Mobilizacja wojskowa to procedura, dzięki której państwo może wzywać obywateli do czynnej służby wojskowej w sytuacji realnego zagrożenia bezpieczeństwa kraju. Jej zakres zależy od decyzji władz, gdyż może obejmować całe terytorium Polski lub tylko wybrane regiony, jednostki wojskowe czy grupy zawodowe. Celem mobilizacji jest przygotowanie państwa do obrony w sytuacjach kryzysowych, w tym w przypadku konfliktu zbrojnego. Podstawą jej przeprowadzenia są przepisy prawa, które określają, kto i w jakiej kolejności powinien zostać powołany do służby.

Polacy dostają listy polecone z wojska. Czym jest karta mobilizacyjna?

Definicję karty mobilizacyjnej w Polsce reguluje Ustawa o obronie Ojczyzny z 11 marca 2022 roku. Zgodnie z tymi przepisami to dokument potwierdzający wyznaczenie w czasie pokoju na określone w etacie jednostki wojskowej stanowisko służbowe bądź do pełnienia określonej funkcji. Wyróżnia się następujące rodzaje kart mobilizacyjnych:

  • karta mobilizacyjna z czerwonym paskiem – wzór określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Przeznaczona jest dla żołnierza rezerwy (PR), zobowiązanego do stawienia się do czynnej służby wojskowej w przypadku ogłoszenia mobilizacji lub w czasie wojny.
  • karta mobilizacyjna z zielonym paskiem – wzór określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Wydawana żołnierzowi rezerwy (PR), który zostaje powołany do czynnej służby wojskowej na podstawie karty powołania lub obwieszczenia.
  • karta mobilizacyjna z niebieskim paskiem – wzór określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Przeznaczona dla pracowników resortu obrony narodowej oraz innych osób niebędących pracownikami tego resortu.

Kto otrzyma karty mobilizacyjne? Do tych osób trafią listy z wojska

Karty mobilizacyjne przyznawane są w ramach procedury administracyjno–prawnej, która opiera się bezpośrednio na obowiązujących przepisach. Oznacza to, że decyzje o nadaniu kart mobilizacyjnych podejmowane są na podstawie ściśle określonych regulacji prawnych. Podstawę prawną przydziału mobilizacyjnego stanowi art. 531 ust. 1 ustawy o obronie Ojczyzny.

Według tych przepisów żołnierze pasywnej rezerwy, którzy w razie ogłoszenia mobilizacji lub w czasie wojny mają zostać powołani do czynnej służby wojskowej w pierwszej kolejności, otrzymują w czasie pokojukarty mobilizacyjne. W dokumencie zawarte są przydziały mobilizacyjne, które określają stanowiska służbowe lub funkcje wojskowe przewidziane w etacie jednostek wojskowych na czas wojny.

Innymi słowy karta mobilizacyjna może zostać przyznana osobom, które w przypadku mobilizacji lub wojny mogłyby zostać powołane do realizacji zadań na rzecz obronności państwa. Otrzymać ją mogą między innymi:

  • żołnierze rezerwy posiadający odpowiednie kwalifikacje wojskowe,
  • specjaliści z dziedzin istotnych dla obrony kraju, takich jak medycyna, logistyka, informatyka czy łączność,
  • funkcjonariusze służb mundurowych oraz osoby mające doświadczenie w pracy w strukturach państwowych,
  • cywile wyznaczeni do wykonywania zadań wspierających obronność, na przykład w administracji publicznej, sektorze energetycznym czy transporcie.

54-letni mieszkaniec Opola Lubelskiego, który trzy lata temu przeszedł tygodniowe szkolenie wojskowe, niedawno otrzymał kartę mobilizacyjną z przydziałem do jednostki. Dokument z Wojskowego Centrum Rekrutacji w Puławach nakazywał mu stawić się natychmiast w wyznaczonym miejscu w razie ogłoszenia mobilizacji. Na karcie widniał numer jednostki, stanowisko i miejsce zbiórki. W przypadku wezwania mężczyzna musiał zabrać ze sobą dokumenty wojskowe, podstawowe rzeczy osobiste i prowiant na kilka dni.

Co grozi za niestawienie się na wezwanie z wojska?

Zgodnie z art. 687 ustawy o obronie Ojczyzny z 2022 roku, osoba, która w czasie mobilizacji lub wojny zostanie powołana do czynnej służby wojskowej, ma obowiązek stawić się w wyznaczonym miejscu i terminie. Uchylanie się od tego obowiązku jest traktowane jako poważne przestępstwo. Przepis stanowi, że każdy, kto mimo otrzymania wezwania nie zgłosi się do służby wojskowej w określonym czasie i miejscu, podlega karze pozbawienia wolności na okres nie krótszy niż trzy lata.

Wojsko wysyła karty mobilizacyjne. Kto może uchylić się od przydziału mobilizacyjnego?

W Rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 22 maja 2024 roku określono szczegółowe warunki, na jakich może zostać uchylony przydział mobilizacyjny. Zgodnie z przepisami przydział mobilizacyjny może zostać cofnięty w następujących sytuacjach:

  • osiągnięcie przez żołnierza rezerwy górnej granicy wieku określonej w art. 5 ustawy,
  • śmierć żołnierza rezerwy,
  • utrata obywatelstwa polskiego,
  • uznanie żołnierza za trwale niezdolnego do czynnej służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji lub w czasie wojny,
  • wyłączenie żołnierza z obowiązku pełnienia czynnej służby wojskowej w tych okresach,
  • powołanie żołnierza do czynnej służby wojskowej (z wyjątkiem ćwiczeń wojskowych i służby w aktywnej rezerwie),
  • stwierdzenie nieprzydatności żołnierza do zajmowania określonego stanowiska służbowego lub pełnienia danej funkcji wojskowej w czasie mobilizacji lub wojny,
  • skreślenie danego stanowiska lub funkcji z etatu jednostki wojskowej obowiązującego w czasie wojny,
  • wyjazd żołnierza rezerwy na stałe za granicę,
  • zmiana miejsca zamieszkania poza obszar właściwości miejscowej szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji (WCR) – z wyjątkiem przypadków, w których miałoby to negatywny wpływ na zapewnienie mobilizacyjnego rozwinięcia jednostki wojskowej,
  • możliwość uzupełnienia jednostki wojskowej żołnierzami rezerwy o wyższych kwalifikacjach lub lepszych predyspozycjach do zajmowania danego stanowiska,
  • prawomocne skazanie żołnierza na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania,
  • posiadanie przez małżonka żołnierza rezerwy przydziału mobilizacyjnego (mobilizacyjnego, pracowniczego lub organizacyjno-mobilizacyjnego), jeżeli małżonkowie wspólnie sprawują bezpośrednią opiekę nad dzieckiem do 18. roku życia lub osobą całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji – pod warunkiem udokumentowania tych okoliczności.
  • Rozporządzenie przewiduje także możliwość uchylenia przydziału w uzasadnionych przypadkach. Może tego dokonać szef Wojskowego Centrum Rekrutacji, który działa w porozumieniu z dowódcą jednostki wojskowej lub kierownikiem odpowiedniej komórki organizacyjnej.

Jak sprawdzić, czy mam kartę mobilizacyjną?

Aby sprawdzić, czy posiadasz kartę mobilizacyjną, należy skorzystać z oficjalnych źródeł informacji prowadzonych przez administrację wojskową. Obecnie nie ma możliwości samodzielnego sprawdzenia tego przez internet, na przykład za pośrednictwem ePUAP czy aplikacji mObywatel. Najpewniejszym sposobem jest kontakt z Wojskowym Centrum Rekrutacji (WCR). Można to zrobić osobiście, telefonicznie lub poprzez e-mail. WCR prowadzi ewidencję osób objętych obowiązkiem wojskowym i może potwierdzić przydział mobilizacyjny oraz wydanie karty mobilizacyjnej. Alternatywnie można skorzystać z profilu zaufanego lub ePUAP, choć w tym przypadku sprawdzenie jest możliwe tylko pośrednio. Na razie nie istnieje specjalna e-usługa do bezpośredniego weryfikowania kart mobilizacyjnych, jednak przez ePUAP można wysłać zapytanie do właściwego WCR lub umówić wizytę w placówce, aby uzyskać potrzebne informacje.