Ubóstwo skrajne w Polsce. Te dane GUS mówią wiele

Z danych GUS wynika, że w 2024 r. 5,2 proc. osób w gospodarstwach domowych w Polsce było zagrożonych ubóstwem skrajnym, określającym minimum egzystencji. To o 1,4 pp mniej niż w poprzednim roku, gdy skrajne ubóstwo groziło 6,6 proc. osób. Spadek ten był jednak mniejszy niż wzrost pomiędzy rokiem 2022 a 2023, gdy odnotowanym skok zagrożenia o 2 pp.

Podczas poniedziałkowego posiedzenia wiceprezes GUS ds. statystyki społecznej Hanna Strzelecka i wicedyrektor departamentu badań społecznych i rynku pracy GUS Piotr Łysoń przedstawili też inne wskaźniki dotyczące ubóstwa. Jak wynika z danych GUS w 2024 r. zasięg zagrożenia ubóstwem relatywnym zwiększył się o 1,1 pp z 12,2 proc. do 13,3 proc. W przypadku tzw. ubóstwa ustawowego odnotowano spadek zagrożenia o 1,5 pp do poziomu 2,6 proc.

Przedstawiciele Urzędu wyjaśnili, że ubóstwo skrajne, czyli minimum egzystencji, szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Społecznych, to sytuacja, w której konsumpcja poniżej tego poziomu utrudnia przeżycie i stanowi zagrożenie dla biologicznego rozwoju człowieka.

Ubóstwo relatywne to sytuacja, w której poziom konsumpcji gospodarstwa domowego znacząco odbiega od poziomu przeciętnego – 50 proc. średnich wydatków, a ubóstwo ustawowe to kategoria, która określa grupę osób uprawnionych do ubiegania się o pomoc społeczną.

Grupy ludność najbardziej zagrożonych ubóstwem

Grupy ludności najbardziej zagrożone ubóstwem skrajnym ze względu na główne źródło utrzymania to niezmiennie osoby utrzymujące się z rolnictwa – 11,4 proc. i te, które są uzależnione od świadczeń społecznych – poza emeryturami i rentami – 10,8 proc. – wyliczał dyrektor. Zaznaczył, że najmniej zagrożone ubóstwem skrajnym były w 2024 r. osoby z gospodarstw domowych, których główne źródło dochodu stanowiła praca na własny rachunek – 4,5 proc., pracownicy (4,7 proc.), emeryci – 4,9 proc. i renciści – 6 proc.

Wielkość rodzin ma znaczenie

GUS podał, że zagrożenia ubóstwem skrajnym zdecydowanie niższe mają jednoosobowe gospodarstwa i małżeństwa bez dzieci na utrzymaniu (odsetek zagrożonych po 1,2 proc.) oraz rodziny z jednym dzieckiem na utrzymaniu (1,6 proc.).

7 proc. wyniosła w 2024 r. stopa zagrożenia ubóstwem skrajnym w gospodarstwach domowych z co najmniej jedną osobą posiadającą orzeczenie o niepełnosprawności, a w gospodarstwach bez takich osób ten odsetek wyniósł według badań GUS 4,8 proc. w 2024 r.

Przedstawiciele GUS podali, że w 2024 r. 41,3 proc. gospodarstw domowych było zagrożonych niedostatkiem – przy 46 proc. w 2023 r. Sfery niedostatku lub niskiej konsumpcji odnosi się do obliczanego przez IPiSS minimum socjalnego. Do jego wyznaczenia uwzględnia się nie tylko koszt zaspokojenia potrzeb egzystencjalnych, ale także koszty niezbędne do wykonywania pracy, kształcenia, utrzymywania więzi rodzinnych i kontaktów towarzyskich oraz uczestnictwa w kulturze czy sporcie.