Subskrybuj nas na Youtube
Chodzi tu o to, że przepisy wymagają, aby wydziedziczony uporczywie nie dopełniał względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Więc, czy jednorazowy (ale bardzo poważny incydent) w postaci eksmisji starszej osoby uzasadnia wydziedziczenie?
Sąd: Wydziedziczenie możne nastąpić natychmiast po wyeksmitowaniu ojca z domu przez córkę [Zachowek]
Odpowiedź jest zazwyczaj TAK. Art. 1008 pkt 3 k.c. zakłada co prawda, że stan uporczywego niedopełniania obowiązków rodzinnych utrwalił się przed dokonaniem wydziedziczenia. Ustanie typowej więzi rodzinnej jest jednak często rezultatem dłuższego procesu, którego uwieńczeniem może być określone zdarzenie. Ale jeżeli wiek i stan zdrowia spadkodawcy sprawiają, że sporządzenie testamentu natychmiast po eksmisji może być oceniane jako działanie naturalne i uzasadnione okolicznościami.
Ważne
Nie ma znaczenia porównanie długości okresu, w którym relacje między członkami rodziny były poprawne, do czasu, w którym były zaburzone, do czego odwołał się Sąd Okręgowy. W takim przypadku istotnej wagi nabiera natomiast zachowanie uprawnionego po wydziedziczeniu – jeżeli stan niedopełniania obowiązków rodzinnych trwa nadal, pozwala to potwierdzić stanowczość i kategoryczność zachowania uprawnionego do zachowku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2019 r., IV CSK 661/18).
Wydziedziczenie córki, która wyeksmitowała ojca
Art. 1008 k.c.
Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przykład
Córka wytoczyła przeciwko ojcu skutecznie powództwo o eksmisję, co doprowadziło do opuszczenia przez niego domu, w którym zamieszkiwał od lat 60. XX w. Przed sporządzeniem testamentu doszło do zerwania kontaktów rodzinnych. nie było to „przejściowe zerwanie kontaktów rodzinnych”. Po opuszczeniu domu przez ojca kontakty z córką nie zostały przywrócone choćby w znikomym zakresie. Córka przed śmiercią ojca nie sprawowała opieki nad ojcem. Sprawował ją syn, który został pozwany przez siostrę. Siostra twierdziła, że konflikt miał tło majątkowe, został wywołany przez brata i obejmował przypadki agresji słownej i fizycznej wobec siostry, gdy zmagała się z poważną i zagrażającą życiu chorobą.
Wyrok sądu w tej sprawie (Sygn. akt II CSKP 323/22 - WYROK SN z dnia 9 września 2022 r.)
Ważne
Sąd stwierdził: Wydziedziczenie było usprawiedliwione i wyrok uzasadnił następująco:
Opisana sytuacja może stanowić usprawiedliwioną przyczynę wydziedziczenia. Jakkolwiek dokonane w sprawie ustalenia nie obejmowały wieku ojca powódki, z materiału sprawy wynikało, że w momencie opuszczenia domu był on znacznie zaawansowany wiekiem; Sądy meriti ustaliły też, że uprzednio był już schorowany z uwagi na przebyty w 2004 r. udar i trepanację czaszki. Doprowadzenie w drodze procesu sądowego do opuszczenia rodzinnego domu przez zaawansowanego wiekiem i schorowanego rodzica, powiązane z zerwaniem kontaktów, mieści się bezsprzecznie w zakresie art. 1008 pkt 3 k.c. Z ustaleń faktycznych nie wynikało, aby powódka doprowadzając do usunięcia ojca z domu, w którym długotrwale zamieszkiwał, podjęła kroki zapewniające ojcu inne zakwaterowanie lub działania mogące w jakikolwiek sposób złagodzić skutki wyprowadzki. Jest to sytuacja drastycznie odbiegająca od typowego kształtu relacji rodzinnych między rodzicem a dzieckiem, które – zwłaszcza w przypadku rodziców w podeszłym wieku, mających zazwyczaj trudności w funkcjonowaniu i zaspokajaniu własnych potrzeb – zakładają wzmożoną troskę, wyrozumiałość
i potrzebę opieki nad rodzicami ze strony dzieci.