Autorzy raportu instytutu WiseEuropa „Gonitwa za czasem. Dobre praktyki wdrażania a KPO” wychodzą z dwóch przesłanek. Po pierwsze, większość krajów Unii Europejskiej jest już mocno zaawansowana, jeśli chodzi o wypłatę pieniędzy z Funduszu Odbudowy. Część, jak: Chorwacja, Grecja czy Włochy, wnioskuje już wręcz o wypłatę drugiej transzy. Tymczasem Polska z powodu sporu o praworządność z Komisją Europejską załapała już spore opóźnienie, a fundusze będą dostępne najwczesniej w 2026 r. „Jest to problematyczne na wielu płaszczyznach, natomiast w kontekście KPO przyczynia się do ryzyka niewykorzystania przez Polskę środków z tego mechanizmu” - czytamy. A ponieważ czasu będzie mało, eksperci przeanalizowali, jak inni realizują krajowe plany odbudowy, by zebrać doświadczenia, które pozwolą nam szybko i sprawnie wydawać pieniądze, gdy już ruszy finansowanie.
Jako wzorzec eksperci WiseEuropa wskazują Danię z rozwiniętym systemem nadzoru i audytu. Już w 2020 r. duński rząd powołał Zielone Forum Biznesowe składające się z przedstawicieli władz, przedsiębiorstw, związków zawodowych, naukowców oraz zielonych organizacji pozarządowych. Jego pierwotnym celem była szeroka konsultacja pomysłów, które potem złożyły się na KPO. Teraz może ono także zgłaszać rekomendacje dotyczące realizacji planu. Duńskie instytucje kontroli i audytu KPO to z jednej strony niezależne od rządu Narodowe Biuro Kontroli, czyli duński odpowiednik Najwyższej Izby Kontroli, a z drugiej - podległy resortowi finansów Urząd Kontroli i Nadzoru. Jak podkreśla WiseEuropa, na podstawie doświadczeń Kopenhagi warto zaangażować we wdrażanie KPO nie tylko stronę społeczną, lecz także zwiększyć mandat instytucji kontrolnych, takich jak NIK.
Jeśli chodzi o monitoring i zarządzanie KPO, wzorcowo wygląda wciągnięcie do tego systemu władz lokalnych w Belgii i we Włoszech. W tym ostatnim kraju najwyższy poziom to komitet sterujący ustanowiony przy rządzie, ale poza nim powstał też społeczny komitet konsultacyjny. Włoski model pozwala nie tylko koordynować działania, lecz także je konsultować, angażując w ten proces wszystkie zainteresowane strony. Tymczasem w Polsce powołanie podobnej instytucji, która miała działać najpóźniej od czerwca, kuleje. - Dużo się mówi o komitecie monitorującym, ale nabór do niego został odwołany. W przypadku Polski widać brak przeświadczenia o potrzebie nadzoru i audytu. Tymczasem Dania nie tylko angażuje w to odpowiedzialny resort, ale wręcz każde ministerstwo ma własny audyt. Tam każdy sprawdza każdego - podkreśla Maciej Sychowiec, jeden z autorów opracowania.
Reklama
Innym przywoływanym wzorem jest Hiszpania. - Hiszpańskie władze myślały z wyprzedzeniem, co zrobić, by stworzyć dobre warunki dla reform czy inwestycji z KPO. Rząd tego kraju wprowadził dekrety usuwające bariery administracyjne przy realizacji inwestycji czy tworzeniu partnerstwa publiczno-prywatnego - podkreśla Sychowiec. Wprowadzona została tam też nowa forma PPP w postaci strategicznych projektów na rzecz odbudowy i transformacji gospodarki. To projekty, które mają szczególne znaczenie dla wzrostu gospodarczego, konkurencyjności sektora lub całej gospodarki oraz innowacyjności. Mogą one liczyć na priorytet w przyznawaniu funduszy, choć nie oznacza to pomijania trybu przetargowego. Takie projekty otrzymują szybszą ścieżkę administracyjną, a ich realizatorzy mogą liczyć na pokrycie części kosztów przygotowań.
Raport zawiera także rekomendacje dla Polski. Chodzi o opracowanie szczegółowych zasad monitoringu projektów finansowanych z KPO i kontroli wydatkowania pieniędzy oraz przyspieszenie procedur. „W przypadku wnioskowania przez beneficjentów i realizacji inwestycji, w szczególności tych, które odpowiadają za wypełnienie kamieni milowych, wskazana jest eliminacja barier administracyjnych, takich jak czas rozpatrywania wniosku czy liczba wymaganych dokumentów” - postulują autorzy. Podkreślają także, że wdrażanie wielu inwestycji z KPO zależy od zaangażowania władz na poziomie lokalnym i regionalnym. ©℗
/>