W krajach europejskich nie ma raczej ograniczenia liczby kadencji we władzach samorządowych, choć np. we Włoszech możliwość ubiegania się po raz trzeci o mandat mają tylko burmistrzowie najmniejszych miejscowości. W kilku krajach trwa dyskusja o wprowadzeniu limitów.

Niemcy

W Niemczech, w związku z federalną strukturą kraju, przepisy dotyczące samorządów regulowane są oddzielnie w każdym z 16 krajów związkowych (landów).

Kadencja burmistrzów trwa w zależności od landu od pięciu do ośmiu lat, przy czym ostatnio można zaobserwować tendencję do jej skracania. I tak w Dolnej Saksonii, gdzie burmistrzów wybierano dotychczas na osiem lat, skrócono ich kadencję do lat pięciu.

W żadnym z landów nie ma ograniczeń dotyczących liczby kadencji. Do rekordzistów pod względem długości okresu urzędowania należy były burmistrz Hanoweru Herbert Schmalstieg, który sprawował swój urząd w latach 1972-2006 i był ośmiokrotnie wybierany na to stanowisko. Popularny nadburmistrz Berlina Klaus Wowereit rządził stolicą Niemiec przez 13 lat - od 2001 do 2014 roku, odszedł przed końcem kadencji na własne życzenie.

Reklama

W wielu krajach związkowych obowiązuje natomiast ograniczenie wiekowe - kandydaci na burmistrzów nie mogą w chwili objęcia urzędu mieć skończonych 65 lat. W ostatnich latach to ograniczenie w wielu ladach zostało jednak złagodzone (do 66 lat) lub całkiem zniesione.

Włochy

We Włoszech, niezależnie od wielkości miasta, miasteczka lub małej osady, na czele władz samorządowych stoi burmistrz (sindaco). Jego kadencja trwa 5 lat, podobnie jak mandaty radnych w radach regionalnych i miejskich.

Przepisy ograniczają możliwość ubiegania się o trzecią kadencję po dwóch zajmowanych z rzędu dla wszystkich, poza burmistrzami małych miejscowości. O trzeci mandat ubiegać mogą się wyłącznie burmistrzowie miejscowości, w których liczba mieszkańców jest mniejsza niż 3 tysiące.

W wielu takich małych gminach częstym zjawiskiem jest zajmowanie urzędu burmistrza przez jedną osobę przez wiele kadencji. Rekordziści rządzą 20 lat.

Francja

Radni francuskich samorządów (gminnych, departamentalnych i regionalnych) wybierani są na 6 lat w powszechnym głosowaniu. Nie ma limitu sprawowania mandatu.

W Zgromadzeniu Narodowym, niższej izbie francuskiego parlamentu, przygotowywana jest ustawa mająca ograniczyć wszystkie funkcje samorządowe do trzech mandatów.

Poprzedni, bardzo popularny mer Paryża Bertrand Delanoe, ustąpił po zakończeniu drugiej kadencji, tłumacząc, że „nie chciał kumulować” stanowisk. Była to aluzja do ciągnącej się we Francji od dziesięcioleci próby zakazania łączenia mandatów (mer/deputowany, senator/ przewodniczący rady regionalnej itp.).

Portugalia

W Portugalii przed ostatnimi wyborami samorządowymi, 29 września 2013 r., weszła w życie ustawa ograniczająca liczbę kadencji w przypadku stanowiska burmistrza i prezydenta miasta. Ustawa, potocznie zwana Prawem Ograniczonego Mandatu, przewidywała całkowity zakaz pełnienia tych funkcji w przypadku osób, które trzy razy z rzędu piastowały to stanowisko. Nowe przepisy zostały skierowane przez prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego, który na zaledwie trzy tygodnie przed wyborami samorządowymi orzekł, że osoba pełniąca przez trzy następujące po sobie kadencje funkcję burmistrza lub prezydenta miasta może ubiegać się ponownie o to stanowisko, ale już na terenie innej jednostki samorządowej. Przed zaplanowanymi na tegoroczny październik wyborami w Portugalii łącznie aż 33 burmistrzów i prezydentów miast nie będzie mogło ubiegać się o ponowny wybór w miejscu aktualnego sprawowania urzędu.

Hiszpania

Choć w Hiszpanii reprezentowane w parlamencie ugrupowania od ponad trzech lat prześcigają się w propozycjach zmian w sposobie wyborów na urząd prezydenta miasta i burmistrza, wciąż obowiązują przepisy z 19 czerwca 1985 r. Zarówno socjaliści, konserwatywna Partia Ludowa, jak i lewicowe ugrupowanie Podemos postulują zmianę w kierunku obsadzania tych urzędów w wyniku bezpośredniego głosowania obywateli. Obecnie prezydenci i burmistrzowie powoływani są na stanowisko w efekcie głosowania radnych na sesji rady miasta lub rady gminy. Pierwsze głosowanie nie może odbyć się później niż 20 dni po wyborach samorządowych. Wygrywa kandydat, który otrzyma podczas głosowania większość bezwzględną.

W Hiszpanii, podobnie jak w sąsiedniej Portugalii, nie obowiązuje zasada umieszczania w lokalach wyborczych przezroczystych urn do głosowania.

Norwegia

Wybory samorządowe w Norwegii odbywają się co cztery lata, dwa lata po wyborach do parlamentu. Prawo głosu mają obywatele, którzy w roku wyborów ukończą 18 lat. Po trzech latach nieprzerwanego mieszkania prawo głosu mają także cudzoziemcy z prawem pobytu. Obywatele krajów nordyckich mają takie same uprawnienia jak Norwegowie.

System administracyjny jest dwustopniowy: 426 gmin (kommune) i 19 województw (fylke). Przewodniczący gminy może być wybierany kilkakrotnie, ale w debacie publicznej podnosi się problem braku wymiany elit rządzących gminami. Padają propozycje ograniczenia kadencji do 8 lub maksymalnie 12 lat. Zdaniem niektórych polityków optymalny okres to dwie czteroletnie kadencje.

Urny wyborcze są całkowicie stalowe, bez elementów przezroczystych, zaopatrzone w kłódki. W lokalach wyborczych nie ma kamer internetowych.

Szwecja

W Szwecji władze samorządowe wybierane są na 4-letnie kadencje przez rady jednostek terytorialnych. Mieszkańcy w wyborach bezpośrednich wybierają jedynie radnych. W szwedzkim samorządzie nie ma ograniczeń kadencyjności.

W kraju tym wybory samorządowe odbywają się jednocześnie z wyborami do parlamentu, z tego powodu w lokalach wyborczych wystawiane są trzy różne urny: białe, do których trafiają białe karty wyborcze z kandydatami na radnych gminy, niebieskie, służące zbieraniu kart na radnych wojewódzkich, a także żółte, przeznaczone do wyborów parlamentarnych. Karty wyborcze do trzech różnych szczebli władzy mają odpowiednio te same kolory.

Belgia

W Belgii wybory samorządowe odbywają się co sześć lat; najbliższe będą w 2018 roku. Wybierani są przedstawiciele władz prowincjonalnych, municypalnych oraz dystryktów. Belgia jest silnie zdecentralizowana, a 589 gmin ma szerokie kompetencje. Rady gmin liczą od 7 do 55 członków w zależności od liczby mieszkańców.

Ordynacje wyborcze nieco się różnią w poszczególnych regionach Belgii (Walonii, Flandrii i regionie stołecznym Brukseli) oraz w zależności od szczebla samorządu. Różny jest np. sposób wyłaniania burmistrza, ale w żadnym z trzech regionów nie ma wyborów bezpośrednich na burmistrzów.

We francuskojęzycznej Walonii, według przepisów wprowadzonych w 2006 r., burmistrzem zostaje automatycznie kandydat, który zdobył największą liczbę głosów i startował z listy, na którą oddano najwięcej głosów. W regionie stołecznym w Brukseli oraz we Flandrii partia, która uzyskała większość, albo koalicje wskazują burmistrza, ale nie musi być to osoba wybrana do rady gminy. Zazwyczaj jest to kandydat startujący z pierwszego miejsca na liście albo osoba popularna w danej gminie.

Prawo nie ogranicza liczby kadencji, jakie może pełnić jedna osoba na stanowisku burmistrza. Funkcję burmistrza można natomiast łączyć z mandatami posła do parlamentu regionalnego i federalnego oraz funkcjami w rządzie. Na przykład belgijski minister spraw wewnętrznych Jan Jambon jest jednocześnie burmistrzem flamandzkiej gminy Brasschaat w Antwerpii.

W Belgii udział w głosowaniu w każdych wyborach jest obowiązkowy. Za niedopełnienie tego obowiązku i brak usprawiedliwienia grozi kara grzywny od 30 euro do 150 euro. Możliwe jest głosowanie przez pełnomocnika. Zgodnie z prawem belgijscy wyborcy mogą też głosować elektronicznie w lokalu wyborczym, ale w praktyce nie wszystkie lokale są wyposażone w odpowiedni sprzęt komputerowy.

Węgry

Wybory samorządowe na Węgrzech odbywają się co 5 lat w jednej turze. Wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast są wyłaniani w wyborach bezpośrednich. Stanowisko przypada tej osobie, która zdobędzie najwięcej głosów.

Kandydatem nie może być osoba odbywająca wyrok pozbawienia wolności. Warunkiem ubiegania się o te stanowiska jest uzyskanie poparcia odpowiedniej liczby mieszkańców (w przypadku prezydenta Budapesztu co najmniej 5 tys.). Nie ma ograniczenia liczby kadencji.

W każdym lokalu wyborczym powinny się znajdować co najmniej dwie urny do głosowania oraz jedna urna przenośna. Nie ma wymogów dotyczących przezroczystości urn ani kamer.

Za przygotowanie kart wyborczych jest odpowiedzialne Narodowe Biuro Wyborcze. Według przepisów „karty wyborcze powinny mieć zabezpieczenia, które da się skontrolować także w lokalu wyborczym”.

Liczenie głosów rozpoczyna się od policzenia niewykorzystanych lub uszkodzonych kart do głosowania, które są następnie osobno pakowane. Przed otwarciem urny komisja wyborcza sprawdza, czy nie została ona uszkodzona. Następnie miesza karty do głosowania ze wszystkich urn, w tym urny przenośnej, i dopiero wtedy przystępuje do liczenia głosów. Należy je przeliczyć co najmniej dwukrotnie. Przeliczone głosy muszą być zapakowane tak, by nie można było wyjąć ani dorzucić kart do głosowania.

Bułgaria

W Bułgarii kadencja merów, wójtów i członków rad miejskich trwa cztery lata. Nie ma ograniczeń liczby kadencji, choć ostatnio mówi się, że nadszedł czas na ich wprowadzenie; miałyby dotyczyć one zarówno samorządowców, jak i posłów. Pierwszy krok w tym kierunku zamierza zrobić Bułgarska Partia Socjalistyczna (BSP), która zapowiedziała, że w najbliższych wyborach parlamentarnych na wiosnę br. nie wprowadzi na swoje listy kandydatów, którzy pełnili minimum dwie kadencje.

Brak ograniczenia liczby kadencji prowadzi do rekordowo długich okresów sprawowania władzy. W południowo-zachodnim mieście Goce Dełczew mer rządzi od 1995 r., w północno-zachodniej Montanie – od 1999 r. Rekordzistą jest Dełczo Mitow, wójt wioski Briagowo na południowym wschodzie, wybierany niezmiennie od 1976 r.

W 2011 r. po nowelizacji ordynacji wyborczej wprowadzono obowiązek montowania kamer w lokalach wyborczych. Jednak nowela z kwietnia 2016 r. zakłada, że kamer w lokalach nie będzie. Urny do głosowania od 2006 r. są w Bułgarii przezroczyste.

Rosja

W Federacji Rosyjskiej organy samorządu terytorialnego są zróżnicowane w zależności od wielkości danej jednostki. System samorządu terytorialnego obejmuje osiedla miejskie, osiedla wiejskie, rejony municypalne (tworzone przez kilka niewielkich osiedli na danym terytorium), okręgi miejskie (czyli większe miasta, niekiedy wraz z przylegającymi terytoriami) oraz terytoria miejskie wewnątrz miast o znaczeniu federalnym.

Deputowani organów przedstawicielskich (noszących różne nazwy, w zależności od lokalnej tradycji - np. Rada miejska, Duma miejska) wyłaniani są w wyborach bezpośrednich. Wybory mogą przebiegać według różnych ordynacji, w zależności od regionu i jednostki municypalnej. Kadencja deputowanych trwa nie mniej niż dwa lata i nie więcej niż pięć lat. Merowie lub burmistrzowie stojący na czele jednostki municypalnej mogą być, w zależności od regionu, wyłaniani przez organ przedstawicielski spośród deputowanych, spoza ich grona lub też wybierani w drodze wyborów. Istnieje też funkcja menedżera, pełniącego funkcje na podstawie zawartego z nim kontraktu.

>>> Czytaj też: PiS ma szersze plany wobec lokalnych władz. Kaczyński rozważa wcześniejsze wybory