Ważna informacja dla poszkodowanych w programie Czyste Powietrze: będzie można zawiesić ściąganie nierozliczonych zaliczek [Ustawa]

Poszkodowani w programie Czyste Powietrze - projekt ustawy

• Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało projekt ustawy o pomocy poszkodowanym w programie Czyste Powietrze.
• Projekt przewiduje m.in. możliwość zawieszenia ściągania nierozliczonych zaliczek od poszkodowanych beneficjentów oraz dążenie do odzyskania.
• To odpowiedź na problemy beneficjentów – często ubogich rodzin – poszkodowanych przez nieuczciwe firmy w zawieszonej na jesieni 2024 r. poprzedniej wersji programu Czyste Powietrze.
• Nowe zasady programu Czyste Powietrze lepiej chronią beneficjentów i zapewniają skuteczną termomodernizację.
• Celem nowego programu Czyste Powietrze jest kompleksowa termomodernizacja budynków mieszkalnych w Polsce i uchronienie przed wysokimi rachunkami za ogrzewanie.

Zawieszenie ściągania nierozliczonych zaliczek

Projekt ustawy to odpowiedź na problemy tych beneficjentów, którzy chcieli skorzystać z funkcjonującej do jesieni 2024 r. poprzedniej wersji programu, otrzymali zaliczki, jednak ze względu na nierzetelność wykonawcy, nie mogli jej potem rozliczyć. - Właśnie dlatego przez ostatnie tygodnie pracowaliśmy w Ministerstwie z NFOŚiGW i wojewódzkimi funduszami nad założeniami specjalnej Ustawy o pomocy poszkodowanym w programie Czyste Powietrze. Przygotowane założenia przewidują m.in. możliwości zawieszenia ściągania nierozliczonych zaliczek od beneficjentów poszkodowanych przez nierzetelne firmy– napisała Paulina Hennig-Kloska. - Skarb Państwa będzie oczywiście dążył do odzyskania każdej złotówki od nieuczciwych firm. Siła Państwa jest w takiej sytuacji większa od małżeństwa emerytów, którzy nie mają jak rozliczyć kilkunastu czy kilkudziesięciu tysięcy złotych, bo ktoś zniknął z pieniędzmi na termomodernizację ich domu. Organy ścigania analizują już 470 zawiadomień.– podkreśliła ministra klimatu i środowiska.

Projekt ustawy przyjęło Kierownictwo Ministerstwa Klimatu i Środowiska i w czwartek została ona przekazana do Zespołu Programowania Prac Rządu z prośbą o pilne procedowanie. Program Czyste Powietrze to jeden z największych i najbardziej skomplikowanych programów dotacyjnych w Europie. Przedmiot programu – termomodernizacja i wymiana źródeł ogrzewania – sprawia, że każdy wniosek wymaga indywidualnego i wnikliwego podejścia. Dodatkową komplikacją jest ustanowiony w latach poprzednich kształt programu dopuszczający nieuczciwe praktyki niektórych wykonawców prowadzone na szkodę beneficjentów. Dopiero zmienione od 31 marca 2025 r. zasady gwarantują pełne bezpieczeństwo i ochronę interesu beneficjentów.

Czyste Powietrze - finansowanie

Poprzedni rząd nie zapewnił finansowania dla programu, prowadząc jednocześnie nabór wniosków. Spowodowało to ogromne zaległości w ocenie wniosków i płatnościach, które obecnie są stopniowo redukowane. - Zapewniliśmy stabilne finansowanie Czystego Powietrza. To obecne kierownictwo ministerstwa uruchomiło 13 mld zł z KPO, 8 mld zł z FEnIKS i 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego – napisała minister klimatu i środowiska. - Od stycznia 2024 r. do końca października 2025 r. zrealizowaliśmy rekordowe wypłaty w programie na ponad 10 miliardów zł. W niecałe 2 lata, wypłaciliśmy więcej dotacji niż PIS wypłacił w 5 lat! (8,7 mld zł wypłaconych w 2019-2023) – zaznaczyła Paulina Hennig-Kloska. Dane te pokazują skalę przyspieszenia w obsłudze programu przez poszczególne wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Wnioski - Czyste Powietrze

Program Czyste Powietrze do jego zawieszenia na jesieni 2024 r. umożliwiał praktyki, które generowały opóźnienia i zaległości oraz sprawiały, że złożone wnioski nie kończyły się podpisaniem umów i wypłatą dotacji. Beneficjenci mogli składać wnioski niepełne, a nawet puste, lub podwójne. Takich wniosków było w sumie aż 115 tys. Taka praktyka wydłużała obsługę wszystkich wniosków przez pracowników wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, co generowało zaległości.

W tej chwili wszystkie prawidłowo złożone w 2024 r. wnioski o płatność zostały już rozliczone. Tylko 4634 wniosków czeka na uzupełnienie przez beneficjentów, np. o dodatkowe wyjaśnienia w sprawie poniesionych kosztów. To mniej niż 2 proc. z ponad 197 000 wszystkich złożonych w 2024 r. wniosków o płatność. Obecnie wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej rozliczają już wnioski o płatność złożone w 2025 r.

Czyste Powietrze - zmiany od marca 2025 r.

Aby ukrócić patologie, które pojawiały się w programie, od 31 marca 2025 roku program ma nowe zasady, które lepiej chronią beneficjentów. Całą procedurę rozpoczyna audyt energetyczny. W jego efekcie wybierane jest optymalne źródło ciepła, które będzie zużywało minimalną ilość energii do ogrzewania domu. Na koniec inwestycji beneficjent otrzymuje świadectwo charakterystyki energetycznej, które pokazuje, czy w rzeczywistości efekt ekologiczny został osiągnięty i czy termomodernizacja oraz wymiana źródła ciepła były efektywne. W ten sposób eliminowane jest ryzyko tzw. „rachunków grozy”. Sam wniosek wymaga lepszego przygotowania, więc nie jest składany od ręki, ale jest rzetelny i realny.

Do tej pory na nowych zasadach złożono już 42 tys. wniosków. Dodatkowo ponad 24 tys. wniosków w wersji roboczej jest aktualnie uzupełnianych. Przed reformą programu poza wnioskami niepełnymi lub pustymi, pojawiały się także wnioski na pojedyncze elementy, np. wymianę okien czy drzwi. Takie wnioski podbijały dodatkowo statystyki. W Czystym Powietrzu obecnie liczy się efekt w postaci kompleksowej termomodernizacji zabezpieczającej przed wysokimi rachunkami za ogrzewanie.

Działania ministerstwa

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zobowiązało wszystkie wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej do organizacji rozmów z wykonawcami oraz organizacjami branżowymi, by w dialogu odpowiadać na wszelkie pytania i wątpliwości. To także realizacja postulatu zgłoszonego w liście otwartym Związku Pracodawców Czystego Powietrza.

Procedury oceny wniosków i wypłat są stale usprawniane. W wojewódzkich funduszach zwiększono liczbę pracowników zajmujących się oceną dokumentów, uruchomiono punkty konsultacyjne oraz możliwość umawiania spotkań online. Beneficjenci mogą też sprawdzić status swojego wniosku w wyszukiwarce internetowej.

NFOŚiGW i wojewódzkie fundusze prowadzą regularny dialog z wykonawcami, którzy są ważną częścią programu. Dialog ten i działania naprawcze prowadzone są przede wszystkim w trosce o ludzi, którzy złożyli wnioski o dotacje, oraz na podstawie przepisów o gospodarowaniu środkami publicznymi. Obligują one do dbałości o te środki, zarówno przy przyznawaniu dotacji, jak i ich rozliczaniu. W ramach programu dofinansowanie jest wypłacane m.in. ze środków europejskich i dodatkowo obowiązują restrykcyjne zasady ich kontroli i rozliczania.