6 żydowskich zasad, które mogły uchronić świat przed kryzysem gospodarczym

1 Ta zasada w żydowskim prawie została znacznie rozszerzona poza dosłowne rozumienie cytatu z Tory. Oznacza unikanie wszelkich działań, „które spowodują, że ktoś inny postąpi niewłaściwie” – tłumaczy Herberger. W odniesieniu do kryzysu finansowego dobry przykład jej łamania stanowi sposób udzielania kredytów osobom bez zdolności kredytowej. „Nie można zwodzić ludzi i sugerować im, że stać ich na coś, na co w istocie nie mogą sobie pozwolić, nawet jeśli sami przychodzą i chcą kupić coś co jest poza ich zasięgiem” – stwierdził rabin. Co więcej, nawet gdy udzielamy dobrych rad, ale ukrywamy swoje prawdziwe motywacje również dochodzi do naruszenia tej zasady.

2 „Ogólnie zasada ta oznacza, że nie chcę sprawić, by ludzie wierzyli w coś co nie jest prawdą” – mówi Herberger. Na początku kryzysu finansowego instytucje sprzedawały sobie nawzajem toksyczne instrumenty finansowe nie informując o potencjalnym zagrożeniu. W Talmudzie za niewłaściwe uznano rozpylanie aromatu dobrego wina w sklepie ze słabym winem. W Torze czytamy: „Kiedy więc będziecie sprzedawać coś bliźniemu albo kupować coś od bliźniego, nie wyrządzajcie krzywdy jeden drugiemu” (Kpł 25, 14). Ta etyczna zasada biznesu ma zastosowanie również w najprostszych życiowych sytuacjach. Jak tłumaczy rabin, gdy dopytujemy się w sklepie o cenę produktów, których nie zamierzamy kupić, wprowadzamy sprzedawcę w błąd, bo sugerujemy chęć dokonania zakupu.

3 „Nie będziesz naginał prawa, nie będziesz stronniczy i podarku nie przyjmiesz, gdyż podarek zaślepia oczy mędrców i w złą stronę kieruje słowa sprawiedliwych” (Pwt 16, 19). Judaizm rozszerzył również pojęcie przekupstwa, tłumaczy rabin Herberger. Problem dotyczy np. posiadania akcji przez komentatorów, którzy swoimi decyzjami wpływają na rzeczywistość rynkową.

4 Z Tory wynika, że „nie tylko nie możemy stosować niewłaściwych miar i wag, ale nawet nie możemy posiadać niewłaściwych mierników” – mówi Herberger (Wj 19, 35-36; Pwt 25, 13-15). Talmud narzucił handlowcom obowiązek czyszczenia i sprawdzania odważników oraz ustanowił komisję, która to sprawdzała. Rabin zwrócił uwagę, że nie można polegać wyłącznie na dobrej woli biznesmenów. Poruszył również problem agencji ratingowych, pobierających pieniądze od podmiotów, których wiarygodność kredytową oceniają.

5 Oto przykład z żydowskich pism: Gdy ktoś poprosi nas o pilnowanie jego straganu z owocami, a widzimy, że towar zaczyna się psuć powinniśmy sprzedać owoce po najlepszej możliwej cenie, by ochronić powierzony nam kapitał. Ale nieetycznie byłoby, gdybyśmy kupili te owoce po obniżonej cenie. We współczesnych finansach konflikty interesów generuje np. sposób wynagradzania menadżerów. Wysokie premie od zysków skłaniają do podejmowania ryzykownych, krótkoterminowych inwestycji. Jest to dobre dla pracownika, który ma szanse na wysoką premię, ale szkodzi długoterminowemu rozwojowi firmy.