rozwiń >

Podatki i składki przy umowie o pracę

Niezależnie od formy zatrudnienia – czy jest to umowa o pracę, czy kontrakt B2B – podatki i składki trzeba płacić. Różni się jednak ich konstrukcja oraz to, kto i w jakiej wysokości je finansuje.

Zgodnie z art. 25 Kodeksu pracy wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje umów o pracę:

  • na okres próbny,
  • na czas określony,
  • na czas nieokreślony.

Dzieli się je na umowy terminowe (próbna, na czas określony, na zastępstwo) oraz bezterminowe (na czas nieokreślony).

Umowa o pracę zapewnia pracownikowi najwyższy poziom bezpieczeństwa prawnego, ale jednocześnie wiąże się z największym obciążeniem składkowo-podatkowym. Z wynagrodzenia brutto pracownika potrącane są m.in.:

Składki społeczne finansowane przez pracownika:

  • emerytalna – 9,76%,
  • rentowa – 1,50%,
  • chorobowa – 2,45%,
  • zdrowotna – 9%.

Zaliczka na podatek dochodowy – według stawki 12% lub 32%, przy czym niektórzy pracownicy korzystają ze zwolnienia (np. ulga dla młodych).

Wpłata do PPK (jeśli pracownik do niej przystąpi):

  • 2% wpłaty podstawowej,
  • do 2% wpłaty dodatkowej.

Drugi próg podatkowy – kiedy zaczyna boleć?

Drugi próg podatkowy to moment, w którym stawka PIT wzrasta z 12% do 32%. Obecnie obowiązuje po przekroczeniu 120 tys. zł dochodu rocznie. Warto zaznaczyć, że wyższym podatkiem objęta jest wyłącznie nadwyżka ponad tę kwotę, a nie cały dochód.

Do drugiego progu „wpadają” w praktyce osoby zarabiające ponad 10 tys. zł miesięcznie. Bywa to szczególnie frustrujące dla pracowników rozliczających się wspólnie z małżonkiem lub posiadających dzieci – faktyczny dochód na członka rodziny jest w takich przypadkach znacznie niższy.

Aby uniknąć zbyt wysokich miesięcznych zaliczek, pracownik może złożyć u pracodawcy formularz PIT-2. Pozwala on otrzymywać wyższe wynagrodzenie na bieżąco, choć przy indywidualnym rozliczeniu rocznym może to oznaczać konieczność dopłaty podatku.

Kwota wolna od podatku – co to jest i ile wynosi?

Kwota wolna od podatku to część dochodu, od której nie trzeba płacić PIT. Przysługuje jedynie osobom rozliczającym się według skali podatkowej (12% i 32%). Ma szczególnie duże znaczenie przy rozliczeniu rocznym, ponieważ realnie wpływa na wysokość podatku do zapłaty. Obecnie, kwota wolna wynosi 30 000 zł.

B2B czy umowa o pracę? Czy pracownicy etatowi faktycznie mają gorzej?

Taki zarzut pojawia się w petycji obywatelskiej rozpatrywanej w Sejmie. Zdaniem jej autora obecny system podatkowy tworzy „fundamentalną niesprawiedliwość” między osobami wykonującymi tę samą pracę, lecz w różnej formie prawnej.

Jako przykłady różnic, wnioskodawca podaje:

Podatek PIT

  • Umowa o pracę: tylko skala 12%/32%.
  • B2B: wybór między skalą, 19% liniowym a ryczałtem 5,5–17%.

Składki ZUS

  • Umowa o pracę: pełne składki pracownika (13,71%) + pełne składki pracodawcy (20,39%).
  • B2B: ulga na start (0 zł przez 6 miesięcy), mały ZUS przez kolejne 24 miesiące, pełne składki dopiero później.

Składka zdrowotna

  • Umowa o pracę: zawsze 9% od podstawy.
  • B2B: 4,9% od dochodu lub składka ryczałtowa zależna od przychodu.

Różnice w kwocie netto

Przy wynagrodzeniu 20 000 zł brutto:

  • pracownik etatowy otrzymuje ok. 13 687 zł netto,
  • osoba na B2B, przy równowartości kosztów pracodawcy (ok. 24 120 zł), może zarobić ok. 20 240 zł netto.

Różnica: ok. 6 550 zł miesięcznie, czyli ponad 78 000 zł rocznie.

Zdaniem autora petycji prowadzi to do „pośredniego uprzywilejowania” samozatrudnienia i zmusza pracowników do rezygnacji z ochrony prawnej w zamian za wyższą wypłatę.

Nie 12%, lecz 10% podatku. Drugi próg wyżej – do 150 tys. Kwota wolna 60 tys.

W związku z powyższym, w petycji zaproponowano m.in.:

Nowe opcje podatkowe dla pracowników:

  • możliwość wyboru między skalą a podatkiem liniowym 19%,
  • zwiększenie kosztów uzyskania przychodu do 20% wynagrodzenia,
  • możliwość odliczania rzeczywistych kosztów pracy.

Reforma stawek podatkowych:

  • obniżenie pierwszej stawki z 12% do 10%,
  • podwyższenie progu 32% z 120 tys. do 150 tys. zł,
  • zwiększenie kwoty wolnej do 60 tys. zł.

Zmiany w składkach:

  • dobrowolność składek społecznych dla najlepiej zarabiających,
  • możliwość deklarowania podstawy składek – tak jak przy działalności gospodarczej.

Okres przejściowy:

  • maksymalnie 12 miesięcy,
  • odpowiednie vacatio legis i dostosowanie systemów IT.

Autor petycji przekonuje, że proponowane reformy przyniosą znaczące korzyści społeczne, ekonomiczne i budżetowe – od większej sprawiedliwości podatkowej i wzrostu dochodów pracowników, po stabilizację rynku pracy i ograniczenie fikcyjnego samozatrudnienia. Mają też, jego zdaniem, wzmocnić finanse publiczne poprzez zwiększenie wpływów podatkowych i poprawę stabilności systemu emerytalnego. Uzasadniając postulaty, autor powołuje się wprost na naruszenie konstytucyjnych zasad równości wobec prawa (art. 32) oraz proporcjonalności obciążeń (art. 84).

Innego zdania są eksperci z Biura Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji

Biuro zwraca uwagę, że Konstytucja daje ustawodawcy szeroką swobodę w kształtowaniu prawa podatkowego. Nie można zatem odmówić mu prawa do różnicowania obciążeń w zależności od źródła przychodów. Eksperci podkreślają również, że autor petycji pominął kluczową kwestię: definicję źródeł przychodu w ustawie o PIT, która przesądza o sposobie opodatkowania danej umowy.

Co istotne, przepisy – według Biura – są wystarczająco precyzyjne. Problem leży raczej w ich stosowaniu, zarówno przez podatników, jak i organy podatkowe. Organy te mają bowiem narzędzia pozwalające ustalić faktyczny charakter umowy i prawidłowo określić należny podatek.

Umowa o pracę a zatrudnienie B2B. Problem istnieje, ale leży gdzie indziej

Biuro nie zgadza się z tezą o „fundamentalnej niesprawiedliwości”. Wskazuje, że to nie sam system podatkowy generuje nierówne traktowanie, lecz praktyka – w szczególności masowe, często nieuzasadnione samozatrudnienie.

Z tego powodu rekomenduje rozważenie skierowania do premiera dezyderatu dotyczącego sposobów przeciwdziałania negatywnym skutkom samozatrudnienia.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 2025 poz. 163)

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 2025 poz. 277)

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.)