L4 po nowemu. Co z wyjazdami, pracą i kontrolami? Oto szczegóły projektu

System zwolnień lekarskich czekają rewolucyjne zmiany. Rządowy projekt zakłada wprowadzenie większej elastyczności w korzystaniu z L4 – w tym możliwość podejmowania niektórych aktywności zarobkowych i codziennych, nawet w czasie trwania zwolnienia. Choć nowelizacja może rozwiązać część problemów, takich jak zamrożenie jednoosobowych firm w czasie choroby, wywołuje też poważne kontrowersje. Pracodawcy i eksperci rynku pracy alarmują, że liberalizacja przepisów może sprzyjać patologiom i wyłudzeniom świadczeń.

L4 po nowemu. Co z wyjazdami, pracą i kontrolami? Szczegóły projektu

Projekt reformy opiera się na ustawie o świadczeniach z tytułu choroby oraz Kodeksie pracy. Celem zmian jest przystosowanie przepisów do dzisiejszych realiów – zarówno zawodowych, jak i społecznych. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej tłumaczy, że obecne regulacje są zbyt sztywne i nie pozwalają pracownikom na podejmowanie nawet podstawowych czynności. Nowe przepisy mają wejść w życie najwcześniej w drugiej połowie 2025 roku.

Zakres reformy obejmuje m.in.:

• możliwość wykonywania incydentalnych czynności zawodowych, np. podpisanie faktur,
• usprawiedliwienie nieobecności w miejscu zamieszkania podczas kontroli ZUS,
• prawo do przebywania za granicą w czasie choroby – za zgodą lekarza,
• L4 obowiązujące tylko u jednego pracodawcy w przypadku kilku umów,
• doprecyzowanie definicji „pracy zarobkowej” zakazanej podczas L4.

Co będzie można robić na zwolnieniu lekarskim?

Zgodnie z planowaną nowelizacją, zwolnienie lekarskie nie będzie już równoznaczne z całkowitą nieaktywnością. Ustawodawca przewiduje, że osoba przebywająca na L4 będzie mogła wyjść do apteki, zrobić zakupy, czy odebrać dziecko ze szkoły – o ile będą to „czynności incydentalne wynikające z istotnych okoliczności”. Istotna zmiana dotyczy również przedsiębiorców: incydentalne działania, jak podpisanie dokumentów, nie pozbawią ich prawa do zasiłku.

W świetle nowych zasad dopuszczalne będą m.in.:

• wyjście do sklepu po podstawowe produkty,
• udanie się na zabieg medyczny,
• krótkie wyjście na pocztę czy do apteki,
• podpisanie kluczowych dokumentów firmowych.

Wyjazd za granicę na zwolnieniu lekarskim - to się zmieni

Nowelizacja nie pozwala na wyjazdy urlopowe w czasie zwolnienia, ale dopuszcza pobyt poza granicami Polski w określonych przypadkach. Chodzi przede wszystkim o leczenie za granicą lub przebywanie pod opieką bliskich mieszkających poza krajem. Warunkiem będzie pozytywna opinia lekarza oraz uzasadnienie celu wyjazdu.

Legalne przypadki wyjazdu na L4 to np.:

• leczenie lub rehabilitacja w zagranicznej placówce,
• opieka rodziny mieszkającej na stałe poza granicą,
• podróż związana z czynnościami wspierającymi proces zdrowienia.

Jedno zwolnienie – jeden pracodawca: ważna zmiana dla etatowców

Największą zmianą może okazać się możliwość korzystania z L4 tylko u jednego pracodawcy w sytuacji, gdy pracownik zatrudniony jest u kilku. Jeżeli dana choroba nie wyklucza wszystkich rodzajów pracy, zatrudniony będzie mógł zdecydować, którą z prac może wykonywać mimo choroby. Takie podejście ma odzwierciedlać orzecznictwo sądów i odpowiadać na potrzeby osób wykonujących różne zawody w ramach kilku umów.

Przykład:

• Pracownik złamał nogę – nie może pracować jako fotograf, ale może jako grafik komputerowy.
• Ma L4 tylko w jednej firmie – w drugiej może legalnie wykonywać obowiązki.

Eksperci alarmują: zmiany w L4 to droga do nadużyć

Zmiany budzą niepokój wśród ekspertów rynku pracy. Ich zdaniem nowe przepisy mogą prowadzić do wzrostu patologii w korzystaniu ze zwolnień lekarskich. Już teraz system generuje ogromne straty – w 2023 roku Polacy spędzili 240 mln dni na L4, a tylko ZUS zakwestionował świadczenia na ponad 52 mln zł. Według Mikołaja Zająca z firmy Conperio, prawdziwa skala nadużyć jest znacznie większa, ponieważ kontrole obejmują znikomy odsetek zwolnień.

Dane wskazują, że:

• 34% kontroli L4 przeprowadzonych przez Conperio wykazało nieprawidłowości,
• najwięcej nadużyć występuje w branży logistycznej i motoryzacyjnej,
• rośnie liczba jednodniowych zwolnień – zwłaszcza w piątki i poniedziałki.

Jak nowe przepisy wpłyną na relacje pracownik–pracodawca?

Zmiana filozofii podejścia do zwolnień lekarskich – z kontroli na zaufanie – może istotnie wpłynąć na relacje między stronami stosunku pracy. Pracodawcy, pozbawieni części możliwości sprawdzania rzeczywistego przebiegu L4, mogą czuć się mniej komfortowo, zwłaszcza w sektorach o dużym poziomie absencji. Z drugiej strony, dla wielu pracowników reforma może oznaczać wzmocnienie poczucia autonomii i zaufania. Eksperci zwracają jednak uwagę, że konieczne będzie wypracowanie nowych zasad wewnętrznej polityki firm – w tym np. wdrożenie procedur zgłaszania dopuszczalnych aktywności podczas zwolnienia czy stworzenie jasnych reguł komunikacji z pracodawcą.

Czego nadal nie wolno robić na zwolnieniu lekarskim?

Choć projekt ustawy zakłada większą elastyczność w korzystaniu ze zwolnień lekarskich, istnieje szereg czynności, które pozostaną zakazane i mogą skutkować utratą prawa do świadczenia chorobowego. Zgodnie z aktualnymi interpretacjami i orzecznictwem ZUS oraz sądów, do takich działań zaliczają się m.in.:

• wyjazdy turystyczne i wypoczynkowe bez uzasadnienia medycznego,
• prowadzenie działalności gospodarczej w pełnym wymiarze,
• wykonywanie pracy fizycznej w innym miejscu zatrudnienia,
• uczestnictwo w imprezach masowych, wydarzeniach sportowych lub towarzyskich,
• nadużywanie zwolnienia w celu przedłużenia urlopu lub unikania obowiązków służbowych.

Każdy przypadek może być oceniany indywidualnie, jednak podstawowym kryterium jest to, czy dana aktywność jest zgodna z celem leczenia i nie przedłuża procesu rekonwalescencji. W razie wątpliwości lekarz orzecznik ZUS może podjąć decyzję o odebraniu zasiłku chorobowego.

Nowe L4 rozwiąże problemy, czy stworzy nowe?

Reforma zwolnień lekarskich ma szansę dostosować prawo pracy do zmieniającego się świata. Pracownicy zyskają więcej swobody, a przedsiębiorcy – możliwość funkcjonowania mimo choroby. Jednak nieprecyzyjne zapisy mogą stać się furtką do wyłudzeń i pogłębić problemy z systemem zasiłków chorobowych. Kluczowe będzie zatem stworzenie jasnych wytycznych, skutecznych mechanizmów kontrolnych i edukacja wszystkich stron stosunku pracy.