rozwiń >

Niż demograficzny zmienia polską szkołę. Rząd reaguje na prognozy GUS

Według prognoz GUS liczba dzieci w wieku szkolnym spadnie do 2060 roku nawet o 30 proc. Najbardziej odczują to gminy wiejskie i małe miasta, gdzie już teraz wiele szkół ma niewielkie oddziały lub walczy o utrzymanie kadry.

Nowe przepisy mają pomóc samorządom dostosować sieć szkół do realnej liczby uczniów – bez pogarszania jakości nauczania i bez konieczności masowych likwidacji placówek.

Szkoły jako centra społeczności lokalnej. Gminy zyskają nowe możliwości

Jedną z najważniejszych zmian jest możliwość wykorzystania wolnych pomieszczeń w szkołach i przedszkolach na potrzeby mieszkańców. Lokalne władze będą mogły przeznaczyć część budynku m.in. na:

  • opiekę dla dzieci do lat 3,
  • zajęcia dla seniorów,
  • działalność kulturalną,
  • programy prozdrowotne,
  • działania związane z integracją i aktywnością obywatelską.

Takie rozwiązanie ma stać się alternatywą dla likwidacji małych szkół – szczególnie w miejscach zagrożonych wyludnieniem. Jednocześnie w przepisach znalazł się wyraźny warunek: dodatkowe aktywności nie mogą pogarszać bezpieczeństwa ani warunków nauki uczniów.

Nowa struktura szkół podstawowych. Więcej elastyczności dla samorządów

Projekt dopuszcza większą różnorodność organizacyjną szkół. Gminy będą mogły tworzyć:

  • szkoły podstawowe obejmujące klasy I–III i I–IV,
  • szkoły obejmujące wyłącznie klasy IV–VIII (pod warunkiem posiadania co najmniej jednej szkoły filialnej),
  • szkoły filialne – mniejsze placówki podlegające większej szkole, obejmujące klasy I–III lub I–IV.

Celem jest umożliwienie młodszym dzieciom nauki blisko domu, a starszym — w pełnowymiarowych, dobrze wyposażonych szkołach.

Klasy łączone łatwiejsze do organizacji. Ratunek dla najmniejszych szkół

W bardzo małych szkołach, w których łącznie w klasach I–III uczy się nie więcej niż 12 uczniów, możliwe będzie łączenie wszystkich zajęć edukacyjnych.

Warunkiem będzie zgoda rodziców, nauczycieli i gminy.

Takie rozwiązanie ma ograniczyć konieczność zamykania szkół z niewielką liczbą dzieci.

Polecamy: PORADNIK OŚWIATOWY oraz KALENDARZ KSIĄŻKOWY NA 2026 ROK

Zespoły szkół – prostsze łączenie placówek i lepsze zarządzanie

Samorządy otrzymają prawo tworzenia zespołów składających się z kilku szkół podstawowych. Ma to przynieść:

  • lepsze wykorzystanie kadry nauczycielskiej,
  • wyrównanie jakości edukacji,
  • ograniczenie pracy nauczycieli w wielu placówkach,
  • uproszczenie zarządzania i administracji.

To jedno z rozwiązań, które ma ułatwić utrzymanie małych szkół bez zwiększania kosztów.

Wsparcie świetlic i posiłków. Korzyści dla najmniejszych szkół

W szkołach liczących do 70 uczniów świetlica będzie mogła działać także dla dzieci z oddziałów przedszkolnych.

Projekt dopuszcza również organizowanie podwieczorków, co ma poprawić standard żywienia najmłodszych.

Mniej biurokracji dla samorządów i większy nacisk na kluczowe decyzje

Projekt ogranicza liczbę sytuacji, w których samorząd musi uzyskać wiążącą opinię kuratora oświaty, np. przy tworzeniu bibliotek pedagogicznych.

Jednocześnie rola kuratora zostaje wzmocniona w sprawach najważniejszych — likwidacji szkół, zmianie obwodów czy przekształceniach placówek.

Nowe zasady likwidacji szkół. Obowiązek konsultacji i szybsza ścieżka odwoławcza

Procedura likwidacji szkoły zostanie uproszczona i bardziej przejrzysta. Wprowadza się:

  • obowiązek konsultacji społecznych,
  • jasne zasady informowania mieszkańców,
  • kierowanie skarg na opinię kuratora bezpośrednio do sądu administracyjnego.

Ma to skrócić czas postępowań i zwiększyć transparentność procesu.

Finansowanie: szybsze dotacje w 2025 r. i pewne środki w 2026 r.

Rząd zapowiada:

  • przyspieszoną wypłatę zaległych „dotacji za efekt” dla szkół ponadpodstawowych w 2025 r. (publicznych niesamorządowych i niepublicznych),
  • gwarancję dotacji od stycznia 2026 r. dla 379 nowych jednostek oświatowych, aby uniknąć przerw w finansowaniu.

Kiedy przepisy wejdą w życie?

Projekt trafi teraz do parlamentu.

Nowe regulacje mają obowiązywać po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.