też pochwalić się Dania, Luksemburg i Szwecja.

4 Najtrudniejsze warunki materialne wśród osób w wieku 20-29 lat panują w ogarniętej kryzysem Grecji. W 2013 roku (ostatnie dostępne dane Eurostatu) odsetek młodych z tej grupy wiekowej zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym sięgał 46,9 proc. Fatalna sytuacja panuje też w Bułgarii (45,1 proc.) Rumunii (43 proc.). Co ciekawe, na czwartym miejscu w zestawieniu uplasowała się Dania – udział młodych zagrożonych ubóstwem wynosi tu 40,7 proc.

Tak słaby wynik Danii w zestawieniu może zaskakiwać. Eksperci tłumaczą to jednak faktem, że młodzi Duńczycy bardzo szybko się usamodzielniają, a średni wiek wyprowadzki z rodzinnego domu to 21 lat. W państwach, w których młodzi są dłużej na utrzymaniu rodziców, ich zagrożenie ubóstwem jest mniejsze.

Według Eurostatu, na ryzyko ubóstwa i wykluczenia społecznego składają się trzy typy ryzyka: zagrożenie ubóstwem relatywnym, poważne zagrożenie niedostatkiem materialnym lub zamieszkiwanie w gospodarstwie domowym o bardzo niskiej intensywności pracy. Jako granicę ubóstwa w UE Eurostat przyjmuje 60 proc. ekwiwalentu średniego krajowego dochodu po transferach socjalnych w danym kraju. Jest to jednak bardzo relatywna wartość, ze względu na duże dysproporcje w poziomie rozwoju społeczno-ekonomicznego poszczególnych państw. Osoby uznawane za biedne w państwach bogatych, mogą być bowiem uważane za zamożne w państwach ubogich. Dane Eurostatu są więc tak naprawdę miarą nierówności dochodowych w różnych krajach.

Według statystyk Eurostatu, w Polsce ubóstwem lub wykluczeniem społecznym zagrożonych jest ok. 25,9 proc. osób w wieku od 20 do 29 lat – tyle samo, co na Litwie. Podobny odsetek notuje się we Francji i Szwecji (ok. 24 proc.). Ranking zamykają Czechy i Szwajcaria – odsetek młodych dwudziestolatków, którym grozi bieda sięga tu, odpowiednio – 15,2 i 14 proc.

Jak naprawdę wygląda bieda w Polsce? Czytaj więcej tutaj.

5 Do kategorii biednych pracujących zaliczani są ci, którzy uzyskują miesięczny dochód wynoszący maksymalnie 60 proc. mediany w swoim kraju. Według najświeższych danych GUS, średnia płaca w Polsce wynosi 4025 zł miesięcznie brutto, pracujący biedni to więc ci którzy zarabiają mniej niż 2 400 zł brutto, czyli ok. 1 700 zł na rękę.

Według danych Eurostatu, w całej Unii Europejskiej zagrożonych ubóstwem jest 9,2 proc. pracujących młodych w wieku 20-29 lat. Ponad dwa razy tyle notuje się w Rumunii. To właśnie ten kraj zajmuje pod względem tego wskaźnika niechlubne pierwsze miejsce w Europie. Na drugim miejscu plasuje się Norwegia (16,5 proc.), a na trzecim – Grecja (14,4 proc.).

W Polsce ubóstwem zagrożonych jest 8,4 proc. młodych w wieku 20-29 lat, którzy co prawda mają pracę, ale jest ona tak słabo płatna, że ciężko im związać koniec z końcem. Najniższy odsetek młodych pracujących, którym grozi ubóstwo, notuje się na Słowacji (2,8 proc.) oraz w Czechach (2,5 proc.). Więcej o pracujących biednych w Polsce przeczytasz tutaj.

6 52,5 proc. osób w wieku 20-29 lat w Polsce jest zatrudnionych na umowach terminowych. W żadnym innym kraju Europy tak duży odsetek młodych nie pracuje na tzw. śmieciówkach. Tuż za nami plasuje się Hiszpania (51,4 proc.), Słowenia (47,9 proc.) i Portugalia (47,5 proc.). Na umowach terminowych pracuje ponad 40 proc. młodych Włochów i Holendrów. To dużo w porównaniu z unijną średnią, która wynosi 29,3 proc.

Na drugim końcu zestawienia znajduje się Rumunia – odsetek młodych zatrudnionych na śmieciówkach sięga tu zaledwie 3,7 proc. W Rumunii praktycznie wszystkie kontrakty podpisywane z pracownikami to umowy o pracę na czas nieokreślony. Wyjątkami są umowy na zastępstwo czy też umowy na prace sezonowe. W rumuńskim prawie nie istnieją umowy zlecenie czy umowy o dzieło.

Umowy o pracę są też dominującą formą zatrudnienia u naszych bałtyckich sąsiadów – w Estonii, na Łotwie i Litwie. Odsetek śmieciówek wśród pracowników w wieku 20-29 lat wynosi tu – odpowiednio – 5,9 proc., 4,8 proc. oraz 4,4 proc.

7 26 lat – to właśnie w takim wieku są zwykle młodzi Europejczycy, gdy decydują się na wyprowadzkę z rodzinnego domu. Nasz kontynent jest pod tym względem bardzo mocno zróżnicowany, ponieważ wiek usamodzielnienia się zależy nie tylko od poziomu zamożności danego kraju, ale także w dużej mierze od uwarunkowań kulturowych. Najdłużej na garnuszku rodziców żyją mieszkańcy Chorwacji, Słowacji, Malty i Włoch. W tych państwach młodzi „idą na swoje” dopiero po 30 roku życia. Na drugim końcu zestawienia znajdują się Skandynawowie. Absolutnym rekordzistą pod tym względem jest Szwecja. Tutaj młodzi zaczynają mieszkań samodzielnie już w wieku 20 lat.

„Po pierwsze jest to duży kraj o niskiej gęstości zaludnienia. W efekcie odległości mogą być na tyle duże, że spora część ludzi młodych już w wieku kilkunastu lat wyprowadza się z domu rodzinnego, aby kontynuować naukę w większych miastach. Nie bez znaczenia jest też wychowanie i kultura, które za standard uznają szybkie usamodzielnianie się, a model ten wspierają darmowe szkolnictwo i system stypendiów” – tłumaczy Bartosz Turek, analityk Lions Bank.

W Danii i Finlandii wiek wyprowadzki z rodzinnego domu to 21 lat, a w Holandii, Francji i Niemczech – niewiele ponad 23 lata. Polacy podejmują decyzję o samodzielnym mieszkaniu średnio w wieku 28 lat, są więc o dwa lata starsi niż unijna średnia.

„Nie powinno dziwić, że wydłuża się okres usamodzielnienia się skoro zgodnie z szacunkami Lion’s Banku miesięczna rata za przeciętne 2-pokojowe mieszkanie w jednym z 10 największych miast w Polsce wynosi 916 zł, a na najem podobnego lokum wydać należy średnio około 400 zł więcej” – dodaje Bartosz Turek.

8 Według ostatnich dostępnych danych Eurostatu, w 2013 roku w całej Unii Europejskiej 13,8 proc. osób w wieku 20-29 lat odczuwało przeciążenie wydatkami mieszkaniowymi. Oznacza to, że na wydatki związane z opłaceniem i utrzymaniem mieszkania przeznaczali co najmniej 40 proc. swoich dochodów rozporządzalnych. Najwyższy wskaźnik przeciążenia wydatkami mieszkaniowymi wśród młodych notuje się w Grecji - aż 45,1 proc. dwudziestolatków przeznacza niemal połowę swojego dochodu na mieszkanie. Tutaj też wydatki młodych na mieszkanie wzrosły w ciągu roku najmocniej ze wszystkich analizowanych krajów. Na drugim miejscu pod względem wskaźnika przeciążenia wydatkami mieszkaniowymi plasuje się Dania (39,2 proc.), a na trzecim Norwegia (24,8 proc.). W najlepszej sytuacji są pod tym względem młodzi mieszkańcy Cypru i Malty – wskaźnik przeciążenia wydatkami mieszkaniowymi wynosi tu – odpowiednio – 3,4 proc. i 2,2 proc. W tym ostatnim kraju aż 76 proc. młodych w wieku 20-29 lat mieszka z rodzicami, być może dlatego wydatki mieszkaniowe nie są dla nich tak dużym problemem.

W Polsce wydatki mieszkaniowe są szczególnym ciężarem dla 10,3 proc. młodych. Plasuje to nasz kraj w środku europejskiej stawki. "Na koszty utrzymania mieszkania składają się m.in. koszty eksploatacyjne, wywóz śmieci, kanalizacji, energii i wody. Na podstawie tempa wzrostu cen można szacować, że dziś na utrzymanie mieszkania czteroosobowa rodzina wydaje 889,3 zł. Wynik ten jest niższy niż sierpniowy, a w perspektywie ostatnich 12 miesięcy podniósł się o skromne 4,4 zł. Warto w tym miejscu zauważyć, że w dłuższym terminie koszt utrzymania nieruchomości rośnie przeważnie znacznie szybciej niż inflacja. Na przykład przez ostatnie 5 lat rachunki związane z mieszkaniem rosły dwa razy szybciej niż ogólny poziom cen"– czytamy w ostatnim komentarzu Lion’s House do danych GUS o deflacji w Polsce.