"Ścieżka pokryzysowych wydatków może przetestować adekwatność stabilizującej reguły wydatkowej. Ostatnie zmiany reguły umożliwiające antykryzysowe wydatki oraz ustanowienie warunków (w ramach reguły – PAP) dla jej normalizacji w zależności od osiągnięć gospodarczych są właściwe. Biorąc pod uwagę drugą falę pandemii, przeniesienie części antykryzysowych wydatków (na 2021 r. – PAP) może zostać wykorzystane na dodatkowe wsparcie fiskalne w celu ożywienia. Taka dodatkowa przestrzeń fiskalna nie powinna jednak być wykorzystana na finansowanie nowych, stałych programów socjalnych, niezwiązanych z kryzysem i trudnych do wycofania” – napisano.
„Powrót do regularnej ścieżki wydatkowej mógłby implikować mocną konsolidację fiskalną w 2022 r., co prawdopodobnie skutkowałoby podjęciem nowych działań w celu uniknięcia takiego scenariusza, w tym dalszej modyfikacji reguły wyjścia (określającej powrót do kształtu reguły sprzed pandemii – PAP). Zmiany zakresu oraz prawne modyfikacje mogłyby jednak osłabić wiarygodność reguły wydatkowej. Biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia, można byłoby rozważyć szerszy przegląd oraz przebudowę reguły, by rozszerzyć jej kompletność, przy zachowaniu elastyczności. Zrównoważony charakter reguły mógłby zostać w dalszym stopniu wzmocniony poprzez jej zakotwiczenie w mocnych średnioterminowych ramach fiskalnych” – dodano.
W związku z epidemią COVID-19 wprowadzono przepisy, które rozszerzają katalog zdarzeń wyłączających stosowanie SRW o stan epidemii. Określają one także dodatkowe warunki zastosowania „klauzuli wyjścia” oraz automatyczny mechanizm powrotu do pierwotnej ścieżki SRW, po zakończeniu stanu epidemii. Rozwiązanie to umożliwia wsparcie gospodarki dodatkowymi środkami i skuteczne przeciwdziałanie epidemii oraz jej skutkom gospodarczym.
Mając na uwadze m.in. aktualne prognozy makroekonomiczne zakłada się, że powrót do stosowania SRW nastąpi w ciągu 2 lat.
MFW podał, że rozwiązania dotyczące SRW są spójne z zaleceniami instytucji europejskich.
MFW: Polska ma dużą przestrzeń fiskalną, ważne wsparcie dla sektorów pośrednio dotkniętych pandemią
"Istnieje znacząca przestrzeń fiskalna na dodatkowe dyskrecjonalne wsparcie fiskalne. Polska weszła w pandemię ze znaczącymi buforami fiskalnymi. Abstrahując od reguł fiskalnych, brak obaw o zrównoważenie fiskalne w połączeniu z niskimi kosztami finansowania sugeruje brak znaczących ograniczeń dla dodatkowych, tymczasowych działań (pomocowych – PAP)” – napisano.
MFW dodał, że krajowe reguły fiskalne, zwłaszcza 60-proc. konstytucyjny limit zadłużenia, narzucają pewne ograniczenia, ale ponieważ część wydatków kryzysowych zostało umiejscowionych poza budżetem centralnym jest dodatkowa przestrzeń wydatkowa w ramach krajowych limitów długu.
“Władze powinny kontynuować wykorzystanie dostępnej znaczącej przestrzeni fiskalnej do wspierania gospodarki, według jej potrzeb, w trakcie pandemii. Obniżenie długu publicznego w ostatnich latach sprawiło, że rząd wszedł w kryzys dobrze przygotowany, a zwiększenie wsparcia fiskalnego w trakcie drugiej fali pandemii jest dobrze widziane. By zminimalizować +blizny+ po pandemii, programy wsparcia powinny być raczej bardziej przezornie nastawione na zapewnienie szeroko zakrojonego wsparcia sektorowego" - napisano.
Dodatkowe wsparcie dla służby zdrowia i narażonych na skutki kryzysu gospdarstw domowych powinno być kontynuowane.
"W średnim terminie deficyt fiskalny powinien być stopniowo ograniczany, by zwiększyć bufory fiskalne na wypadek nieprzewidywalnych szoków i widocznych na horyzoncie długoterminowych presji budżetowych. Tempo ewentualnej konsolidacji powinno być określone, gdy odbudowa gospodarki będzie już dobrze ugruntowana, a sama konsolidacja powinna zależeć od siły ożywienia” – napisano w raporcie.
Ukieronkowane wsparcie fiskalne przeciwdziałajace skutkom kolejnych fal epidemii powinno być na tyle elastyczne, by wspierać także sektory pośrednio dotkniętych pandemią – ocenia MFW.
“Ukierunkowane dodatkowe wsparcie dla sektorów najmocniej dotkniętych drugą falą restrykcji epidemicznych może prowadzić do bardziej efektywnego wykorzystania zasobów publicznych. Takie podejście niesie jednak ryzyko pozostawienia bez pomocy niektórych firm, które są powiązane z sektorami bezpośrednio dotkniętymi pandemią, więc należałoby zapewnić wsparcie również dla innych firm, które mają problemy” – napisano.
„Przy posiadaniu przestrzeni fiskalnej oraz przy sprzyjających perspektywach na dostępność szczepionek w 2021 r., w celu minimalizacji +blizn+ gospodarczych kolejne programy pomocowe powinny pozostać elastyczne na tyle, by w razie potrzeby zapewnić wsparcie nie tylko wąskiemu zestawowi sektorów" - dodano.
MFW uważa, że wraz z zanikiem pandemii i ugruntowaniem się ożywienia, polityka powinna ewoluować w stronę wspierania przekwalifikowania się pracowników, ułatwiania przechodzenia do nowych zawodów oraz wdrażania rozwiązań stymulujących inwestycje oraz przyspieszających restrukturyzację, likwidację i zakładanie firm.
MFW prognozuje, że deficyt sektora general government w Polsce w 2021 r. spadnie do 5,1 proc. PKB z 8,4 proc. w 2020 r., a w średnim terminie ustabiluzuje się na poziomie ok. 3,25 proc.
“W średnim terminie deficyt sektora powinien stopniowo obniżać się wraz z postępującą odbudową gospodarki. W świetle obecnie prowadzonej polityki deficyt sektora ustabilizuje się w okolicy 3,25 proc. PKB. Ocenia się, że zadłużenie jest zrównoważone, choć może stabilnie rosnąć w średnim terminie w przypadku wystąpienia różnych scenariuszy szokowych” – napisał MFW.
Zdaniem Funduszu, nawet w negatywnym scenariuszu gospodarczym Polska ma przestrzeń fiskalną, by odłożyć w czasie konsolidację finansów publicznych, co pozwoliłoby uniknąć hamulca fiskalnego (fiscal drag).
W raporcie MFW przedstawił szczegóły prognoz dotyczących dynamiki PKB Polski w najbliższych latach. W styczniu MFW podtrzymał prognozy z listopada, zakładające, że wzrost gospodarczy w Polsce w 2021 r. wyniesie 2,7 proc., a w 2022 r. 5,1 proc., przy osiągnięciu poziomu PKB sprzed pandemii w IV kw. 2021 r.
Fundusz konserwatywnie zakłada zerową dynamikę PKB w pierwszym kwartale 2021 roku z uwagi na utrzymywanie pandemicznych restrykcji, a od drugiego kwartału spodziewa się odbicia aktywności, wraz z rosnącą dostępnością szczepionek.
W latach 2023-25 MFW średnie tempo wzrostu gospodarczego ocenia na ok. 3,25 proc. Z uwagi na trwałe straty poniesione przez gospodarkę przez pandemię poziom PKB będzie o 2,5 pkt. proc. niższy w 2025 r. w porównaniu do trajektorii PKB sprzed pandemii.
MFW wskazuje na historycznie dużą niepewność dotyczącą perspektyw dla koniunktury, w związku z czym rekomenduje polskim władzom „czujność i elastyczność” w obszarze publicznej opieki zdrowotnej i wsparcia dla gospodarki.
Według MFW środki z unijnego Funduszu Odbudowy dają sposobność na zwiększenie w Polsce inwestycji publicznych wspierających cyfryzację oraz zieloną modernizację gospodarki.
MFW zakłada, że dystrybucja finansowania z EU Next Generation Fund przebiegać będzie w latach 2021-23, a ich pełne wydatkowanie zakończy się dopiero w 2024 r., z kumulacją w latach 2022-23.
“Zakładamy, że połowa środków zostanie wydatkowana przez sektor rządowy i samorządowy, a 25 proc. zostanie przeznaczona na wydatki kapitałowe, które i tak zostałyby poniesione nawet bez dostępności nowych środków UE, co skutkować będzie proporcjonalnie niewielką redukcją deficytu sektora” – napisano.
MFW szacuje, że pandemiczne środki UE podbiją tempo wzrostu PKB Polski w 2021 r. o 0,3 pkt. proc. w porównaniu do poprzedniej rundy prognostycznej Funduszu, a w 2022 r. o 0,8 pkt. proc.
Z kolei poziom PKB w 2023 r. z uwagi na dostępność nowego finansowania UE będzie o 1,3 proc. wyższy wobec poprzednich prognoz MFW.
MFW: podatek bankowy w Polsce do zmiany, banki powinny być aktywne ws. ugód na kredyty FX
Polska powinna zmienić zasady naliczania podatku bankowego, a banki powinny aktywnie działać w kierunku zawierania dobrowolnych ugód rozwiązujących problemy z mieszkaniowymi kredytami FX – ocenił Międzynarodowy Fundusz Walutowy w raporcie po konsultacjach z rządem. Według MFW, banki komercyjne poradzą sobie ze wzrostem przeterminowanych zobowiązań po pandemii.
„Utrzymanie akcji kredytowej dla sektora prywatnego będzie kluczowe dla post-pandemicznej odbudowy. Zalane nadpłynnością banki znacząco zwiększyły stan posiadania obligacji rządowych, co odzwierciedla zacieśnienie warunków kredytowych i niski popyt na kredyt, ale wynika też z obowiązujących regulacji, które zwalniają obligacje rządowe z podatku bankowego. W celu wspierania akcji kredytowej w fazie ożywienia gospodarczego władze krajowe powinny przeprojektować podatek bankowy, by był on w mniejszym stopniu instrumentem zniekształcającym (działanie banków – PAP), np. wprowadzając quasi-VAT od zysków i wynagrodzeń banków” – napisano w raporcie.
W trakcie konsultacji z MFW przedstawiciele polskiego rządu wskazali, że niskie tempo akcji kredytowej w trakcie pandemii wynika ze słabego popytu na kredyt i dużej płynności w sektorze przedsiębiorstw, które posiadają na kontach środki z rządowych działań pomocowych. Jak podaje MFW, rząd nie planuje zmieniać obecnych uregulowań ws. podatku bankowego.
MFW rekomenduje sektorowi bankowego aktywne podejście do zawierania ugód ws. mieszkaniowych kredytów walutowych.
„Sektor jako całość będzie w stanie wygenerować adekwatne odpisy na walutowe kredyty mieszkaniowe z bieżących zysków. Ryzyka prawne są większym wyzwaniem dla niektórych małych i średnich banków, które mają dużą ekspozycję na kredyty hipoteczne FX. Choć te ryzyka są dobrze zidentyfikowane przez władze i same banki, obie grupy powinny pozostać czujne i ciągle dostosowywać strategię działania w ten sposób, by wyprzedzać możliwe skutki wyroków sądowych. W szczególności, banki powinny proaktywnie współpracować z kredytobiorcami i zawierać dobrowolne ugody rozwiązujące spory prawne” – napisano w raporcie.
Według MFW, banki komercyjne poradzą sobie ze wzrostem przeterminowanych zobowiązań po pandemii.
„Kryzys zwiększy skalę wyzwań, z jakimi mierzą się banki. Do tej pory jakość aktywów pogorszyła się jedynie nieznacznie (…). Patrząc w przyszłość, ryzyko kredytowe oraz odpisy na straty kredytowe prawdopodobnie się zwiększą. Większość banków może zaabsorbować znaczne straty w zw. z przeterminowanymi zobowiązaniami bez łamania wymogów kapitałowych. Wyższe odpisy oraz niższa marża odsetkowa zmniejszy już niskie zyski, prawdopodobnie będzie to problem dla banków spółdzielczych, które w większym stopniu polegają na dochodzie odsetkowym netto” – napisano.
MFW wskazuje, że banki spółdzielcze będą musiały w średnim terminie zmienić model biznesowy poprzez m.in. dalszą konsolidację.