W raporcie Centrum Idei Gospodarczo-Ekonomicznych (CIGE) uwzględniono 230 spółek prawa handlowego zajmujących się usługami komunalnymi. To firmy zajmujące się transportem lokalnym, dostawami energii i prądu, zaopatrzeniem w wodę, kanalizacją, usuwaniem odpadów. W rankingu nie wzięto pod uwagę zakładów samorządowych ani jednostek budżetowych.
Pierwsze miejsce w zestawieniu zajęła PGNiG Termika SA z przychodami ze sprzedaży na poziomie 2,033 mld zł w 2016 roku. Firma znajduje się na 162 miejscu na hipotetycznej liście polskich największych firm. Krakowski Holding Komunalny SA GK z przychodami 1,575 mld zł zajmuje odpowiednio 2 miejsce w rankingu CIGE oraz 207 miejsce na liście największych firm. Na trzecim miejscu uplasowało się MPWiK w m.st. Warszawie SA (1,185 mld zł przychodu w 2016 roku, 258 miejsce na liście największych firm w Polsce).
Spółka Innogy Stoen Operator z czwartego miejsca (odpowiednio: 283 miejsce na liście największych firm) w zeszłym roku osiągnęła przychód 1,069 mld zł. Na piątym: Zespół Elektrociepłowni Wrocławskich Kogeneracja SA GK z przychodem 1,046 mld zł (287 największa firma w Polsce). W pierwszej dziesiątce rankingu firm komunalnych znajdują się również Miejskie Zakłady Autobusowe sp. z o.o. z Warszawy, wrocławska Fortum Power And Heat Polska sp. z o.o., Koleje Mazowieckie KM sp. z o.o. GK, Tramwaje Warszawskie sp. z o.o. oraz MPEC Kraków SA. Ranking 230 spółek zamyka Zakład Wodociągów i Kanalizacji Gminy i Miasta Warta (2,8 mln zł przychodów) blisko osiemset razy mniejszy od lidera listy.
Raport dowodzi, że mniejsze firmy komunalne są mniej rentowne. W branżach bardziej opłacalnych jest mniej firm samorządowych, w większości są to inwestorzy prywatni. W przeważającej części są to średnie i małe przedsiębiorstwa. Efektywność wymienionych w rankingu firm jest wyraźnie wyższa od przeciętnej.
Co warte odnotowania, w branży firm komunalnych uwidacznia się proces konsolidacji oraz przejmowania firm z rąk samorządów w atrakcyjnych branżach. Następuje również powolna ekspansja przedsiębiorstw prywatnych i zagranicznych. Nieustannym problemem w firmach jest wdrożenie kultury korporacyjnej. Zdarza się też, że przedsiębiorstwa komunalne zaciągały długi na potrzeby lokalnego samorządu, których on nie mógł wziąć na siebie, ponieważ był zbyt zadłużony.
Niejednokrotnie firmy komunalne służą jako źródło dochodów dla radnych czy lokalnych polityków albo jako narzędzie do zdobywania popularności. Prawie każda lokalna władza kontroluje kilka lub kilkanaście spółek.
Z danych nieistniejącego już Ministerstwa Skarbu wynika, że w końcu 2015 r. do samorządów należały udziały w 2324 spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w 273 akcyjnych.
Raport przygotowany przez Centrum Idei Gospodarczo Ekonomicznych został zaprezentowany podczas kongresu OEES – Open Eyes Economy Summit.
>>> Czytaj też: Absurdalne stawki, wkręcani przedsiębiorcy. Patologia rozprzestrzenia się w gospodarce [WYWIAD]