Sejmowa komisja ds. petycji rozpatruje propozycje obniżenia stawki VAT od 2026 roku

Do sejmowej Komisji Petycji wpłynęła propozycja zmiany stawek vat od 1 stycznia 2026 roku. W petycji zaproponowano powrót do stawek podatku do towarów i usług, obowiązujących przed 1 stycznia 2011 r. – 22% dla stawki podstawowej oraz 7% dla stawki obniżonej – lub wprowadzenie nowych stawek, zgodnych z zakresem dopuszczonym przez prawo Unii Europejskiej.

Wnioskodawca – Fundacja Dobre Państwo, przypomina, że obecne, wyższe stawki VAT zostały wprowadzone tymczasowo. Pierwotnie podniesienie stawki VAT planowano tylko na dwa lata, w celu wyrwania się z nadmiernego zadłużenia państwa. Następna władza uzależniła powrót do stawek podstawowych od wskaźnika zadłużenia wyznaczonego na poziomie 43%. Wnioskodawca odwołuje się do państwowego długu publicznego (PDP) pomniejszonego o wartość gotówki, jaką Ministerstwo Finansów ma na swoich rachunkach, np. ze sprzedaży obligacji.

W budżecie na 2025 rok przedłużono koncept „tymczasowości”, ponieważ „państwo musi się zbroić ze względu na wojnę przy granicy”. Innymi słowy „póki płacimy na zbrojenia oraz póki obsługujemy KPO, stawki podwyższone nie zostaną przywrócone do podstawowych”.

Jak podkreśla Fundacja Dobre Państwo, bez zmiany podatków, w Polsce będą obowiązywały jedne z najwyższych, niekonkurencyjnych podatkówVAT, a trwać to będzie zgodnie z harmonogramem spłat pożyczek z UE – czyli kolejne ćwierć wieku.

Kolejny apel o przywrócenie stawki podatku VAT

Kancelaria Sejmu, zwróciła uwagę, że jest to już trzecia petycja skierowana do Sejmu X kadencji, dotycząca obniżenia stawek podatku od towarów i usług, której autorem jest Fundacja Dobre Państwo. W dwóch wcześniejszych przypadkach Komisja nie uwzględniła żądań zawartych w petycji.

Jak wyjaśnia Biuro Ekspertyz i Skutków Regulacji Sejmu, podstawowa stawka podatku od towarów i usług od momentu jego wprowadzenia w Polsce (5 lipca 1993 r.) wynosiła 22%, a stawka obniżona – 7%. Poziom tych stawek został ustalony tak, aby wpływy z nowego podatku były porównywalne z wpływami z dotychczasowego podatku obrotowego (z wyłączeniem wpływów z akcyzy).

Te same stawki przyjęto w obecnie obowiązującej ustawie z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Z dniem 1 stycznia 2011 r. zostały one jednak podniesione o 1 punkt procentowy (do 23% i 8%). Zmiana ta miała mieć charakter tymczasowy.

Ustawa z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726) uzależniła jednak powrót do wcześniejszych stawek od relacji długu publicznego do PKB, jednocześnie wprowadzając możliwość dalszego ich podnoszenia.

Dlaczego Sejm przedłuża wyższe stawki VAT?

Pierwsze przedłużenie obowiązywania podwyższonych stawek VAT (2013 rok) na kolejne lata, uzasadniano koniecznością ochrony „zagrożonej równowagi budżetowej, stanowiącej samoistną wartość konstytucyjną, od której zależy zdolność państwa do działania i realizacji jego zadań”.

Decyzję o ich utrzymaniu od 1 stycznia 2019 r. motywowano koniecznością zapewnienia stabilności finansów publicznych. Z kolei przedłużenie stosowania podwyższonych stawek od 1 stycznia 2021 r. uzasadniono wybuchem epidemii COVID-19, która – jak podano w uzasadnieniu rządowego projektu – stanowiła zagrożenie dla wzrostu gospodarczego i kondycji finansów publicznych.

Obecnie okres obowiązywania podwyższonych stawek został powiązany z poziomem wydatków na obronność. Stawki te (23% – podstawowa, 8% – obniżona) obowiązują od 1 stycznia 2024 r. do końca roku, w którym suma wydatków określonych w art. 40 ust. 1 pkt 2 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny przekroczy 3% wartości PKB.

Podatek VAT a budżet państwa i prawo unijne

Kancelaria Sejmu podkreśliła, że o ile wcześniej, ustawodawca kierował się przede wszystkim koniecznością zapewnienia, by wpływy z tego podatku nie były niższe niż wpływy z likwidowanego podatku obrotowego, to od 2011 roku na wysokość stawek VAT zaczęły wpływaćczynniki makroekonomiczne, kondycja finansów publicznych oraz potrzeba finansowania określonych wydatków. To właśnie ten ostatni czynnik przesądził o utrzymaniu podwyższonych stawek VAT od 2023 roku.

Kancelaria Sejmu powołuje się również na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, który wskazał, że równowaga finansów publicznych stanowi wartość chronioną konstytucyjnie. Wynika to z całokształtu regulacji zawartych w rozdziale X Konstytucji, w szczególności z art. 216 i 220 -0 dotyczących gospodarki finansowej, a także z art. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli. Ustalanie jej wysokości – również w przypadku podatku od towarów i usług – należy do kompetencji Rady Ministrów, odpowiedzialnej za przygotowanie i wykonanie budżetu państwa, oraz Sejmu jako organu ustawodawczego, któremu – jak podkreśla Trybunał Konstytucyjny – przysługuje swoboda w kształtowaniu systemu podatkowego.

Ustawodawca dysponuje w tym zakresie możliwością wyboru spośród różnych konstrukcji zobowiązań podatkowych, realizujących w rozmaity sposób politykę gospodarczą państwa, której konkretnym wyrazem jest polityka podatkowa.

Kancelaria Sejmu odniosła się również do postulatu domagania się ustalenia stawek VAT „w ramach palety możliwości dopuszczonych dla państw w UE”. Jak podkreśla Biuro Ekspertyz Kancelarii podatek ten jest harmonizowany na poziomie Unii Europejskiej, zgodnie z art. 113 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TfUE). Oznacza to, że wysokość stawek VAT w państwach członkowskich może być ustalana wyłącznie w granicach przewidzianych przez unijne dyrektywy.

Zgodnie z art. 98 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE, państwa członkowskie mogą stosować maksymalnie dwie stawki obniżone. Stawki te muszą wynosić co najmniej 5% podstawy opodatkowania i mogą być stosowane wyłącznie do towarów i usług wymienionych w załączniku III do dyrektywy VAT (m.in. żywność, woda, produkty farmaceutyczne, sprzęt medyczny itd.).

Jak podkreśla Kancelaria Sejmu, wnioskodawca nie określił w petycji ani proponowanej wysokości stawki podstawowej, ani tego, które towary i usługi powinny być objęte stawkami obniżonymi, ani jakie miałyby być ich poziomy. Uniemożliwia to w praktyce merytoryczne odniesienie się do tej części petycji – tym bardziej że obecnie obowiązujące stawki podatku od towarów i usług są zgodne z wymogami określonymi w dyrektywie VAT.

Sejm odrzuca petycję – VAT pozostaje bez zmian

Mając na uwadze, że była to już trzecia petycja złożona przez ten sam podmiot, sejmowa komisja zaproponowała pozostawienie jej bez rozpatrzenia. W uzasadnieniu wskazano dodatkowo, że podobne lub wyższe stawki VAT obowiązują w innych państwach Unii Europejskiej – m.in. w Irlandii, Portugalii, Grecji, Danii i Chorwacji (25%) oraz na Węgrzech (27%).

Określenie poziomu stawek podatkowych w poszczególnych daninach publicznych, w tym w podatku od towarów i usług, należy do kompetencji Rady Ministrów – odpowiedzialnej za przygotowanie projektu budżetu państwa i jego wykonanie – oraz Sejmu jako władzy ustawodawczej.

Podkreślono również, że ze względu na znaczenie, jakie podatek od towarów i usług odgrywa w systemie dochodów publicznych, wprowadzanie zmian w jego konstrukcji w trybie petycyjnym należy uznać za niedopuszczalne.