W istniejących warunkach rynkowych przedsiębiorcy są skłonni poszukiwać alternatywnych form finansowania. Finansowanie podmiotów gospodarczych można podzielić na finansowanie wewnętrzne i zewnętrzne. Źródłem finansowania wewnętrznego są środki uzyskane w drodze zmiany stanu majątkowego przedsiębiorstwa, np.: sprzedaży towarów i usług, odpisów amortyzacyjnych, sprzedaży majątku, zwiększania rotacji kapitału oraz zatrzymania wypracowanego zysku. Natomiast do zewnętrznych źródeł finansowania przedsiębiorstw zaliczymy: finansowanie kapitału własnego w drodze emisji akcji/udziałów lub dopłaty wspólników/akcjonariuszy, dotacje, aporty oraz zewnętrzne finansowanie obce w formie kredytów bankowych (krótko- i długoterminowych), pożyczek, emisji obligacji, leasingu, faktoringu oraz finansowania typu mezzanine. Finansowanie zewnętrzne obce jest najczęściej oprocentowane, zabezpieczone i ma określony termin zapadalności. Finansowanie kapitału własnego jest natomiast pozostawione do dyspozycji przedsiębiorstwa na czas nieokreślony.
Struktura finansowania
Istotnym i niezmiernie ważnym dla przedsiębiorstwa czynnikiem jest zachowanie właściwej struktury finansowania. Struktura zainwestowanego kapitału powinna służyć utrzymywaniu wiarygodności podmiotu gospodarczego, szczególnie w okresie trudności w pozyskiwaniu kapitału. Odpowiednia struktura finansowania przedsiębiorstwa uwzględnia równocześnie koszt pozyskania kapitału, który jest różny dla kapitału własnego i obcego, oraz poziom ekonomicznego wyniku finansowego, na który szczególną uwagę zwracają inwestorzy. Efektem właściwej struktury kapitałowej jest ograniczenie ryzyka i zapewnienie stabilnych środków dla dalszego finansowania przedsiębiorstwa.
Dostęp do kapitału
Reklama
Rozwijające się przedsiębiorstwo stoi często przed problemem dostępu do kapitału. Dotyczy to zarówno finansowania potrzeb na poziomie operacyjnym, jak i inwestycyjnym. W warunkach krajowych najpopularniejszym instrumentem finansowania jest kredyt bankowy lub emisja akcji. Dla uzyskania kredytu bankowego niezbędne jest posiadanie przez przedsiębiorstwo zdolności kredytowej oraz wykazanie odpowiedniego zabezpieczenia, które dla wielu podmiotów może być przeszkodą w uzyskaniu takiego finansowania.
Szczególną formą pozyskania kapitału na rozwój jest udział w finansowaniu przedsiębiorstwa tzw. aniołów biznesu. Angażują się oni w projekty małych firm, gdy dostrzegają możliwości uzyskania ponadprzeciętnych zysków. Alternatywną formą finansowania, choć w warunkach polskich jest ona mocno ograniczona w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, jest ubieganie się o kapitał funduszy typu PE (private equity) lub VC (venture capital). W takim przypadku zachodzi konieczność oddania bezpośrednio części własności (swoich udziałów/akcji) takiemu funduszowi. Właściciele firmy często nie chcą dzielić się udziałem z funduszem ze względu na możliwość utraty kontroli i wpływu na zarządzanie. Fundusz typu PE lub VC, w trakcie trwania inwestycji, prowadzi bieżący monitoring działalności spółki oraz aktywnie uczestniczy w podejmowaniu strategicznych decyzji. Celem funduszu jest maksymalizowanie wyceny spółki, a następnie odsprzedaż swojego udziału inwestorowi branżowemu lub sprzedaż poprzez giełdę papierów wartościowych.
Ważne!
Szczególną formą pozyskania kapitału na rozwój jest udział w finansowaniu przedsiębiorstwa tzw. aniołów biznesu. Angażują się oni w projekty małych firm, gdy dostrzegają możliwości uzyskania ponadprzeciętnych zysków
Korzyści z mezzanine
Kolejną formą finansowania jest finansowanie typu mezzanine. Mezzanine jest to instrument pośredni pomiędzy finansowaniem zewnętrznym, kapitałowym (np. emisja akcji/udziałów), a finansowaniem dłużnym (np. zaciągnięcie kredytu bankowego/emisja obligacji). Może być przeznaczony dla przedsiębiorstw średniej wielkości, realizujących programy inwestycyjne, wymagające udziału wkładu własnego lub wspomagania przedsiębiorstwa w dalszej jego ekspansji w drodze fuzji lub przejęć oraz zakupu udziałów/akcji innych podmiotów gospodarczych. Mezzanine często wykorzystywany jest przez podmioty w sytuacji reorganizacji lub restrukturyzacji finansowej, która ma umożliwić przedsiębiorstwu jego dalszy rozwój. Może być stosowany przez podmioty działające w szybko rosnących, jak i w stabilnych branżach. Z tej formy finansowania mogą skorzystać podmioty osiągające przychody ze sprzedaży na poziomie kilkudziesięciu milionów złotych. Mezzanine może być połączeniem finansowania przedsiębiorstwa w formie pożyczek podporządkowanych (niezabezpieczonych, oprocentowanych w zależności od wyniku realizacji inwestycji) z emisją warrantów subskrypcyjnych dla nowych udziałowców, jako swego rodzaju wynagrodzenie za udział we wzroście wartości przedsiębiorstwa. Inwestorzy otrzymują tym samym prawo do nabycia akcji nowej emisji. Mechanizm przyznawania warrantów może być uzależniony od spełnienia określonych warunków, m.in. wzrostu wartości przedsiębiorstwa. Jedną z podstawowych zalet finansowania mezzanine jest zwiększanie wartości spółki przed emisją publiczną. Z tego też powodu ten rodzaj finansowania jest wykorzystywany w transakcjach na rynku niepublicznym (pre-IPO). Mezzanine wyróżnia się dużą elastycznością i większymi możliwościami dostosowywania do warunków przedsiębiorstwa. Inwestorzy, poza udziałem w finansowaniu, nabywają prawo do informacji na temat działalności podmiotu oraz jego kontroli. W przypadku finansowania mezzanine zabezpieczenia nie są priorytetowe, natomiast istotnym i ważnym elementem są przepływy pieniężne, generowane przez przedsiębiorstwo. Warunkiem koniecznym dla inwestorów jest zaakceptowanie projekcji finansowych dotyczących przepływów pieniężnych z działalności przedsiębiorstwa.
Emisja obligacji
Innym alternatywnym instrumentem, wykorzystywanym w przypadku spółek akcyjnych i łączącym finansowanie obce (dłużne) i kapitałowe jest emisja obligacji zamiennych na akcje. W czasie dekoniunktury, kiedy wyceny przedsiębiorstw pozostają bliskie lub poniżej wartości księgowej, emisja obligacji zamiennych może być dobrym rozwiązaniem. Dzięki wbudowanemu mechanizmowi zamiany obligacji na akcje ich oprocentowanie jest niższe niż to, które spółka (emitent) musiałaby zaoferować w przypadku tradycyjnych obligacji. Wyemitowane obligacje stanowią dług przedsiębiorstwa, który z czasem jest zamieniany na kapitał własny. Przedsiębiorstwo zachowuje optymalną strukturę kapitałową i jednocześnie pozyskuje środki na rozwój. Zaletą emisji obligacji jest również odroczenie spłaty kapitału na koniec okresu zapadalności. Obligacje są instrumentami średnioterminowymi, których terminy wykupu najczęściej przypadają na dwa lub trzy lata od daty emisji danej serii obligacji. Emisje obligacji wykorzystywane są w finansowaniu celów inwestycyjnych i coraz częściej również w finansowaniu bieżącym.
Fuzje i przejęcia
Istnieje jeszcze jedna forma finansowania dalszego rozwoju, szczególnie gdy chodzi o rozwój poprzez przejęcia. Tym rozwiązaniem jest przeprowadzanie transakcji bezgotówkowych związanych z emisją akcji skierowanych dla dotychczasowych akcjonariuszy przejmowanej firmy. Ten rodzaj finansowania posiada dwie istotne cechy: brak konieczności angażowania gotówki, która w okresach silnych wahań koniunktury jest bardzo cenna, oraz zaangażowanie drugiej strony do uczestnictwa w maksymalnym wykorzystaniu efektów synergii płynących z transakcji fuzji lub przejęcia, a tym samym osiągnięciu wzrostu wartości otrzymanych udziałów. Kluczowym kryterium w tego typu przypadkach jest ustalenie właściwego parytetu wymiany akcji.
Pomoc doradcy
Alternatywne formy finansowania dla małych i średnich przedsiębiorstw mogą wydawać się instrumentami o dużym stopniu złożoności, wymagającymi odpowiedniej wiedzy i praktycznej znajomości mechanizmów wykorzystywanych w ich stosowaniu. Podmioty gospodarcze często zlecają prace związane z pozyskiwaniem alternatywnych form finansowania wyspecjalizowanym doradcom finansowym, często współpracującym z bankami lub inwestorami finansowymi. Doradca finansowy zapewnia, przede wszystkim, profesjonalną pomoc na każdym etapie pozyskiwania takiego finansowania, analizując słabe i mocne strony. Jego zadaniem jest opracowanie odpowiedniej struktury transakcji, poprzez znalezienie optymalnego rozwiązania dla konkretnego przedsiębiorstwa i zapewnienie odpowiedniej koordynacji działań prowadzących do uzyskania przez firmę zakładanych środków finansowych.
Na koniec należy zaznaczyć, że mimo trudnej obecnie sytuacji gospodarczej jedną ze skuteczniejszych metod alternatywnego pozyskania finansowania dla przedsiębiorstw jest emisja akcji lub obligacji na rynku publicznym. Emisja publiczna wiąże się z możliwością pozyskania relatywnie taniego kapitału, zdobyciem zaufania inwestorów oraz czerpania korzyści z tytułu lepszej wiarygodności. Bycie spółką publiczną zapewnia łatwy dostęp do informacji dla inwestorów finansowych, daje możliwość oceny ryzyka i umożliwia wycenę przedsiębiorstwa na warunkach rynkowych.
ZMIANA POLITYKI KREDYTOWEJ
Jako przyczynę zmiany polityki kredytowej banki wskazują negatywną ocenę perspektywy przyszłej sytuacji gospodarczej, w tym również podmiotów odpowiedzialnych za blisko połowę produktu krajowego, czyli małych i średnich przedsiębiorstw, przedsiębiorstw zatrudniających mniej niż 250 osób, których wartość obrotu rocznego nie przekracza 20 mln euro.
