Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Dotychczasowy system orzekania o niezdolności do pracy był krytykowany za brak obiektywizmu i niedostosowanie do realnych możliwości pacjentów. Często samo posiadanie poważnej diagnozy, bez dogłębnej analizy wpływu choroby na życie zawodowe, wystarczało do uzyskania renty. Nowe przepisy mają ukrócić tę praktykę i sprawić, by świadczenia trafiały do tych, którzy faktycznie ich potrzebują.
Nowe kryteria oceny prawa do renty. ZUS sprawdzi „niezdolność do pracy”
Zgodnie z nowelizacją ustawy o emeryturach i rentachz Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która ma wejść w życie w 2026 roku, ocena niezdolności do pracy ma być bardziej precyzyjna. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy, niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie ma rokowań na jej odzyskanie. Nowe przepisy mają rozszerzyć ten zapis o dodatkowe czynniki, które komisja lekarska będzie musiała brać pod uwagę.
Nowe kryteria oceny mają obejmować:
• faktyczny wpływ choroby na zdolność do wykonywania zawodu,
• możliwość wykonywania innej pracy, zgodnej z kwalifikacjami i doświadczeniem,
• rodzaj wykształcenia,
• wiek,
• miejsce zamieszkania i dostęp do rynku pracy,
• możliwość leczenia i rehabilitacji, która mogłaby przywrócić zdolność do pracy.
W praktyce oznacza to, że chorzy na to samo schorzenie mogą otrzymać różne decyzje, w zależności od ich indywidualnej sytuacji. Celem jest wyeliminowanie nadużyć i upewnienie się, że pomoc finansowa trafia do najbardziej potrzebujących.
Renta z ZUS. Porównanie starych i nowych zasad
Dotychczasowe zasady często były sztywne. Jeśli dana choroba znajdowała się na liście schorzeń uprawniających do renty, jej przyznanie było zazwyczaj formalnością. Nowe regulacje mają to zmienić. Komisja będzie musiała przeprowadzić szczegółową ocenę funkcjonalności ubezpieczonego. Oznacza to, że zamiast pytać tylko o diagnozę, lekarz orzecznik będzie weryfikował, jak poważne są faktyczne ograniczenia i czy pacjent jest w stanie wykonywać jakąkolwiek pracę, chociażby w niepełnym wymiarze godzin lub na innym stanowisku.
Ta zmiana kryteriów ma kluczowe znaczenie. Eksperci wskazują, że część osób, które mają rentę przyznaną na stałe, może być wezwana na ponowne badanie, by zweryfikować, czy ich stan zdrowia nie poprawił się na tyle, aby mogły powrócić na rynek pracy.
| Kryterium | Stare zasady | Nowe zasady (projekt) |
| Główna ocena | Ocena oparta głównie na diagnozie choroby | Ocena oparta na faktycznej zdolności do wykonywania pracy |
| Brane pod uwagę czynniki | Diagnoza lekarska, lista schorzeń uprawniających do świadczenia | Wpływ choroby na funkcjonowanie, wiek, wykształcenie, zawód, rynek pracy |
| Cel orzecznictwa | Stwierdzenie faktu niezdolności do pracy z powodu choroby | Obiektywne określenie stopnia ograniczenia zdolności do pracy |
| Zasięg działania | Jednolite kryteria dla podobnych schorzeń | Indywidualna ocena każdego przypadku, nawet przy tej samej diagnozie |
Co to oznacza dla obecnych i przyszłych rencistów?
Tysiące osób, które pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy, może odczuć konsekwencje nowych przepisów. Z jednej strony, osoby o mniej poważnych schorzeniach, których stan zdrowia nie uniemożliwia wykonywania lekkiej pracy, mogą stracić świadczenie. Z drugiej strony, ci, którzy mają rzadkie choroby, mogą wreszcie uzyskać rentę, ponieważ komisja lekarska oceni ich indywidualne ograniczenia.
Sąd Apelacyjny w Warszawie w swoich ostatnich wyrokach podkreśla, że "organ rentowy ma obowiązek dokładnego zbadania stanu zdrowia ubezpieczonego, a decyzja o niezdolności do pracy nie może być oparta wyłącznie na podstawie ogólnych kryteriów, lecz musi uwzględniać wszystkie czynniki, w tym kwalifikacje zawodowe, staż pracy oraz realne możliwości podjęcia zatrudnienia." (Wyrok SA w Warszawie z 21 marca 2024 r., sygn. akt III AUa 89/24). Ta linia orzecznicza idzie w parze z nowymi przepisami, co ułatwi ich stosowanie.
Przygotowanie do badania w ZUS. Praktyczne porady
W obliczu planowanych zmian, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie do badania w ZUS. Poniżej lista, o czym warto pamiętać:
•Kompletna dokumentacja medyczna: Zbierz wszystkie zaświadczenia, karty informacyjne leczenia szpitalnego, wyniki badań i konsultacji. Muszą być aktualne i potwierdzać postawioną diagnozę oraz jej wpływ na codzienne funkcjonowanie.
•Opinie od lekarzy: Jeśli to możliwe, poproś lekarzy prowadzących o szczegółowe opinie na temat Twojego stanu zdrowia i jego wpływu na zdolność do wykonywania pracy.
• Opisanie swoich ograniczeń: Przygotuj się do rozmowy z lekarzem orzecznikiem, aby precyzyjnie opisać, jakie czynności sprawiają Ci trudność i w jakim stopniu utrudniają pracę.
W ten sposób można zwiększyć swoje szanse na uzyskanie świadczenia.
Ważne
Planowane zmiany w prawie o rentach mają na celu ukrócenie nadużyć, ale jednocześnie mogą spowodować, że osoby, których stan zdrowia nie jest w pełni udokumentowany, stracą świadczenie. Dlatego kluczowe jest, aby skompletować pełną dokumentację i przygotować się do rzetelnego przedstawienia swojej sytuacji.
