Każdego roku ok. 269 milionów ludzi na całym świecie zażywa narkotyki. Redakcja BBC Future zwraca uwagę na fakt, że często zapominamy o problemach z zakresu podstawowej biologii: co wchodzi do organizmu, musi z niego wyjść. Tym samym ścieki są pełne narkotyków i leków (lub ich składników aktywnych) wydalanych z organizmów.

Oczyszczalnie ścieków nie odfiltrowują tych substancji – nie zostały do tego zaprojektowane. Wiele ścieków trafia w postaci nieoczyszczonej do rzek i wód przybrzeżnych. Po przedostaniu się do środowiska, narkotyki i ich produkty uboczne mogą mieć wpływ na dzikie zwierzęta. W najnowszych badaniach opublikowanych w Journal of Experimental Biology naukowcy z Czech sprawdzili, w jaki sposób metamfetamina może wpływać na dzikie pstrągi brunatne.

Naukowcy zbadali, czy metamfetamina oraz pochodna amfetamina mogą być wykryte w mózgach pstrągów potokowych. Sprawdzano również, czy stężenia te były wystarczające, by spowodować uzależnienie u zwierząt.

Uzależnione pstrągi na detoksie

Reklama

Pstrągi były wystawione na działanie narkotyków w dużych zbiornikach przez osiem tygodni, a następnie zostały poddane odstawieniu, przechodząc „detoks” w zbiornikach wolnych od narkotyków przez 10 dni. W tym czasie badacze testowali preferencje ryb do nieskażonej wody lub wody zawierającej metamfetaminę i porównywali to z reakcjami ryb, które nigdy nie były narażone na działanie narkotyku.

Ich odkrycia były frapujące. Ryby narażone na działanie metamfetaminy preferowały wodę zawierającą narkotyk, podczas gdy nie wykazano takiej preferencji u ryb, które nie miały styczności z narkotykiem. Naukowcy odkryli również, że podczas okresu detoksu, pstrągi znające metamfetaminę poruszały się mniej. Badacze zinterpretowali to jako oznakę niepokoju lub stresu – typowe oznaki odstawienia narkotyków u ludzi.

Chemia mózgu eksponowanych na narkotyk ryb różniła się od tych nieeksponowanych, odnotowano również kilka zmian w mózgu odpowiadających temu, co jest obserwowane w przypadkach uzależnienia u ludzi. Nawet po tym, jak zmiany behawioralne osłabły po 10 dniach odstawienia, te markery w mózgu były nadal obecne. Sugeruje to, że ekspozycja na metamfetaminę może mieć długotrwałe skutki u zwierząt – podobne do tych, jakie obserwuje się u ludzi.

To kwestia przetrwania

Dlaczego powinno nas obchodzić, czy pstrąg uzależnia się od narkotyków? Jak podaje BBC Future, jest kilka powodów.

Uzależnione pstrągi mogą być skłonne do podpływania w pobliże rur, gdzie odprowadzane są ścieki. Jedną z cech charakterystycznych uzależnienia od narkotyków jest utrata zainteresowania innymi czynnościami – nawet takimi jak jedzenie czy rozmnażanie. Możliwe jest, że ryby zaczną zmieniać swoje naturalne zachowania, co spowoduje problemy z ich odżywianiem, rozmnażaniem i ostatecznie – z przetrwaniem. Na przykład, mogą być mniej skłonne do unikania drapieżników. Narażenie na działanie narkotyków wpływa nie tylko na same ryby, ale także na ich potomstwo. U ryb uzależnienie może być dziedziczone przez kilka pokoleń. Może to mieć długotrwałe konsekwencje dla ekosystemów, nawet jeśli problem zostałby rozwiązany teraz.

Nie jest to pierwsze badanie, w którym znaleziono nielegalne narkotyki w dzikich zwierzętach. W 2019 r. naukowcy z Wielkiej Brytanii odkryli kokainę w krewetkach słodkowodnych we wszystkich 15 rzekach, z których pobrali próbki. Co ciekawe, wykrywali nielegalne narkotyki częściej niż niektóre powszechne farmaceutyki.

Leki i narkotyki lądują w ściekach

Leki nie rozkładają się w pełni w naszym organizmie i docierają do oczyszczalni ścieków w kale i moczu. Większość z nich jest odprowadzana wraz ze ściekami, ale niektóre dostają się do rzek poprzez przesiąkanie z wysypisk śmieci lub pól uprawnych, gdzie ludzkie ścieki są wykorzystywane jako nawóz. Dzikie zwierzęta żyjące w rzekach i wodach przybrzeżnych, gdzie odprowadzane są ścieki, są narażone na kontakt z mieszanką leków – od środków przeciwbólowych po antydepresyjne.

Ryby trzymane w klatkach w pobliżu niektórych oczyszczalni ścieków zmieniają płeć z męskiej na żeńską w ciągu kilku tygodni z powodu narażenia na działanie substancji zawartych w pigułkach antykoncepcyjnych, które zaburzają gospodarkę hormonalną. Ostatnie badania wykazały, że środki antydepresyjne mogą powodować szeroki zakres zmian behawioralnych u organizmów wodnych, np. agresję.

Uzależnienie od narkotyków jest globalnym problemem zdrowotnym, który może wyniszczać społeczności. Walka z jego skutkami dla środowiska będzie kosztowna. W jednym z badań oszacowano, że unowocześnienie oczyszczalni ścieków w Anglii i Walii, tak aby mogły one usuwać te substancje chemiczne, kosztowałoby ponad 50 mld dolarów.

Może wydawać się oczywiste, że leki na receptę oraz te nielegalne, których zadaniem jest zmiana zachowania u ludzi, zmieniają również zachowanie dzikich zwierząt. Ale ten problem jest potencjalnie o wiele bardziej powszechny i jednocześnie złożony. Nie wiemy nawet, czy syntetyczne substancje chemiczne zawarte w produktach codziennego użytku, takich jak kosmetyki, ubrania i środki czystości, mogą wpływać na zachowanie ludzi i innych gatunków. Międzynarodowa grupa naukowców wezwała firmy i organy regulacyjne do sprawdzenia toksycznego wpływu na zachowanie w ramach oceny ryzyka związanego z nowymi substancjami chemicznymi.

Jeśli chcemy uporać się z ilością farmaceutyków w naszych ściekach, należy poprawić filtrację w oczyszczalniach oraz zmusić firmy wodociągowe do wzięcia większej odpowiedzialności za zapewnienie, że ścieki te nie wpływają na dziką przyrodę.