rozwiń >

Komisja w PZON: brak jednoznacznej podstawy prawnej do płatnego dnia wolnego

Udział w posiedzeniu Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności jest konieczny, by uzyskać lub przedłużyć orzeczenie. Jednak kodeks pracy ani ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie przewidują wprost obowiązku pracodawcy do udzielenia płatnego dnia wolnego na ten cel. Oznacza to, że sam fakt wezwania do stawienia się na komisję w PZON nie jest wystarczającą podstawą do tego, by pracownik miał zagwarantowane wynagrodzenie za nieobecność w pracy. W praktyce oznacza to, że pracownik musi szukać rozwiązań w ramach istniejących narzędzi. Może złożyć wniosek o urlop wypoczynkowy (także w trybie urlopu na żądanie), może wystąpić o urlop bezpłatny, albo ustalić z pracodawcą, że odpracuje czas spędzony na komisji. W wielu zakładach pracy takie ustalenia są praktyką, choć nie wynikają z przepisów prawa, a jedynie z dobrej woli i organizacyjnej elastyczności pracodawcy.

Badania specjalistyczne a art. 20 ustawy o rehabilitacji

Sytuacja komplikuje się, gdy w ramach postępowania przed PZON pracownik zostaje skierowany na dodatkowe badania lekarskie. Ustawa o rehabilitacji w art. 20 ust. 1 pkt 2 przyznaje bowiem osobom z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem wynagrodzenia w celu wykonania badań specjalistycznych, jeśli nie mogą się one odbyć poza godzinami pracy. To otwiera pole do interpretacji: sam udział w posiedzeniu komisji PZON nie daje prawa do płatnego dnia wolnego, ale już konieczność wykonania badań specjalistycznych w godzinach pracy – tak. Kluczowe jest udokumentowanie tego faktu. Jeśli pracownik otrzyma wezwanie na badanie w określonym terminie i godzinie, które pokrywa się z jego czasem pracy, może domagać się zwolnienia płatnego. W praktyce jednak większość pracowników musi pamiętać, że nie dotyczy to całego dnia, a jedynie czasu niezbędnego do przeprowadzenia badania.

ZUS: zwolnienie obowiązkowe, ale bez wynagrodzenia

Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku wezwań do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Tu sprawa jest uregulowana wprost. Zgodnie z § 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca musi zwolnić pracownika od pracy na czas niezbędny do stawienia się na wezwanie organu administracji rządowej. ZUS jest takim organem, a więc pracownik nie ryzykuje, że jego nieobecność zostanie uznana za nieusprawiedliwioną. Jednak przepisy nie pozostawiają złudzeń – co do zasady, za ten czas wynagrodzenie nie przysługuje. § 16 ust. 2 rozporządzenia mówi jasno: pracownik zwolniony od pracy na wezwanie organu zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wtedy, gdy przewidują to przepisy wewnątrzzakładowe – układ zbiorowy, regulamin pracy lub regulamin wynagradzania. W przeciwnym razie, czas spędzony na komisji w ZUS jest niepłatny.

Zwrot kosztów podróży

Choć pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, nie zostaje całkowicie bez rekompensaty. ZUS pokrywa bowiem koszty przejazdu do miejsca badania i z powrotem, w wysokości odpowiadającej cenie biletu najtańszego środka komunikacji publicznej. W praktyce oznacza to zwykle zwrot równy cenie biletu autobusowego czy kolejowego, a nie np. przejazdu samochodem czy taksówką.

Wynagrodzenie tylko za pracę wykonaną – zasada kodeksowa

Fundamentem całego zagadnienia jest art. 80 kodeksu pracy, który stanowi, że wynagrodzenie należy się pracownikowi za pracę wykonaną. Wyjątki od tej zasady muszą wynikać wprost z przepisów ustawowych lub wykonawczych. A skoro ustawodawca wprost nie przewidział płatnego dnia wolnego na komisję lekarską w PZON czy ZUS, pracodawca nie ma obowiązku wypłacania wynagrodzenia za ten czas.

Jakie rozwiązania pozostają pracownikowi?

W praktyce pracownik, który otrzyma wezwanie na komisję w PZON lub ZUS w godzinach pracy, powinien: poinformować pracodawcę o terminie i przedstawić wezwanie, uzgodnić, czy skorzysta z urlopu wypoczynkowego, bezpłatnego lub odpracuje czas nieobecności, w przypadku dodatkowych badań w ramach PZON – powołać się na art. 20 ustawy o rehabilitacji i żądać płatnego zwolnienia na czas badań, w przypadku ZUS – pamiętać, że zwolnienie od pracy jest obowiązkowe, ale niepłatne, chyba że regulamin wewnętrzny przewiduje inne rozwiązania.

Podsumowanie: prawa i obowiązki obu stron

Sprawa płatnego dnia wolnego na komisję lekarską nie jest oczywista i zależy od tego, czy chodzi o PZON, czy o ZUS. W pierwszym przypadku pracownik musi najczęściej liczyć się z koniecznością wykorzystania urlopu albo odpracowania nieobecności, z wyjątkiem sytuacji, gdy chodzi o badania specjalistyczne. W drugim przypadku pracodawca musi zwolnić pracownika, ale nie ma obowiązku zapłaty wynagrodzenia. Dla pracowników oznacza to konieczność planowania i rozmowy z pracodawcą, a dla pracodawców – obowiązek respektowania wezwań, nawet jeśli rodzi to komplikacje organizacyjne. Jasne przepisy w tym zakresie pozwalają uniknąć nieporozumień, ale wymagają od obu stron dobrej komunikacji i znajomości prawa.